Passolig ve Stadyumdan Men Cezaları

Passolig ve Stadyumdan Men Cezaları: Hukuka Uygunluk, İptal Davaları ve Hak Arama Yolları

Futbol Türkiye’de sadece bir spor değil; kimi zaman bir yaşam biçimi, sosyal bir aidiyet alanı. Ancak bu aidiyet alanı, özellikle 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun sonrası getirilen Passolig sistemi ve stadyumdan men cezaları ile birlikte yoğun bir hukuki tartışma konusu hAline geldi.

---

1. Passolig Sistemi ve Hukuki Çerçeve

1.1. Passolig Nedir? Neden Zorunlu Hâle Geldi?

Passolig, Türkiye’de profesyonel futbol müsabakalarına elektronik biletle giriş yapılmasını sağlayan bir “e-bilet kart sistemi”dir. Temel amaç, resmi olarak;

• Taraftarın kimlik bilgilerini kayıt altına almak,

• Tribündeki şiddet, küfür, yasa dışı bahis, saha olayları gibi fiilleri kişiye bağlı olarak tespit etmek,

• Gerekli görülen kişilere stadyumdan men veya benzeri yaptırımları kolayca uygulayabilmektir.

Passolig, hukuki dayanağını esasen 6222 sayılı Kanun ve buna bağlı ikincil düzenlemelerden alır. Kanunda öngörülen elektronik bilet zorunluluğu, fiilen tek bir özel şirket üzerinden yürütülen Passolig kart sistemiyle uygulanmaktadır.

1.2. 6222 Sayılı Kanun ve E-Bilet Zorunluluğu

6222 sayılı Kanun, spor alanlarında şiddet ve düzensizliği önlemek için geniş bir araç seti öngörür:

• Kişilerin sahaya inmesi, koltuk kırma, kavga, mala zarar verme,

• Hakarete varan tezahürat, ırkçı, ayrımcı söylemler,

• Yasa dışı bahis, uyuşturucu, silah vb. suçlar,

• Biletlerin karaborsada satılması, başkalarına devri vb.

Bu fiillerin önlenmesi amacıyla e-bilet ve kamera, turnike, güvenlik sistemi entegre edilmiştir. E-bilet olmadan maça giriş yapılmaması, kanunun sistemsel önlemlerinden biridir.

1.3. Passolig, Kişisel Veriler ve Anayasal Haklar

Passolig aynı zamanda ciddi bir kişisel veriler hukuku tartışmasıdır. Zira:

• Kimlik bilgileri,

• Fotoğraf,

• Stadyuma giriş-çıkış saatleri,

• Hangi maçlara gittiğiniz, hangi tribünde oturduğunuz,

• Cezalı olup olmadığınız,

gibi bilgiler sistemde tutulmakta ve bu veriler çoğu zaman özel nitelikli kişisel verilerle bağlantı kurulabilecek niteliktedir.

Bu nedenle sistem;

• KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu),

• Özel hayatın gizliliği,

• Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı,

• Seyahat özgürlüğü / spor karşılaşmalarına katılma özgürlüğü,

gibi temel hak ve özgürlükler yönünden de tartışılmaktadır.

Hukuka uygun bir Passolig uygulamasında;

• Verilerin hukuki dayanaktan yoksun şekilde işlenmemesi,

• Gereğinden fazla veri toplanmaması (ölçülülük ilkesi),

• Verilerin üçüncü kişilerle paylaşımı ve saklanma sürelerinin sınırlandırılması,

• Cezalı kişi kayıtlarının hukuka aykırı, keyfi veya süresiz şekilde tutulmaması

gerekir. Aksi hâlde, idari yargıda iptal davası, KVKK Kurulu’na şikâyet ve hatta tazminat davası gündeme gelebilir.

---

2. Stadyumdan Men Cezaları Türleri

Passolig’le bağlantılı en önemli yaptırım, “stadyumdan men” cezalarıdır. Uygulamada kabaca üç ayrı boyut karşımıza çıkar:

1. Adli nitelikte men tedbirleri (ceza yargılaması içinde),

2. İdari nitelikte men cezaları (mülki idare / spor güvenlik kurulu kararları),

3. Kulüp iç disiplin yaptırımları ve kombine iptalleri.

2.1. Ceza Yargılaması İçindeki Stadyumdan Men Tedbirleri

6222 sayılı Kanun kapsamındaki pek çok suçta, mahkemeler;

• Hüküm verirken veya

• Hatta soruşturma/kovuşturma sırasında geçici tedbir olarak

kişiye belirli süre spor müsabakalarına katılmaktan men kararı verebilir.

Bu tedbirler genellikle;

• Belirli spor branşları (örneğin sadece futbol),

• Belirli lig veya kulüpler,

• Genel olarak tüm resmi spor müsabakaları

için getirilebilir. Çoğu zaman karar, Passolig sistemine işlenir ve maç günü kartın okuyucu tarafından reddedilmesi sonucu kişi turnikeden geçemez.

Bu tip kararların hukuka uygun olabilmesi için;

• Kanunda açıkça öngörülmüş olması (kanunilik),

• Yetkili ceza mahkemesi tarafından verilmesi,

• Somut delillere dayanması,

• Sürenin belirli ve orantılı olması gerekir.

Keyfi, belirsiz süreli veya delilsiz olarak verilen men tedbirleri, istinaf – temyiz ve devamında AYM/AİHM önüne taşındığında ihlal kararı ile sonuçlanma riski taşır.

2.2. İdari Nitelikte Stadyumdan Men Cezaları

Uygulamada daha çok tartışma yaratan kısım, idari makamların (örneğin il spor güvenlik kurulu, kolluk, mülki idare) kararıyla verilen men cezalarıdır.

Örneğin;

• Kamera görüntülerine dayanılarak

• Bir tribünde koltuk kıran,

• Saha içine yabancı madde atan,

• Yasaklı pankart açan,

• Hakaret içeren tezahürat organize eden taraftarların

Passolig kartına belirli maç veya sürelerle engel konulması söz konusu olur.

Bu tip uygulamalarda çoğu zaman kişi;

• Günler, hatta aylar sonra,

• Maça gitmek istediğinde turnikeden geçemeyince,

• Veya Passolig uygulamasına girdiğinde “cezalı” olduğunu görünce

durumu fark eder. Tebligat yapılmamış, gerekçe yazılmamış, hangi delile göre ceza verildiği açıklanmamış olabilir. İşte bu noktada, hukuka uygunluk ciddi biçimde tartışmalı hâle gelir.

2.3. Kulüplerin Disiplin Cezaları ve Kombine İptali

Bazı durumlarda kulüpler, kendi seyirci talimatları, iç disiplin yönetmelikleri veya sözleşme hükümleri uyarınca;

• Kombine kartı iptal edebilir,

• Belirli maçlara girişinizi engelleyebilir,

• Bir sonraki sezon kombine satmama kararı alabilir.

Bunlar, devletin verdiği bir “idari yaptırım” gibi görünmese de; kulüp ile taraftar arasındaki sözleşme ilişkisi (borçlar hukuku) çerçevesinde haksız işlem niteliğinde olabilir. Özellikle;

• Taraftara savunma hakkı tanınmadan,

• Somut olaya, delile dayanmadan,

• Eşitlik ve objektiflik gözetilmeden

kombine iptal edilmişse, bu kez tazminat davası veya kulüp kararına karşı yargı yolu gündeme gelir.

---

3. Passolig Engeli ve Stadyumdan Men Cezalarının Hukuka Uygunluk Şartları

Bir stadyumdan men cezasının veya Passolig engelinin hukuka uygun sayılabilmesi için hem şekli hem de maddi yönden belirli şartları taşıması gerekir.

3.1. Kanunilik ve Öngörülebilirlik

Öncelikle ceza veya tedbir;

• Kanunda açıkça öngörülmüş olmalı,

• Hangi fiil karşılığında ne tür yaptırım uygulanacağı öngörülebilir olmalıdır.

6222 sayılı Kanun, hangi fiillerin suç veya kabahat oluşturduğunu, hangi hâllerde idari para cezası ve stadyumdan men uygulanabileceğini belirler. Uygulamada ise zaman zaman kanun dışında, adeta “genel güvenlik” gerekçesine dayanılarak geniş yorum yapıldığı görülür.

Bu durumda, kişi davranışının sonucunda neyle karşılaşacağını öngöremiyorsa, hukuki güvenlik ve belirlilik ilkeleri zedelenir.

3.2. Yetkili Makam ve Usule Uygun Karar

Bir men kararı;

• Yetkisiz bir birim veya kişi tarafından verilmişse,

• Kurul kararı alınması gerekirken yalnızca bir memur işlemiyle yapılmışsa,

• Tebliğ yapılmadan fiilen uygulanıyorsa,

şeklen hukuka aykırıdır.

Örneğin, il spor güvenlik kurulunun alması gereken bir kararın, yalnızca emniyet biriminin iç yazışmasına dayanarak Passolig’e işlenmesi ve taraftarın bu karardan haberdar edilmemesi, en sık görülen hukuka aykırılıklardandır.

3.3. Delil, Kamera Kayıtları ve Kimlik Tespiti

Uygulamada zaman zaman;

• Bir blokta yaşanan olumsuzluk nedeniyle blokta bulunan herkes,

• Koltuk kırma veya yabancı madde atma fiilinin failinin tespit edilememesi hâlinde toplu ceza,

• Net yüz tespiti olmayan, uzak kamera görüntülerine dayanarak kimlik belirleme

yoluna gidildiği görülür.

Hâlbuki kişi hakkında men kararı verilebilmesi için;

• Yüzünün ve kimliğinin makul şüpheden uzak biçimde tespit edilebilmesi,

• Delillerin açık, net ve çelişkisiz olması,

• Kamera kayıtlarının ilgili kişiye izletilmesi ve savunma hakkı tanınması

beklenir. Aksi hâlde, “tribünde bulunduğu için cezalandırma” gibi kolektif cezalar ortaya çıkar ki bu da masumiyet karinesi, şahsilik ilkesi ve ölçülülük ile bağdaşmaz.

3.4. Ölçülülük ve Orantılılık İlkesi

Stadyumdan men cezası, özellikle fanatik taraftarlar için son derece ağır ve hayatı etkileyen bir yaptırımdır:

• Yıllardır takip ettiği takımı canlı izleyememek,

• Sosyal çevre ve taraftar grubundan kopma,

• Bazı durumlarda iş veya sosyal itibara zarar.

Bu nedenle, hafif fiiller için yıllara yayılan men cezası verilmesi, açıkça orantısız olabilir. Örneğin;

• İlk kez işlenen, nispeten hafif nitelikli bir fiil,

• Ciddi bir fiziksel zarar veya kamu düzeni sorunu doğurmamışsa,

uyarı, kısa süreli men veya yalnızca idari para cezası gibi daha hafif yaptırımlar tercih edilmelidir. Mahkemeler son yıllarda ölçülülük denetimini giderek daha ciddiyetle uygulamaktadır.

3.5. Tebligat, Gerekçe ve Savunma Hakkı

Hukuka uygun bir men kararında;

• Karar yazılı olmalı,

• Hangi fiil, hangi delillere dayanılarak tespit edildiği gerekçeli biçimde açıklanmalı,

• Karar, ilgili kişiye usulüne uygun tebliğ edilmeli,

• Kararda başvuru / itiraz süresi ve mercii açıkça yazmalıdır.

Sadece Passolig uygulamasında “Cezalısınız” ibaresi görmek, tek başına hukuken yeterli değildir. Tebligatsız, gerekçesiz, itiraz yolu gösterilmeyen men cezaları, iptal davalarında sıklıkla tartışma konusu yapılmaktadır.

---

4. İtiraz ve İptal Yolları

Stadyumdan men cezalarına ve Passolig engellerine karşı başvurulabilecek birden fazla yol vardır. Hangi yolun kullanılacağı, cezanın kaynağına göre değişir.

4.1. Sulh Ceza Hâkimliğine Başvuru

Eğer men kararı:

• 6222 sayılı Kanun kapsamında verilen bir idari para cezasına veya

• Aynı kapsamda tesis edilen idari nitelikte men yaptırımına dayanıyorsa,

genellikle sulh ceza hâkimliği nezdinde itiraz / başvuru yolu söz konusu olur.

Burada dikkat edilmesi gerekenler:

• Tebligat tarihinden itibaren kısa süreli itiraz süreleri olabilir (örneğin 15 gün).

• Süre kaçırılırsa, cezanın kesinleşmesi ve men kararının fiilen uygulanması söz konusu olur.

• Başvuru dilekçesinde mutlaka;

  • Olayın kronolojisi,

  • Kamera kayıtları ve diğer delillere dair çelişkiler,

  • Kimlik tespitindeki eksiklikler,

  • Ölçülülük ve orantısızlık itirazları,

  • Tebligat ve usul eksiklikleri,
    detaylı biçimde belirtilmelidir.

Sulh ceza hâkimliği, dosya üzerinden veya duruşma açarak inceleme yapabilir; men kararını kaldırabilir, süresini kısaltabilir veya onaylayabilir.

4.2. İdare Mahkemesinde İptal Davası

Men cezası bir idari işlem niteliğinde ise (örneğin mülki idare veya il spor güvenlik kurulu kararı), bu kez idare mahkemesinde iptal davası açmak gündeme gelir.

• Tebligat tarihinden itibaren genel olarak 60 gün içinde dava açılması gerekir.

• Dava dilekçesinde, yukarıda saydığımız tüm hukuka aykırılık iddiaları (kanunilik, yetki, şekil, sebep, maksat, ölçülülük) sistematik biçimde ileri sürülmelidir.

• İdare mahkemesinde, yürütmenin durdurulması talep edilerek, dava sonuçlanana kadar men cezasının uygulanmaması istenebilir.

Eğer mahkeme işlemi hukuka aykırı bularak iptal ederse, kişi hem men kaydının silinmesini sağlayabilir, hem de uğradığı zararlar için tam yargı davası (tazminat) açabilir.

4.3. Tazminat Davaları (Tam Yargı ve Genel Mahkemeler)

Haksız veya hukuka aykırı bir men cezası nedeniyle:

• Uzun süre maçlara giremeyen,

• Kombinesi iptal edilen,

• Sosyal ve psikolojik zarara uğrayan taraftarlar,

ilgili kamu idaresine veya kulübe karşı tazminat davası açabilir.

Burada iki ayrım önemlidir:

1. İdari bir işlemden doğan zararlar → İdare mahkemesinde tam yargı davası,

2. Kulübün sözleşmeye aykırı, haksız davranışı → Asliye hukuk mahkemesinde (çoğu zaman tüketici veya genel mahkeme) tazminat davası.

Tazminat miktarı belirlenirken;

• Maddi zarar (kombine bedeli, maç biletleri, seyahat giderleri vs.),

• Manevi zarar (aşağılama, itibar kaybı, taraftar grubundan dışlanma vs.)

birlikte değerlendirilir.

4.4. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvurusu ve AİHM Boyutu

Bütün iç hukuk yolları tüketildikten sonra, men cezasının;

• Adil yargılanma hakkını,

• Özel hayat ve aile hayatına saygı hakkını,

• Toplantı ve gösteri yürüyüşü / örgütlenme özgürlüğüne benzer taraftarlık faaliyetlerini,

• Mülkiyet hakkını (kombine, bilet, kulüp üyeliği)

ihlal ettiği iddia ediliyorsa, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilir.

Ayrıca, AYM’den sonuç alınamaz veya ihlal giderilmezse, koşulları varsa AİHM önüne taşınması da mümkündür. Ulusal ve uluslararası içtihatlarda, kolektif cezalandırma, belirsiz süreli yasaklar, gerekçesiz kararlar ciddi ihlal sebebi olarak değerlendirilmiştir.

---

5. Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar ve İçtihatlarla Beliren İlkeler

5.1. Toplu Cezalar ve “Blok Halinde Men” Uygulamaları

Derbi veya yüksek riskli maçlarda bazen;

• Bir tribünde kollektif bir olay yaşandığında (saha inme, koltuk kırma vb.),

• O blokta bulunan herkesin, hiçbir ayrım yapılmadan men edildiği görülür.

Yargı kararlarında genel eğilim, cezanın şahsiliği ve masumiyet karinesi gereği;

• Bireysel sorumluluk somut delille ispatlanmadıkça,

• Sadece “o tribünde bulunmak” gerekçesiyle herkese ceza verilmesini hukuka aykırı görme yönündedir.

Dolayısıyla, toplu ceza durumlarında özellikle şu argümanlar önemlidir:

• Kamera kayıtlarının kişi bazında netlik sağlamaması,

• Kişinin fiile katıldığına dair hiçbir somut delil olmaması,

• Tribünde bulunmasının tek başına yeterli delil olamayacağı,

• Toplu cezalandırmanın ölçüsüz ve keyfi olduğu.

5.2. Pankartlar, Sloganlar ve İfade Özgürlüğü

Bazı stadyumdan men kararları, özellikle;

• Eleştirel pankartlar,

• Siyasi veya toplumsal içerikli sloganlar,

• Mizahi ama rahatsız edici görülen tezahüratlar

nedeniyle verilmektedir. Burada ince çizgi, ifade özgürlüğü ile şiddet çağrısı / nefret söylemi arasındadır.

Mahkemeler, son yıllarda;

• Şiddet çağrısı içermeyen,

• Hakaret seviyesine varmayan,

• Kamu düzenini ciddi anlamda bozmayan,

eleştirel tezahürat ve pankartları, ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirmeye daha eğilimli hale gelmiştir. Buna rağmen, uygulamada hâlâ geniş yorumla ceza verildiği için, bu tür dosyalarda anayasal haklar ekseninde güçlü savunma yapmak kritik önemdedir.

5.3. Yasa Dışı Bahis, Sosyal Medya ve Dijital Deliller

Son dönemde, taraftarların;

• Sosyal medyada yaptığı paylaşımlar,

• Online yasa dışı bahis faaliyetleriyle bağlantı iddiaları,

• Stadyum dışında gerçekleşen eylemler

de men cezalarına gerekçe yapılabilmektedir.

Bu dosyalarda;

• Dijital delillerin hukuka uygun elde edilip edilmediği,

• IP adresi, kullanıcı adı, cihaz tespiti gibi teknik konular,

• Delillerin doğruluğu ve bütünlüğü,

özellikle incelenmelidir. Hukuka aykırı elde edilen delile dayalı bir men cezası, hem ceza hem idari yargı bakımından iptale konu olabilir.

---

6. Taraftarlar İçin Pratik Yol Haritası

6.1. Passolig Hesabında Cezalı Olduğunuzu Görürseniz Ne Yapmalısınız?

1. Önce sistemi kontrol edin:
   Passolig uygulamasına girerek;

   • Ceza başlangıç ve bitiş tarihlerini,

   • Hangi maç veya hangi lig için geçerli olduğunu,

   • Herhangi bir açıklama veya kod bulunup bulunmadığını kontrol edin.

2. Tebligat yapılıp yapılmadığını araştırın:

   • Adresinize gelen evrak var mı?

   • E-tebligat / UETS hesabınızı kontrol edin.

   • Kulüpten gelen e-posta veya SMS varsa saklayın.

3. Kulüp veya ilgili idareye yazılı başvuru yapın:

   • Karar örneğini, varsa kurul kararını, gerekçeyi yazılı olarak isteyin.

   • “Bana hangi işlemle, hangi kararla, hangi delile dayanarak men cezası verildi?” sorusunu net biçimde sorun.

4. Süreleri kaçırmayın:

   • Tebligat tarihinden itibaren;

     • Sulh ceza hâkimliğine itiraz,

     • İdare mahkemesine iptal davası gibi yollar için öngörülen süreleri bir avukatla birlikte takip edin.

6.2. Hangi Delilleri Toplamalısınız?

Bir iptal davasında başarı şansını artırmak için;

• Maç günü stadyumdaki konumunuzu gösteren fotoğraf / video,

• Arkadaşlarınızın tanıklığı,

• Kamera kayıtları talebi (emniyet veya kulüpten yazılı istem),

• O gün fiilen stadyumda olmadığınızı gösteren deliller (uçak bileti, işyeri kaydı, kamera vb.),

• Kulüple yaptığınız yazışmalar, Passolig çağrı merkezi kayıtları,

büyük önem taşır. Hukuka aykırılık sadece “bu ceza haksız” demekle değil, somut delillerle ortaya konulmalıdır.

6.3. Avukat Desteği ve Profesyonel Spor Hukuku Danışmanlığı

Spor hukuku, klasik ceza veya idare hukuku dosyalarından farklı olarak;

• Federasyon talimatları,

• Kulüp disiplin kuralları,

• Uluslararası spor yargısı (CAS vb.),

• Medyanın ve taraftar baskısının etkisi

gibi pek çok özel unsuru içinde barındırır. Bu nedenle;

• İtiraz ve iptal davalarında,

• Federasyon nezdindeki disiplin süreçlerinde,

• Tazminat taleplerinde

spor hukuku konusunda tecrübeli bir avukatla çalışmak, hem sürelerin hem de stratejinin doğru yönetilmesi için önemlidir.

---

7. Sonuç: Passolig ve Stadyumdan Men Cezalarında Denge Arayışı

Passolig sistemi ve stadyumdan men cezaları, bir yandan şiddet ve düzensizliği önlemek için geliştirilen bir güvenlik mekanizmasıdır; diğer yandan kişisel hak ve özgürlüklere derinden müdahale eden bir araçtır.

Gerçek anlamda hukuka uygunluk, ancak şu şartlarla sağlanabilir:

• Kanunun izin verdiği sınırlar içinde,

• Objektif ölçütlere dayanarak,

• Somut delillerle,

• Orantılı ve gerekçeli kararlarla,

• Tebligat ve savunma hakkına saygı gösterilerek,

• Yargısal denetimin etkin biçimde işletilmesiyle.

Taraftarlar açısından ise en önemli nokta; hak arama yollarını bilmek, süreleri kaçırmamak ve hukuki denetimden geçirmek için adım atmaktır.