MEMURLAR VE KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMA USULÜ: SORUŞTURMA, GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA VE TAZMİNAT DAVALARI REHBERİ

Memurların ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanma Usulü:

Memurların ve diğer kamu görevlilerinin yargılanma usulü, kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle işledikleri suçlarla ilgili olarak özel bir yargılama usulünü düzenlemektedir. Bu süreç; kamu görevlilerinin görevlerini icra ederken suç işlediklerinde, yargılanmalarının belirli izin ve süreçlere tabi tutulmasını öngörür. Memurların ve diğer kamu görevlilerinin yargılanması hakkında 4483 sayılı kanunda özel bir soruşturma usulü öngörülmektedir. Bu özel düzenleme, kamu görevlilerinin görevlerini icra ederken baskı ve korku altında kalmamalarını sağlamayı amaçlar. Anayasa madde 129, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle işledikleri suçlar hakkında yargılanmalarının kanunla düzenleneceğini belirtir. 4483 sayılı kanun, kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle işledikleri suçlarla ilgili olarak yargılamanın nasıl yapılacağına dair hükümleri içerir.Bu usul, memurların görevleri sırasında hukuk kurallarına uygun hareket etmelerini sağlamak amacıyla tasarlanmış olup, aynı zamanda haksız yargılamaların önlenmesi için belirli güvenceler de sunmaktadır.

Soruşturma İzni:

• Soruşturma İzni Gerekir: Memurların ve kamu görevlilerinin görevlerinden kaynaklanan suçlarla ilgili olarak soruşturma başlatılması için, öncelikle yetkili makamlardan izin alınması gereklidir. Bu izin, üst düzey yöneticiler veya belirli bir mevzuatla yetkilendirilmiş kişiler tarafından verilir.
• İstisnalar: Bazı suçlar için (örneğin rüşvet, zimmet gibi) soruşturma izni aranmaz ve doğrudan adli makamlarca işlem yapılabilir.

Soruşturma İzni Vermeye Yetkili Makamlar:

Soruşturma izni verecek makam, memurun veya kamu görevlisinin görev yaptığı kuruma ve hiyerarşik yapısına göre değişiklik gösterir. İstisnai olarak ağır cezayı gerektiren suçüstü hallerinde, soruşturma izni aranmaz ve adli makamlar doğrudan harekete geçebilir.

• İl düzeyindeki memurlar için soruşturma iznini vali verir.
• İlçe düzeyindeki memurlar için soruşturma iznini kaymakam verir.
• Bakanlıklarda çalışan memurlar için soruşturma iznini ilgili bakan veya yetkili bakanlık verir.

Soruşturma Süreci:

Bir memur veya kamu görevlisi görevi nedeniyle bir suç işlediğinde savcı, idareye dosyayı gönderir. İdare 30+15 gün içinde inceleme yapar. İdare ya soruşturmaya izin verir ya da soruşturma talebinin reddine karar verir.

• İdare soruşturmaya izin verirse memur veya kamu görevlisi, kararın tebliğinden itibaren 10 gün içinde karara itiraz edebilir.
• İdare, soruşturma talebinin reddine karar verirse savcı veya şikayetçi (memurun işleminden mağdur olan) kararın tebliğinden itibaren 10 gün içinde karara itiraz edebilir.

• İtirazlara bölge idare mahkemesi veya danıştay bakar ve bunların verdiği kararlar kesindir.

4483 Sayılı  Kanunun Uygulanmadığı Haller:

1. Kişisel suçlarda,
2. 3628 sayılı rüşvet ve yolsuzlukla mücadele kanunu kapsamına giren suçlarda,
3. Görevle ilgili ancak kovuşturulması özel kanunla düzenlenen suçlarda,
4. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hallerinde, genel bir soruşturma yürütülür.

Soruşturma ve Kovuşturma Sürecinde Görevden Uzaklaştırma:

Memurlar ve diğer kamu görevlileri; haklarında soruşturma veya kovuşturma devam ederken, kamu hizmetlerinin aksamaması ve delillerin karartılmaması amacıyla geçici olarak görevden uzaklaştırılabilirler. Görevden uzaklaştırılma durumunda memurun itiraz ve dava hakkı vardır. Görevden uzaklaştırılan memurlar görev yapamazlar ancak aylıklarının üçte ikisini almaya devam ederler. Eğer göreve dönerlerse alamadıkları üçte birlik maaşlarını da alırlar. Görevden uzaklaştırma, tedbir niteliğindedir ve iki sebeple olabilir: disiplin soruşturması veya ceza kovuşturması.

1. Disiplin Soruşturması: Disiplin soruşturmasında memur, en fazla 3 aylığına görevden uzaklaştırılabilir. Memur, disiplin soruşturması açılmadan görevden uzaklaştırıldıysa 10 gün içinde soruşturma açılmalıdır.

• Görevden uzaklaştırma kararını veren makam uzaklaştırma kararını kaldırırsa,
• Disiplin soruşturması sonucunda görevden uzaklaştırılan memur hakkında ihraç dışında bir ceza verilmişse,
• Disiplin soruşturmasında 3 ay sona ermişse, görevden uzaklaştırılan memur görevine döner.

1. Ceza Kovuşturması: Bir memur, hakkında ceza kovuşturması yürütülüyorsa ve sakınca varsa görevden uzaklaştırılabilir. Görevden uzaklaştırma kararının iki ayda bir gözden geçirilmesi gerekir.

• Memur hakkında beraat kararı verilmişse,
• genel af çıkarılmışsa,
• Görevden uzaklaştırma kararını veren makam uzaklaştırma kararını kaldırırsa,
• Memurluğa engel olmayan cezalar verilirse, görevden uzaklaştırılan memur göreve döner.

Tazminat Davası:

Memurların ve diğer kamu görevlilerinin yargılanması süreci tazminat davaları açısından da önemli bir konu teşkil eder. Kamu görevlilerinin, görevleri sırasında işledikleri fiiller nedeniyle uğranılan zararlardan dolayı tazminat davaları açılabilir. Bu süreçte hem kamu görevlisinin şahsi sorumluluğu hem de devletin sorumluluğu gündeme gelebilir. İşte bu sürecin temel aşamaları:

1. Genel Prensip: Hizmet Kusuru ve Kişisel Kusur

• Hizmet Kusuru: Kamu görevlisinin görevini yaparken kusurlu bir fiil işlemesi durumunda, öncelikle devlet sorumlu tutulur. Yani, zarar gören kişi devlete karşı tazminat davası açabilir.
• Kişisel Kusur: Eğer kamu görevlisinin fiili, kişisel kusurdan kaynaklanıyorsa, yani görev dışı bir nedenle zarara yol açtıysa, bu durumda kamu görevlisine karşı da tazminat davası açılabilir.

2. Tazminat Davasının Açılması

• Davacı: Zarar gören kişi veya kurum, zararını tazmin etmek amacıyla tazminat davası açabilir.
• Davacı Taraf: Genellikle, tazminat davaları devlete karşı açılır. Ancak, kamu görevlisinin kişisel kusuru söz konusu olduğunda, kamu görevlisinin kendisine de dava açılabilir.

3. Davaların Görülmesi

• Yetkili Mahkeme: Tazminat davaları, genel olarak idari yargıda görülür. Ancak, kişisel kusur nedeniyle açılan davalar adli yargıya da taşınabilir.
• Delil ve İnceleme: Mahkeme, kamu görevlisinin fiilinin hukuka aykırılığını, zarar ve nedensellik bağını inceleyerek karar verir.

4. Karar ve Sonuç

• Devletin Sorumluluğu: Eğer devlet hizmet kusurundan sorumlu tutulursa, zararın tazmini devlet bütçesinden yapılır.
• Rücu Hakkı: Devlet, ödemek zorunda kaldığı tazminat için, kamu görevlisine rücu edebilir. Bu durumda, kamu görevlisinden ödenen tazminatın bir kısmı veya tamamı talep edilebilir.
• Kamu Görevlisinin Sorumluluğu: Kamu görevlisinin kişisel kusuru tespit edilirse, tazminat doğrudan bu kişiden talep edilebilir.

 

Zamanaşımı:

Tazminat davalarında, zamanaşımı süreleri önemlidir. Zararın öğrenilmesinden itibaren belirli bir süre içinde dava açılmalıdır. Bu süre, genel olarak 1 veya 5 yıl olabilir, ancak özel kanunlarda farklı süreler de öngörülebilir.

 

Hukuk Öğrenci Stajyeri Nursena İbanoğlu