Robotik Cerrahi ve Otonom Tıbbi Sistemlerde Hukuki Sorumluluk

1. Giriş

Tıp dünyasında teknoloji kullanımının artmasıyla birlikte robotik cerrahi ve otonom tıbbi sistemler, hasta bakımında devrim yaratmaktadır. Ancak bu gelişmeler, tıbbi müdahalelerde hata veya komplikasyon olması durumunda hukuki sorumluluğun kime ait olacağı sorusunu da beraberinde getirmiştir. Türk hukuku bağlamında bu teknolojilerin kullanımı hâlâ gelişmekte olan bir alandır ve çok aktörlü sorumluluk yapısı dikkatle ele alınmalıdır.

---

2. Robotik Cerrahi Nedir?

Robotik cerrahi, hekimin uzaktan kumanda ettiği robotik sistemler aracılığıyla ameliyat yapılmasına olanak tanır. Hekim hâlâ müdahalenin merkezindedir, ancak operasyon robotik kollar vasıtasıyla gerçekleştirilir. Bu durum hata olması hâlinde klasik “hekim kusuru” kavramının yanında teknoloji sağlayıcısının da sorumluluğunu gündeme getirmektedir.

---

3. Otonom Tıbbi Sistemler ve Yapay Zekâ

Otonom sistemler, hekim müdahalesi olmadan tanı koyabilen, tedavi önerileri sunabilen veya doğrudan tıbbi işlem gerçekleştirebilen sistemlerdir. Bu tür sistemlerde yapay zekâ algoritmaları, hastanın verilerini analiz ederek karar verir. Bu sistemlerin kararıyla ortaya çıkan bir zarar hâlinde, sorumluluğun;

• Hekimde mi,

• Yazılım geliştiricisinde mi,

• Cihaz üreticisinde mi,

• Yoksa sağlık kuruluşunda mı

olacağı tartışmalıdır.

---

4. Türk Hukukunda Sorumluluk Rejimi

a) Hekimin Sorumluluğu

Türk Borçlar Kanunu ve Hasta Hakları Yönetmeliği uyarınca hekimin, mesleki dikkat ve özen yükümlülüğü vardır. Robotik cerrahi kullanılsa dahi, sistemin uygun şekilde kullanımı ve hasta bilgilendirmesi hekimin yükümlülüğüdür.

b) Yazılım ve Cihaz Üreticisinin Sorumluluğu

Otonom sistemin algoritmasında veya cihazın donanımında bir hata varsa, bu durum eser sözleşmesine dayalı ayıplı mal sorumluluğu veya ürün sorumluluğu kapsamında değerlendirilebilir.

c) Sağlık Kuruluşunun Sorumluluğu

Hekimi istihdam eden özel hastaneler veya kamu kurumları, kusursuz sorumluluk ilkesine göre organizasyon kusurundan dolayı sorumlu tutulabilir.

---

5. Bilgilendirme Yükümlülüğü ve Aydınlatılmış Onam

Teknolojik sistemlerin kullanıldığı her tıbbi müdahalede, hastaya bu sistemlerin özellikleri, olası riskleri ve alternatifleri hakkında ayrıntılı aydınlatma yapılması gerekir. Aksi hâlde tıbbi müdahale hukuka aykırı hâle gelir ve hekimle birlikte sağlık kurumu da sorumlu olabilir.

---

6. Yapay Zekânın Hukuki Kişiliği Tartışması

Uluslararası düzeyde tartışılan bir konu, otonom sistemlerin verdiği kararların sonuçlarından doğrudan sistemin kendisinin sorumlu tutulup tutulamayacağıdır. Ancak mevcut Türk hukuk sisteminde yapay zekâya tüzel ya da gerçek kişi sıfatı tanınmadığı için, böyle bir sorumluluk kabul edilmemektedir.

---

7. Geleceğe Dair Hukuki Düzenleme İhtiyacı

Türk hukukunda henüz robotik cerrahi ve yapay zekâ temelli tıbbi sistemlere özgü bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle, ileride ortaya çıkabilecek zararlar konusunda mahkemelerin kararları emsal niteliği taşıyacak, fakat öngörülebilirliği azaltacaktır. Yeni teknolojilere uygun, açık, adil ve sorumluluk dağılımını netleştiren yasal düzenlemelere ihtiyaç vardır.

---

8. Sonuç

Robotik cerrahi ve otonom tıbbi sistemler tıp dünyasında devrim yaratırken, hukuki sorumluluk alanında yeni sorular doğurmuştur. Hekimler, yazılım ve cihaz üreticileri ile sağlık kuruluşları arasındaki sorumluluk dengesinin açık ve öngörülebilir olması, hem hastaların korunması hem de teknolojinin güvenli gelişimi için elzemdir. Bu çerçevede teknoloji hukukuyla sağlık hukukunun kesişiminde uzmanlaşmış danışmanlık desteği önem kazanmaktadır.