Kadın Hakları ve Hukukun Rolü: Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler ve Uygulama Sorunları

Giriş

Kadın hakları, temel insan haklarının ayrılmaz bir parçasıdır ve toplumların gelişmişlik düzeyinin önemli bir göstergesidir. Kadınların sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal hayatta eşit haklara sahip olması, demokratik bir toplumun gereğidir. Ancak, kadınlar pek çok alanda ayrımcılığa, şiddete ve hak ihlallerine maruz kalabilmektedir. Bu durum, hukukun kadın haklarının korunmasındaki rolünü daha da önemli hale getirmektedir. Türkiye’de kadın haklarına ilişkin pek çok yasal düzenleme bulunmasına rağmen, bu düzenlemelerin uygulanmasında çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Bu makalede, Türkiye’deki kadın haklarının hukuki dayanakları, önemli yasal düzenlemeler ve uygulamada karşılaşılan sorunlar ele alınacaktır.

Kadın Haklarının Hukuki Dayanakları

Kadın haklarının korunması ve geliştirilmesi için Türkiye’de ve uluslararası alanda pek çok hukuki düzenleme bulunmaktadır. Kadın haklarının temel dayanakları, Anayasa, uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuattan oluşmaktadır:

• Anayasa: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesi, kadınlar ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğunu ve devletin bu eşitliği sağlamak için gereken tedbirleri almakla yükümlü olduğunu belirtir. Anayasa’nın 41. maddesi ise ailenin korunması ve kadının haklarının güvence altına alınmasına vurgu yapmaktadır.
• İstanbul Sözleşmesi: 2011 yılında imzalanan ve 2014’te yürürlüğe giren İstanbul Sözleşmesi, kadına yönelik şiddetin önlenmesi ve şiddet mağdurlarının korunması konusunda önemli bir uluslararası belgedir. Türkiye, İstanbul Sözleşmesi’nden 2021 yılında çekilmiş olsa da sözleşmenin temel ilkeleri, kadın hakları mücadelesinde hala rehber niteliğindedir.
• Medeni Kanun ve İş Kanunu: Türk Medeni Kanunu’nda kadının evlilik içindeki hakları, boşanma, nafaka ve velayet gibi konular düzenlenmiştir. İş Kanunu’nda ise kadın çalışanların hakları ve işyerinde cinsiyet eşitliğinin sağlanması ile ilgili hükümler yer almaktadır. Bu düzenlemeler, kadınların hem özel hem de kamusal alanda haklarının korunması açısından büyük öneme sahiptir.

Kadınlara Yönelik Şiddetin Önlenmesi

Kadına yönelik şiddet, kadın haklarının ihlaline neden olan en yaygın sorunlardan biridir. Türkiye’de kadına yönelik şiddetin önlenmesi için 6284 sayılı “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun” yürürlüktedir. Bu kanun, şiddet mağduru kadınların korunması, şiddetin önlenmesi ve faillerin cezalandırılması için önemli düzenlemeler içermektedir.

• 6284 Sayılı Kanun’un Getirdikleri: Bu kanun, şiddet mağduru kadınlara yönelik tedbir kararları alınmasını, kadın sığınma evlerinin açılmasını ve şiddet uygulayan kişilerin uzaklaştırılmasını öngörür. Ayrıca, şiddet mağduru kadınlara ücretsiz hukuki destek sağlanması da bu kanun çerçevesinde düzenlenmiştir.
• Elektronik İzleme ve Koruma Tedbirleri: Kadına yönelik şiddetin önlenmesinde elektronik izleme ve koruma tedbirleri büyük önem taşır. Şiddet uygulayan kişilerin, elektronik kelepçe ile izlenmesi ve mağdurun güvenliğinin sağlanması, şiddetin tekrarlanmasının önüne geçmeyi amaçlamaktadır.

Kadınların Ekonomik Hakları

Kadınların ekonomik hayatta yer alması, toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması açısından kritik bir unsurdur. Ancak, kadınlar iş hayatında eşit fırsatlardan yararlanmakta zorlanmakta ve ücret eşitsizliği gibi sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. İş Kanunu, kadınların iş hayatında korunmasına yönelik çeşitli düzenlemeler içermektedir:

• Eşit Ücret İlkesi: İş Kanunu, aynı veya eşit değerde iş yapan kadın ve erkek işçilere eşit ücret ödenmesi gerektiğini belirtir. Ancak, uygulamada kadınlar çoğu zaman aynı iş için erkeklere göre daha düşük ücret almakta ve bu durum işyerinde ayrımcılığa neden olmaktadır.
• Doğum İzni ve Analık Hakkı: İş Kanunu, kadın çalışanların doğum izni ve analık haklarını düzenler. Kadın işçilere doğum öncesi ve sonrası belirli sürelerde izin verilmektedir. Ancak, kadınların doğum izni sonrasında iş hayatına geri dönme süreçlerinde çeşitli zorluklarla karşılaşmaları, kariyer gelişimlerini olumsuz etkileyebilmektedir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Türkiye’de kadın haklarına ilişkin pek çok yasal düzenleme bulunmasına rağmen, uygulamada çeşitli sorunlar yaşanmaktadır:

• Yasal Düzenlemelerin Etkin Uygulanamaması: Kadına yönelik şiddetin önlenmesi ve şiddet mağdurlarının korunması konusunda yasal düzenlemeler yeterli olsa da, uygulamada etkin sonuçlar elde edilememektedir. Şiddet mağdurlarına yönelik koruma kararlarının ihlali veya şikayetlerin ciddiye alınmaması gibi sorunlar, kadınların güvenliğini riske atmaktadır.
• Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bilincinin Yetersizliği: Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda farkındalık yaratılması, kadın haklarının korunması açısından önemlidir. Ancak, toplumda kadınlara yönelik ayrımcı tutumlar ve cinsiyet rollerine dair katı bakış açıları, hukukun etkinliğini sınırlayabilmektedir.
• Ekonomik Eşitsizlikler ve İş Hayatındaki Zorluklar: Kadınların ekonomik hayata katılımında yaşanan zorluklar ve iş hayatındaki ayrımcılıklar, kadınların ekonomik bağımsızlıklarını elde etmelerini engellemektedir. Özellikle çalışma hayatında kadınlara yönelik mobbing ve işten çıkarılma gibi sorunlar, kadınların iş güvencesini tehdit etmektedir.

Yargıtay Kararları ve Örnekler

Yargıtay, kadın haklarının korunmasına yönelik birçok içtihat geliştirmiştir. Özellikle kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddet vakalarında Yargıtay, mağdurların korunması yönünde kararlar vererek, hukukun kadını koruyucu rolünü vurgulamaktadır. Örneğin, uzaklaştırma kararlarının ihlal edilmesi durumunda verilen cezalar, kadınların güvenliğinin sağlanması açısından önemli bir yasal güvence sağlamaktadır.

Çözüm Önerileri ve Sonuç

Kadın haklarının etkin bir şekilde korunabilmesi için hukukun güçlendirilmesi ve toplumda cinsiyet eşitliği bilincinin yaygınlaştırılması gerekmektedir. İşte bu konuda bazı çözüm önerileri:

• Eğitim ve Farkındalık Çalışmaları: Kadına yönelik ayrımcılığın önlenmesi için toplumda cinsiyet eşitliği bilincinin artırılması ve eğitim faaliyetlerinin yaygınlaştırılması büyük önem taşır.
• Hukuki Destek Hizmetlerinin Güçlendirilmesi: Şiddet mağduru kadınların hukuki süreçlerde daha etkin bir şekilde desteklenmesi ve ücretsiz danışmanlık hizmetlerinin artırılması, hak arama sürecinde kadınların yanında olmayı sağlayacaktır.
• Yasal Düzenlemelerin Etkin Uygulanması: Mevcut yasal düzenlemelerin uygulanmasında yaşanan sorunların giderilmesi, kadın haklarının korunması açısından elzemdir. Kolluk kuvvetlerinin ve yargı mensuplarının kadın hakları konusunda eğitilmesi, bu alandaki ihlallerin azaltılmasına katkı sunacaktır.

Sonuç

Kadın haklarının korunması, demokratik bir toplumun temel taşlarından biridir ve hukuk bu süreçte kritik bir role sahiptir. Türkiye’de kadın haklarına ilişkin yasal düzenlemeler, kadınların sosyal ve ekonomik hayatta eşit haklara sahip olmalarını sağlamak için önemli bir zemin sunmaktadır. Ancak, uygulamadaki sorunlar ve toplumsal cinsiyet eşitliği konusundaki bilinç eksiklikleri, kadın haklarının tam anlamıyla korunmasını engellemektedir. Gelecekte, yasal düzenlemelerin daha etkin uygulanması ve toplumsal bilincin artırılması, kadınların haklarının korunması ve topluma eşit şekilde katılım sağlamaları açısından büyük önem taşımaktadır.