KRİPTO PARALARIN HUKUKİ DURUMU VE KÜRESEL MEVZUATLAR: DETAYLI İNCELEME
KRİPTO PARALARIN HUKUKİ YERİ: KÜRESEL BİR BAKIŞ
GİRİŞ
Son yıllarda, kripto paralar finansal piyasaların önemli bir parçası haline gelmiştir. Bitcoin’in 2009’da ortaya çıkışından bu yana, kripto para birimleri ve blok zinciri teknolojisi hızla gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. Kripto paraların getirdiği finansal yenilikler, merkezi olmayan yapıları ve dijital doğaları, hem fırsatlar hem de riskler sunmaktadır. Bu makalede, kripto paraların hukuki yerini inceleyecek ve çeşitli ülkelerdeki mevzuatları ele alacağız.
KRİPTO PARALARIN HUKUKİ TANIMI VE KAPSAMI
Kripto paralar, dijital veya sanal para birimleri olarak tanımlanır ve şifreleme teknikleri kullanılarak güvence altına alınır. Merkezi bir otoriteye bağlı olmadan çalışırlar ve genellikle blok zinciri teknolojisi kullanılarak işlem görürler. Kripto paralar, yatırım aracı, ödeme aracı ve değer saklama aracı olarak kullanılabilirler. Ancak, hukuki statüleri ve düzenlemeleri ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
TÜRKİYE’DE KRİPTO PARALAR VE HUKUKİ DURUMU
Türkiye’de kripto paraların hukuki statüsü ve düzenlemeleri belirsizliğini korumaktadır. Merkez Bankası ve BDDK, kripto paraların yasal ödeme aracı olarak kabul edilmediğini ve kripto para ile ödeme yapılmasının yasaklandığını belirtmiştir. Bununla birlikte, kripto paraların alım-satımı ve yatırım amaçlı kullanımı yaygındır ve bu faaliyetler için herhangi bir lisans veya düzenleme gerekmemektedir. Türkiye’de kripto para borsaları faaliyet göstermekte ve kullanıcılar bu borsalar üzerinden kripto para alım-satımı yapabilmektedir.
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NDE KRİPTO PARALAR
Amerika Birleşik Devletleri, kripto paraların düzenlenmesi konusunda karmaşık bir yapıya sahiptir. Federal düzeyde, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu (CFTC) ve Mali Suçları Araştırma Ağı (FinCEN) gibi çeşitli kurumlar kripto paraların düzenlenmesinden sorumludur. SEC, bazı kripto paraları menkul kıymet olarak değerlendirirken, CFTC, Bitcoin ve diğer kripto paraları emtia olarak kabul etmektedir. Ayrıca, FinCEN, kripto para işlemlerini kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele amacıyla izlemektedir.
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE KRİPTO PARALAR
Avrupa Birliği’nde kripto paraların düzenlenmesi, üye devletler arasında farklılık göstermektedir. Avrupa Merkez Bankası (ECB), kripto paraların yasal para birimi olmadığını belirtmiş ve kripto para piyasalarının izlenmesi gerektiğini vurgulamıştır. Avrupa Birliği Komisyonu, 2020 yılında Kripto Varlıklar Piyasası Düzenlemesi (MiCA) adlı bir düzenleme teklifi sunmuştur. MiCA, kripto varlık ihraççıları ve hizmet sağlayıcıları için bir lisanslama ve düzenleme çerçevesi oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu düzenleme, kripto para piyasalarında tüketicilerin korunması ve piyasa bütünlüğünün sağlanması için önemli bir adımdır.
ASYA’DA KRİPTO PARALAR: ÇİN VE JAPONYA ÖRNEKLERİ
Asya’da, kripto paraların düzenlenmesi konusunda iki önemli örnek Çin ve Japonya’dır. Çin, kripto paraların kullanımını ve ticaretini sıkı bir şekilde kontrol etmektedir. Çin Halk Bankası, 2017 yılında kripto para borsalarının faaliyetlerini yasaklamış ve ICO’ları (Initial Coin Offering) durdurmuştur. Ayrıca, 2021 yılında Çin hükümeti, kripto para madenciliğini tamamen yasaklamış ve finansal kurumların kripto para hizmetleri sunmasını yasaklamıştır.
Japonya ise kripto paraların düzenlenmesi konusunda daha liberal bir yaklaşım benimsemiştir. Japonya, 2017 yılında Kripto Para Borsası Yasası’nı kabul ederek, kripto para borsalarının lisans almasını ve belirli güvenlik standartlarına uymasını zorunlu kılmıştır. Ayrıca, Japonya Finansal Hizmetler Ajansı (FSA), kripto para borsalarını düzenlemek ve denetlemekle sorumludur. Japonya, kripto paraların yasal ödeme aracı olarak kabul edilmediğini belirtse de, kripto para borsalarının faaliyetlerini desteklemektedir.
KRİPTO PARALARIN RİSKLERİ VE DÜZENLEME İHTİYACI
Kripto paraların getirdiği yenilikler ve fırsatlar kadar, çeşitli riskler de bulunmaktadır. Kripto paraların anonim yapısı, kara para aklama ve terörizmin finansmanı gibi yasadışı faaliyetler için kullanılma potansiyelini artırmaktadır. Ayrıca, kripto para piyasalarının volatil doğası, yatırımcılar için büyük kayıplara yol açabilir. Bu nedenle, kripto paraların düzenlenmesi ve denetlenmesi büyük önem taşımaktadır.
Dünya genelinde, kripto paraların düzenlenmesi konusunda farklı yaklaşımlar benimsenmiştir. Bazı ülkeler, kripto paraları yasaklarken, bazıları ise düzenleme ve denetim mekanizmaları oluşturarak piyasaların güvenliğini sağlamaya çalışmaktadır. Uluslararası işbirliği ve standartların oluşturulması, kripto para piyasalarının güvenli ve istikrarlı bir şekilde büyümesi için kritik öneme sahiptir.
TÜRKİYE’DEN BİR YARGITAY KARARI
Kripto paraların hukuki statüsü ve düzenlemeleri konusunda Türkiye’den bir örnek olarak Yargıtay 12. Ceza Dairesi’nin 2021/1882 E. , 2022/2027 K. sayılı kararı, verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme ve şantaj suçlarına ilişkindir. Karar, dijital verilerin çalınması ve fidye taleplerinin yargı sürecinde nasıl ele alındığını göstermektedir.
“İçtihat Metni” Mahkemesi
Ceza Mahkemesi
Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme ve şantaj suçlarından sanığın beraatine ilişkin hükümler, katılan tarafından temyiz edilmekle, dosya incelenerek gereği düşünüldü: Yapılan yargılamaya, incelenen dosya kapsamına göre, katılanın sair temyiz itirazlarının reddine, ancak; … Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen 20.01.2015 tarihli iddianame ile; şikayetçi …’ın …’de işletmekte olduğu otelin bütün verilerinin olduğu bilgisayarın IP adresinden 21.02.2014 tarihinde erişim sağlanarak, otele ait bilgilerin çalındığı, şüpheli şahıslar tarafından şikayetçinin bilgisayarına not olarak bırakılan …@list.ru e-mail hesabı ile şikayetçi tarafından iletişime geçildiğinde, şüpheli şahsın ele geçirdiği bilgilerin iadesi karşılığında … Bankası 333 şube kod numaralı 6676191 hesaba para gönderilmesini istediği, şikayetçi tarafından şüphelinin vermiş olduğu hesaba 04.03.2014 tarihinde 965.00 TL tutarında paranın- ‘hacker saldırısı dataları geri almak için’ notunu da düşmek suretiyle e-havale yoluyla gönderildiği, şikayetçi ile …@list.ru e-mail hesabı ile irtibata geçen faili meçhul şüphelinin kimlik bilgilerinin tespit edilemediği ve hakkında ayırma kararı verilerek, 2014/4478 Esas numaralı soruşturmaya kaydının yapıldığı, hesabına para gönderilen sanık …’in savunmasında üzerine atılı suçlamaları kabul etmediğini beyan ettiği, böylece sanık … ile hakkında ayırma kararı verilen faili meçhul şüphelinin fikir ve eylem birliği içerisinde şikayetçiye ait otelin bilgisayarına IP adresinden girerek, otele ait verileri ele geçirdikleri ve bu bilgileri şikayetçiye para karşılığında iade ettikleri iddialarına dayalı olarak, sanık … hakkında verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme ve şantaj suçlarından kamu davaları açıldığı olayda; Yüksek lisans mezunu ve yüksek endüstri mühendisi olup, …’da ikamet ettiğini ifade eden sanığın, soruşturma evresinde; sahibi olduğu Asist isimli firma ile kontör ve ön ödemeli kart satışı yaptığını, internet bankacılığı yoluyla para alıp, karşılığında elektronik ortamda ürün sattığını; ancak, bahsi geçen olayla ilgili Hakan Aslanov isimli şahsın kendisinin müşterisi olmayıp, herhangi bir para transferinin gerçekleşmediğini beyan ettiği, kovuşturma evresinde ise; “Ben …’da internet sitesi vasıtasıyla kontör ve dijital para satışı yapmaktayım. Müşterilerimiz internet sitesi vasıtasıyla bize ulaşıp istedikleri dijital para miktarı kadar internet sitemizde açıkça yazılı olan banka hesap numaralarına para yatırırlar. Biz de yatırılan para miktarı karışılığında bize bildirdikleri mail adreslerine veya cep telefonlarına dijital parayı aktarırız. Ancak aktarmayı yapmadan evvel herhangi bir yanlışa sebebiyet vermemek için paranın kimin tarafından yatırıldığı, yatıranın T.C. kimlik numarası, parayı yatırdığı şube, paranın gönderiliş tarih, saat hatta saniyesini teyit ederiz. Bundan sonra da aktarma işlemini gerçekleştiririz. Atılı eyleme ilişkin de yurtdışında olduğunu tahmin ettiğim Hakan isimli şahıs web sitemizde canlı destek vasıtasıyla tarafımıza ulaştı. Kendisini …. olarak tanıttı. Az önce belirttiğim üzere gerekli bilgileri teyit amaçlı kendisinden istedim. Teyidi aldıktan sonra dijital paraları aktardım. Ancak daha sonra öğrendim ki müşteki … T. meçhul şahıs tarafından istenilen meblağ benim hesabıma yatırıldıktan sonra dekont bilgilerini meçhul şahsa da mail olarak göndermiş. Şahsın parayı yatıran şahsa ve gönderim bilgilerine ilişkin bilgileri tam olarak bana bildirmesi de bu nedenleymiş… Anlattığım sebeplerle atılı suçu işlemedim… Her ne kadar soruşturma aşamasındaki ifademde bahsi geçen para transferinin gerçekleşmediğini belirtmiş isem de bana Asist isimli firmama para yatırıldığı söylendiğinden ben oradaki kayıtlara dayanarak bunu söylemiştim. Daha sonra yaptığım araştırmada söz konusu paranın benim şahsi hesabıma aktarıldığını öğrendim. Çelişki bundan kaynaklanmaktadır” biçimindeki savunmasıyla suçlamaları kabul etmediği, kovuşturma evresinde düzenlenen ve hükme esas alınan 10.11.2015 hâkim havale tarihli bilirkişi raporunda özetle; soruşturma evresinde ve gelinen aşamada teknik deliller toplanmadığı gibi, sanığın kendisine yatırılan para miktarı karşılığında dijital parayı hangi mail adresine veya hangi cep telefonuna aktardığını belirtmediği, mevcut duruma göre iddiaya konu eylemlerin sanık tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği hususunda net bir kanaata varılamadığı açıklamalarının yer aldığı anlaşılmakla, Sanığa, kendisine yatırılan para miktarı karşılığında dijital parayı hangi mail adresine veya hangi cep telefonuna aktardığı sorulup, soruşturma evresinde tefrik edilen dosyanın akıbeti araştırılarak, 10.11.2015 hâkim havale tarihli bilirkişi raporunda belirtilen eksikliklerin giderilmesi ve teknik delillerin toplanması olanağının bulunup bulunmadığı hususlarını açıklayan ek bilirkişi raporu da alınıp, iddia ve savunmanın doğruluk derecesi açıklığa kavuşturulduktan sonra sanığın hukuki durumunun takdir ve tayini gerekirken, “…sanığın savunması 08/11/2015 tarihli bilirkişi raporu, iddianame ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; atılı eylemin sanık tarafından işlendiğinin sabit olmadığı anlaşıldığından şüpheden sanık yararlanır ilkesi gereğince sanığın beraatine…” biçimindeki gerekçeyle, eksik incelemeye dayalı olarak, sanık hakkında beraat kararı verilmesi, Kanuna aykırı olup, katılanın temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden, hükümlerin bu nedenlerle 5320 sayılı Kanunun 8. maddesi uyarınca halen uygulanmakta olan 1412 sayılı CMUK’un 321. maddesi gereğince isteme aykırı olarak BOZULMASINA, 16.03.2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
SONUÇ
Kripto paralar, finansal sistemde devrim niteliğinde yenilikler sunmakla birlikte, çeşitli hukuki ve düzenleyici zorlukları da beraberinde getirmektedir. Türkiye’de ve dünya genelinde, kripto paraların hukuki statüsü ve düzenlemeleri konusunda belirsizlikler ve farklılıklar bulunmaktadır. Bu makalede, kripto paraların hukuki yerini ve çeşitli ülkelerdeki mevzuatları ele alarak, kripto paraların gelecekteki düzenlemeleri konusunda bir bakış açısı sunmaya çalıştık. Kripto paraların düzenlenmesi ve denetlenmesi, piyasa güvenliği ve tüketici koruması açısından büyük önem taşımaktadır ve bu alanda uluslararası işbirliği ve standartların oluşturulması gerekmektedir.
Hukuk Öğrencisi Stajyeri
Osman Recep Gülşen