1) Anayasal Dayanak

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982) – m.23/5

  Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturma ve kovuşturması sebebiyle hâkim kararıyla sınırlanabilir.

 Burada açık şekilde yalnızca hâkim/mahkeme kararıyla yurt dışına çıkış yasağı konulabileceği belirtilmiştir.

2) Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) – Kanun No: 5271

• CMK m.109 – Adli Kontrol

  • Tutuklamaya alternatif tedbirler arasında “yurt dışına çıkamamak” sayılmıştır.

• CMK m.110 – Adli Kontrol Kararı

  • Soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde ise mahkeme karar verir.

• CMK m.111 – Adli Kontrol Kararına İtiraz

  • Adli kontrol kapsamında verilen yurt dışına çıkış yasağına karşı itiraz edilebilir.

 Ceza muhakemesi bakımından yurt dışına çıkış yasağının asıl dayanağı budur.

3) Pasaport Kanunu – Kanun No: 5682

• Pasaport Kanunu m.22

  • Hakkında mahkemece veya hâkimlikçe verilmiş yurt dışına çıkış yasağı kararı bulunan kişilere pasaport verilmez.

  • Mevcut pasaportlara şerh düşülür ve kullanım engellenir.

 CMK’daki hâkim/mahkeme kararı, idari uygulamada pasaport işlemlerine bu madde aracılığıyla yansır.

4) İlgili İnsan Hakları Belgeleri

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) – Ek 4 No’lu Protokol m.2

  • Herkesin serbestçe seyahat etme hakkı vardır. Bu hak, ancak kamu yararı ve kanunla öngörülen sınırlamalarla kısıtlanabilir.

• Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (BM-MSHS) – m.12

  • Herkesin seyahat özgürlüğü güvence altına alınmıştır. Kısıtlama yalnızca “kanunla” ve “demokratik toplum düzeni için gerekli” olduğunda uygulanabilir.

5) Özet

Yurt dışına çıkış yasağının mevzuattaki dayanakları:

1. Anayasa (1982, Kanun No: 2709) – m.23/5

2. CMK (Kanun No: 5271) – m.109, m.110, m.111

3. Pasaport Kanunu (Kanun No: 5682) – m.22

4. AİHS Ek 4 Protokol – m.2

5. BM-MSHS – m.12

                                                                                                                                 Ada Ceren KENDİGELEN