Karşılıksız çek

Çek; Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen hükümlere göre düzenlenen, bir bankaya hitap edilerek yazılan ve ödeme araçlarından biri olan kıymetli evraktır.Çek de üç taraf bulunur.Keşideci, çeki düzenleyen kişidir.Muhatap, çeki ödeyecek banka şubesidir.Hamil, keşide edilmiş çeki elinde bulunduran, yani ödemenin yapılacağı kişi, alacaklı taraftır.

Çekin işleyiş süreci ise şu şekildedir; yapılan alışveriş sonucunda düzenlenen çek, öncelikle bankaya gönderilir. Bankada vade sürelerine göre düzenlenir ve çekin vade günü geldiğinde sorgulanmaya başlanır. Borçlu kişinin hesabı sorgulamaya girdiğinde eğer hesabı müsait ise ödeme yapılır ve alacaklının hesabına geçirilir. Hesap eğer müsait değilse ise çek yazılır, banka çekin arkasını imzalayarak karşılıksız olduğunu tesciller.

Karşılıksız çek, bankadaki hesapta karşılığı bulundurulmadan düzenlenen çeki ifade eder.Türk hukukunda karşılıksız çek keşide etmek 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5.maddesi ile suç olarak düzenlenmiştir ve karşılıksız çek keşide etme suçu şikâyete bağlıdır.Çek Kanunu‘nda şikâyetten bahsedilmesine rağmen şikâyet hakkına ilişkin herhangi bir süre düzenlenmemiştir. Bu yüzden şikâyet süresi, TCK’nın 73.maddesi dikkate alınarak belirlenmiştir. Şikâyet hakkına ilişkin olarak altı aylık süre (TCK m.73)bulunmaktadır ve bu süre hak düşürücü niteliktedir. Şikâyet hakkını süresi içinde kullanmayan çek hamili, bu hakkını artık kullanamaz. Süresi geçtikten sonra yapılan şikâyet de herhangi bir netice vermez. Şikâyet süresi, çekin bankaya ibrazı tarihinde başlar.

Çek Kanunu’nun 5. maddesine göre üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılması hâlinde, altı ay içinde hamilin talepte bulunması üzerine, Cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir.Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz.

Alacaklı çekin karşılıksız kalması halinde icra takibi başlatabileceği gibi bunun yanında şikâyetçi olarak borçlu taraf hakkında icra ceza mahkemesinde dava açabilir.

Çekle ilgili olarak ‘karşılıksızdır’ işleminin yapılmasına sebebiyet veren borçlu hakkında 1500 güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Mahkemece verilen adli para cezasının ödenmemesi durumunda bu ceza doğrudan hapis cezasına çevrilmektedir. Borçlu alacaklı tarafın şikâyeti durumunda karşılıksız kalan çek bedelinin yanında adli para cezası ödemek zorunda olup bu cezanın ödenmemesi durumunda hapis cezası ile karşı karşıya kalmaktadır.