Oturum İzni Sahibinin Aile Bireylerine Tanınan Haklar: Eş ve Çocuklar İçin Statü
Günümüz dünyasında göç hareketliliği ve uluslararası yerleşim pratikleri hızla artarken, oturum izni sahibi yabancıların aile bireylerinin statüsü, hem insan hakları hem de ulusal hukuk açısından büyük önem taşımaktadır. Bir ülkede yasal olarak oturum izni kazanan kişinin, eş ve çocuklarının hakları ile sahip oldukları statü, göç hukuku uygulamalarında temel başlıklar arasında yer alır. Bu makalede, başta Almanya olmak üzere AB ülkeleri ve Türk hukuku çerçevesinde, oturum izni sahibi bireylerin aile birleşimi yoluyla aile üyelerine tanınan haklar ve bu kişilerin statülerine dair güncel hukuki durum kapsamlı şekilde ele alınacaktır.
1. Oturum İzni ve Aile Birleşiminin Hukuki Dayanağı
a) Uluslararası Hukuk ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)
Aile birleşimi, hem Birleşmiş Milletler’in İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi hem de AİHS kapsamında temel bir insan hakkı olarak tanımlanmıştır. Özellikle AİHS’nin 8. maddesi, “özel ve aile hayatına saygı” hakkını güvence altına alır ve devletlere aile bütünlüğünün korunması yönünde yükümlülükler getirir.
b) AB Hukuku
AB ülkeleri için Aile Birleşimi Direktifi (2003/86/EC), oturum izni sahiplerinin aile üyelerine tanınacak hakların çerçevesini belirler. Direktif, üye ülkeler arasında asgari standartları düzenler, ancak uygulamada ülkeden ülkeye farklılıklar bulunabilir.
c) Türk Hukuku
Türkiye’de de 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), aile birleşimi ve aile üyelerinin haklarını düzenler. Hem Avrupa hem de Türkiye uygulamasında temel amaç, aile bütünlüğünü koruyarak toplumsal uyumu desteklemektir.
2. Kimler “Aile Üyesi” Sayılır?
Oturum izni sahibi kişinin aile birleşiminden kimlerin yararlanabileceği, ülkeye göre değişse de genellikle:
- Eş (yasal evlilik bağı ile bağlı, bazı ülkelerde kayıtlı partnerler de kapsama alınabilir),
- 18 yaşından küçük çocuklar (biyolojik, evlatlık veya vesayet altındaki çocuklar),
- Bazı ülkelerde bakmakla yükümlü olunan yaşlı anne-baba veya reşit olmayan kardeşler
şeklinde tanımlanır. Almanya’da ve çoğu AB ülkesinde temel kural eş ve küçük çocuklardır.
3. Aile Birleşimi Yoluyla Oturum Hakkı: Başvuru ve Şartlar
a) Temel Başvuru Şartları
Aile birleşimi başvurusu için aranan ortak şartlar şunlardır:
- Başvuru yapanın (sponsorun) yasal oturum iznine sahip olması (en azından bir yıl ve üzeri süreli),
- Aile üyeleriyle yasal aile bağı (resmi evlilik veya veli-çocuk ilişkisi),
- Yeterli konut ve finansal imkanlar (ailesini geçindirebilecek düzeyde geliri ve uygun yaşam alanı olması),
- Sağlık sigortası (aile üyelerini kapsayacak şekilde),
- Dil yeterliliği (Bazı ülkeler eş için asgari seviyede dil bilgisi şartı arayabilir).
b) Almanya Örneği
Almanya’da oturum izni sahibi bir kişi, eşi ve 18 yaş altı çocukları için aile birleşimi başvurusu yapabilir. Eş için genellikle A1 seviyesinde Almanca dil bilgisi aranır. Ancak yüksek vasıflı işçi, bilim insanı, yatırımcı gibi bazı istisna statülerde dil şartı esnetilebilir.
c) Türkiye’de Aile Birleşimi
Türkiye’de de aile birleşimi için sponsorun en az bir yıl süreli ikamet iznine sahip olması, yeterli gelir, uygun konut ve sağlık sigortası şarttır. Ayrıca eşler için 18 yaşından büyük olma koşulu aranır.
4. Aile Üyelerine Tanınan Haklar
a) Oturum ve İkamet Hakkı
Aile birleşimi kapsamında gelen eş ve çocuklar, başvuru yapılan ülkenin göç idaresi tarafından verilen “aile ikamet izni” ile ülkede yasal olarak yaşama hakkı kazanır. Bu hak, sponsorun oturum izniyle paralellik gösterir ve genellikle onun süresine bağlı olarak düzenlenir.
b) Eğitim ve Sağlık Hakları
- Çocukların eğitim hakkı: Almanya ve AB ülkelerinde, aile birleşimiyle gelen çocuklar devlet okullarında ücretsiz veya düşük ücretle eğitim görebilir.
- Sağlık hizmetlerinden yararlanma: Aile üyeleri, kamu sağlık sisteminden sponsorun hakları çerçevesinde yararlanır.
c) Çalışma Hakkı
Bazı ülkelerde aile birleşimiyle gelen eş, hemen çalışma hakkı elde ederken, bazılarında bu hak belirli süre ve şartlara bağlanabilir. Almanya’da, aile birleşimiyle gelen eşler genellikle tam çalışma hakkına sahip olur. Türkiye’de ise aile ikamet izniyle gelen eş, ayrıca çalışma izni başvurusunda bulunabilir.
d) Sosyal Yardım ve Diğer Haklar
Aile üyeleri, sosyal yardım, çocuk parası, aile yardımı gibi çeşitli sosyal haklardan, ülkenin mevzuatı uyarınca yararlanabilir.
5. Oturum Statüsü: Bağımlı mı, Bağımsız mı?
a) Bağımlı Statü
Aile birleşimiyle ülkeye gelen eş ve çocuklar, oturum izinleri bakımından sponsora (asıl oturum izni sahibine) bağımlı statüdedirler. Yani sponsorun oturum izni sona ererse, aile üyelerinin de izinleri genellikle sona erer.
b) Bağımsız Statüye Geçiş
Belirli bir süre ülkede yaşadıktan sonra (örneğin Almanya’da genellikle 3 yıl), eş veya çocuklar kendi adlarına bağımsız oturum iznine başvurabilirler. Böylece, sponsorun ölümü, boşanma veya ülkeyi terk etmesi halinde ülkede kalmaya devam edebilirler.
- Eşler için: Boşanma sonrası ülkede kalış hakkı, evliliğin süresi ve mağduriyet kriterlerine göre değişir.
- Çocuklar için: 18 yaşına geldiklerinde bağımsız ikamet izni alabilirler.
6. Red, İptal ve İstisnai Haller
a) Başvurunun Reddi ve İptal Sebepleri
- Gerçeğe aykırı beyan veya evrak
- Sahte evlilikler (yalnızca oturum hakkı için yapılan formalite evlilikler)
- Kamu güvenliğini tehdit eden durumlar
- Yeterli maddi imkânın olmaması
b) İstisnai Haller ve Koruma
Bazı durumlarda, özellikle aile içi şiddet mağduru eşler veya zorla evlendirilmiş çocuklar için ülkeler ek koruma mekanizmaları uygulayabilir.
7. Aile Birleşiminde Sık Karşılaşılan Sorunlar ve Hukuki Çözümler
- Dil Yeterliliği Sorunu: Özellikle eşler için zorunlu dil şartı uygulaması, mağduriyet yaratabilmektedir. Mahkemeler, belirli sağlık engelleri veya mağduriyet durumunda bu şartı esnetebilir.
- Maddi Yeterlilik: Geçim şartını yerine getiremeyenlerin başvuruları reddedilebilir; bu durumlarda sosyal yardım hakkı, mahkemeler tarafından dengeleyici bir unsur olarak görülebilir.
- Sahte Evlilik ve Dolandırıcılık: Yetkili makamlar, aile bağının gerçekliğini detaylı şekilde araştırır.
- İdari Yargı Yolları: Ret veya iptal halinde, ilgili ülkenin idare mahkemelerinde itiraz ve dava hakkı mevcuttur.
8. Sonuç ve Değerlendirme
Oturum izni sahibi bireylerin eş ve çocukları için aile birleşimi yoluyla tanınan haklar, hem bireysel hem toplumsal refah ve uyum açısından büyük önem taşır. Doğru başvuru stratejisi, eksiksiz belge ve hukuki danışmanlıkla, aile bireylerinin eğitime, sağlığa, çalışma hayatına ve toplumsal yaşama tam entegrasyonu mümkündür. Uygulamadaki değişiklikleri ve güncel içtihatları yakından takip etmek, hem hak kaybı yaşanmaması hem de gereksiz mağduriyetlerin önlenmesi açısından şarttır.
About Post Author
