MİRASTA DENKLEŞTİRME İLE TEREKE BORÇLARININ İLİŞKİSİ

1. Giriş

Miras hukuku, bir yandan mirasbırakanın iradesine saygıyı, diğer yandan mirasçıların haklarını korumayı amaçlayan çift yönlü bir denge sistemidir. Bu sistem içerisinde denkleştirme (iade) kurumu ile tereke borçları kavramı farklı işlevlere sahiptir. Denkleştirme, mirasçılar arasında eşitliği sağlamaya yönelikken; tereke borçları, mirasbırakanın alacaklılarının korunmasına hizmet eder.

Bu iki kurum çoğu zaman birbirinden bağımsız gibi görünse de, miras paylaşımında birbirine etki eden ve kesişen noktalara sahiptir. Çünkü tereke borçları ödenmeden mirasın paylaşımı yapılamaz; denkleştirme ise ancak terekenin net değerinin belirlenmesinden sonra işleyebilir.

Bu makalede, mirasta denkleştirme ile tereke borçlarının ilişkisi ayrıntılı biçimde ele alınacak; kavramsal çerçeve, hukuki dayanaklar, öğretideki görüşler, uygulamada yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri sistematik bir biçimde incelenecektir.

2. Kavramsal ve Hukuki Çerçeve

2.1. Denkleştirme (İade)

Tanım: Mirasbırakanın sağlığında altsoya yaptığı sağlararası kazandırmaların, miras paylaşımında hesaba katılmasıdır.
Hukuki Dayanak: TMK m.669-671.
Amacı: Mirasçılar arasında eşitliği sağlamak.

2.2. Tereke Borçları

Tanım: Mirasbırakanın ölüm anında mevcut olan tüm borçları, tereke borcu sayılır.
Hukuki Dayanak: TMK m.641 vd.
Amacı: Alacaklıların korunması ve terekenin tasfiyesi.
Kapsam:
1. Mirasbırakanın şahsi borçları,
2. Cenaze giderleri,
3. Tereke yönetim giderleri,
4. Mirasbırakanın bakımıyla ilgili giderler,
5. Vergi ve kamu borçları.

2.3. Denkleştirme – Tereke Borcu Ayrımı

Denkleştirme → mirasçılar arası iç ilişki.
Tereke borçları → mirasçılar ile üçüncü kişiler (alacaklılar) arasındaki dış ilişki.

3. Denkleştirme ile Tereke Borçlarının Kesişim Noktaları

3.1. Paylaşım Öncesi Öncelik

Önce tereke borçları ödenir.
Daha sonra kalan net tereke üzerinden denkleştirme yapılır.

3.2. Denkleştirmenin Net Terekeye Etkisi

Denkleştirme hesabı, terekenin borçlardan arındırılmış net değeri üzerinden yapılır.
Borçlar ödenmeden denkleştirme hesabı yapılamaz.

3.3. Kazandırmaların Tereke Borçlarıyla Çatışması

Mirasbırakan sağlığında bağış yapmış olabilir.
Ancak bu bağış, alacaklıları zarara uğratıyorsa iptal davasına konu olabilir (İİK m.277 vd.).

3.4. Tereke Borçlarından Sorumluluk ve Denkleştirme

Mirasçılar, tereke borçlarından müteselsilen sorumludur (TMK m.641).
Denkleştirme yükümlülüğü ise mirasçılar arasında iç ilişkiye dairdir.

4. Öğretide Görüşler

4.1. Ayrı Ama Bağlantılı Kurumlar

Bir görüşe göre denkleştirme ve tereke borçları tamamen ayrı kurumlardır; ancak miras paylaşımı sırasında birbirini etkiler.

4.2. Öncelik Sorunu

Başka bir görüşe göre tereke borçları mutlak önceliğe sahiptir. Denkleştirme, ancak borçlar ödendikten sonra gündeme gelir.

4.3. İç İlişki – Dış İlişki Ayrımı

Denkleştirme mirasçıların iç ilişkisinde rol oynarken; tereke borçları alacaklılarla olan dış ilişkiyi düzenler.

5. Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar

5.1. Borçlar Ödenmeden Paylaşım

Bazı mirasçılar, tereke borçları ödenmeden paylaşım yapmak ister. Bu, hem alacaklıların hem de diğer mirasçıların zararına olabilir.

5.2. Bağışların Alacaklılara Karşı Durumu

Mirasbırakanın yaptığı bağışlar, tereke borçlarını karşılamaya yetmezse, bağıştan yararlanan mirasçıya dönülebilir mi sorusu gündeme gelir.

5.3. Borçların İspatı

Hangi borcun tereke borcu olduğu tartışmalı olabilir. Bu da denkleştirme hesabını doğrudan etkiler.

5.4. Müteselsil Sorumluluk ve İç İlişki

Mirasçılar alacaklıya karşı birlikte sorumludur. Ancak kendi aralarında bu borcun nasıl paylaşılacağı ayrı bir denkleştirme sorununa dönüşebilir.

6. Karşılaştırmalı Hukuk

6.1. İsviçre Hukuku

Tereke borçları ödenmeden paylaşım yapılamaz.
Denkleştirme hesabı ancak net tereke üzerinden yapılır.

6.2. Alman Hukuku

“Erbengemeinschaft” sistemi vardır.
Alacaklıların korunması önceliklidir.

6.3. Fransız Hukuku

“Rapport” (denkleştirme) ile “dettes successorales” (tereke borçları) arasında net bir ayrım yapılır.
Önce borçlar ödenir, sonra raport yapılır.

7. Çözüm Önerileri

Net Tereke Tanımı Genişletilmeli
- Hangi borçların tereke borcu olduğu daha açık yazılmalı.
Denkleştirme Hesabı İçin Standartlar
- Borçların ödenmesi ve denkleştirmenin sırası kanunla daha net düzenlenmeli.
Alacaklı Koruması
- Mirasbırakanın bağışları alacaklı zararına olmamalı.
Mirasçılar Arası İç Hesaplaşma Mekanizması
- Müteselsil sorumluluk sonrası iç denkleştirme kuralları netleştirilmeli.

8. Sonuç

Mirasta denkleştirme ve tereke borçları, farklı işlevlere sahip iki kurumdur. Ancak miras paylaşımı sırasında birbirini doğrudan etkiler.

Öncelikle tereke borçları ödenmeli,
Daha sonra net tereke üzerinden denkleştirme yapılmalıdır.

Hakim, hem alacaklıların hem de mirasçıların haklarını gözetmekle yükümlüdür. Bu iki kurum arasındaki denge, miras hukukunun adalet amacına ulaşabilmesi için zorunludur.

Single Blog Title