Hukukta Tribün ve Seyirci Yasakları
Giriş
Spor karşılaşmaları, toplumsal barış ve kamu düzeni açısından önemli etkiler doğurabilmektedir. Taraftarların tutum ve davranışları yalnızca kulüp disiplinini değil, aynı zamanda kamu güvenliğini de yakından ilgilendirmektedir. Bu nedenle, gerek Türk spor hukuku gerekse uluslararası spor hukuku düzenlemeleri, disiplin cezaları kapsamında seyircilerin müsabakalara girişini sınırlandırabilmekte, takımların deplasmana seyirci götürmesini yasaklayabilmekte veya maçların seyircisiz oynanmasına karar verebilmektedir.
Bu makalede, spor hukukunda deplasman yasağı, seyircisiz oynama ve tribün yasakları hukuki boyutlarıyla incelenecek; Türk mevzuatı (6222 sayılı Kanun, TFF Statüsü, Futbol Disiplin Talimatı) ile uluslararası düzenlemeler (FIFA, UEFA, CAS kararları) çerçevesinde kapsamlı bir değerlendirme yapılacaktır.
I. Türk Spor Hukukunda Düzenlemeler
1. 6222 Sayılı Kanun
6222 sayılı “Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun”, Türkiye’de seyirci davranışlarını düzenleyen temel mevzuattır.
Kanunun 13. maddesine göre, şiddet içeren fiillerin gerçekleşmesi halinde seyircilere belirli süreyle spor müsabakalarına giriş yasağı getirilebilir. 18. maddeye göre, kulüpler taraftarlarının davranışlarından sorumludur. Taraftarların toplu taşkınlığı halinde kulübe seyircisiz oynama cezası verilebilir.
Deplasman yasağı da 6222 sayılı Kanun ve TFF’nin düzenlemeleri kapsamında uygulanmaktadır.
2. TFF Futbol Disiplin Talimatı
Türkiye Futbol Federasyonu’nun (TFF) Futbol Disiplin Talimatı’nda, kulüplerin ve taraftarların disiplin ihlalleri için cezai yaptırımlar öngörülmüştür:
-
Madde 49: Çirkin ve kötü tezahürat halinde para cezası ve tekrarında seyircisiz oynama cezası.
-
Madde 50: Saha olayları nedeniyle seyircisiz oynama veya saha kapatma cezası.
-
Madde 52: Taraftarların stadyuma girişinin engellenmesi.
3. Deplasman Yasağı
TFF, güvenlik gerekçesiyle zaman zaman belirli derbilerde deplasman seyirci yasağı uygulamaktadır. Bu yasak, taraftarların toplu taşkınlık riskini önlemeyi amaçlar. Amatör maçlarda bu yasağa dahil olabilir. Özellikle aralarında rekabet ve çatışma bulunan il, ilçe hatta bazı yerleşimlerdeki köy takımları da bu yasağa tabii olabilir.
II. Uluslararası Spor Hukuku Çerçevesinde Düzenlemeler
1. FIFA Disiplin Talimatı
FIFA’nın disiplin düzenlemelerinde de seyircisiz oynama ve tribün yasakları yer almaktadır:
-
Madde 8: Kulüpler, taraftarlarının davranışlarından sorumludur.
-
Madde 12: Şiddet veya ırkçı tezahürat halinde seyircisiz oynama ve saha kapatma cezaları uygulanır.
2. UEFA Disiplin Talimatı
UEFA, özellikle Avrupa kupalarında tribün olaylarına karşı sert yaptırımlar uygular:
Tribün kapatma, deplasman yasağı, seyircisiz oynama gibi yaptırımlar sıklıkla görülür. Örneğin, ırkçı tezahüratlar nedeniyle birçok Avrupa kulübü kısmi tribün kapatma cezası almıştır.
3. CAS (Spor Tahkim Mahkemesi) Kararları
CAS, seyircisiz oynama ve deplasman yasağı gibi kararların orantılılık ilkesine uygun olup olmadığını denetler. Orantılılık ilkesi ise verilen ceza ile işlenen fiil arasında bir oranın bulunmasıdır.
CAS’ın birçok kararında, kulüplerin taraftarlarının davranışlarından objektif sorumluluk ilkesi gereği sorumlu tutulabileceği kabul edilmiştir. Objektif sorumluluk kısaca, zarar veya ihlalin ilgili kişinin alanında, kontrolünde veya organizasyonu kapsamında gerçekleşmiş olmasıdır.
III. Hukuki Nitelik ve Gerekçeler
1. Kamu Düzeni ve Güvenlik
Bu yaptırımların temel amacı, kamu güvenliğini ve düzenini sağlamaktır. Müsabakanın oynandığı yerleşim yerinde ki zararı önlemek ya da en aza indirmek amacıyla düzeni ve güvenliği sağlamak için gerekli önlemlerin alınması gerekçesiyle saha kapama, deplasman yasağı gibi müeyyideler uygulanabiliyor. TBK’deki genel borçlar hukuku ilkeleri gereği kulüpler, taraftarlarının davranışlarından dolayı özen yükümlülüğüne tabidir. Özen yükümlülüğü, organizasyonu yapan kulübün o an ve yerleşimde , organizasyon yapılırken kamu düzeni ve ahlaka aykırı söylem ve fiillerin yapılmasını önlemek toplum güven ve huzurunu koruma amacıyla yapılan uyarı, alınan tedbirlerdir.
2. Cezaların Hukuki Dayanağı
-
Türk Borçlar Kanunu (TBK): Kulüplerin özen yükümlülüğü (TBK m. 112).
-
Türk Ticaret Kanunu (TTK): Şirket niteliğindeki spor kulüplerinin yönetim organlarının sorumluluğu.
-
Anayasa: Kamu düzeninin korunması devletin görevidir (m. 5).
3. Orantılılık ve Ölçülülük
Her ne kadar cezalar ağır sonuçlar doğursa da, uluslararası spor hukukunda “ölçülülük ilkesi” aranır. Örneğin, küçük çaplı bir olayda tüm stadın kapatılması yerine yalnızca belirli tribünlerin kapatılması tercih edilmektedir.
IV. Deplasman Yasağı
1. Türk Hukukunda
TFF, yüksek riskli derbilerde deplasman yasağı uygulayabilir. Bu karar, 6222 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye ve güvenlik gerekçelerine dayanmaktadır. Örnek vermek gerekirse Galatasaray ve Fenerbahçe arasında oynanacak şampiyonluğun belirleneceği tarihi, kültürü ve rekabet seviyesiyle uluslararası arenada kabul görmüş derbi niteliğinde bulunan maç için deplasman tribününü kapatarak gerilim ve tehlikeyi önlemeyi, insan sağlığı ve toplum huzurunu korumayı amaçlayan bir karar, 6222 sayılı kanuna dayanılarak hukuka uygun bir şekilde alınabilir ve kararın uygulanması için güvenlik güçleri ve kulüplerle birlikte tedbir alınabilir. Valilik bu konuda yetkili ve görevlidir.
2. Uluslararası Hukukta
UEFA, zaman zaman belirli kulüplerin Avrupa kupalarındaki deplasman seyahatlerini yasaklamaktadır. Özellikle şiddet olaylarının tekrarlandığı kulüpler bu cezayla karşı karşıya kalmaktadır. Örneğin 2000 yılında Leeds United-Galatasaray arasında oynanan Uefa Avrupa Ligi yarı final ikinci ayak maçında Galatasaray tarafına deplasman yasağı uygulamıştır. Sebep olarak ilk tur maçından önce İstanbul/Taksim ve civarında yaşanan olayları, yaralamaları ve ölüm ile sonuçlanan kavgaları göstermiştir.
V. Seyircisiz Oynama
1. Türk Spor Hukuku
TFF Disiplin Talimatı’nda açıkça düzenlenmiştir. Çirkin tezahürat, saha olayları ve şiddet durumlarında uygulanır.
Türkiye Futbol Federasyonu’nun disiplin cezalarını düzenleyen bu talimat, seyircisiz oynama cezasını açıkça içerir:
-
Madde 49 – Çirkin ve kötü tezahürat
-
İlk ihlalde para cezası verilir, tekrarında kısmi tribün kapatma veya seyircisiz oynama cezası gündeme gelir.
-
-
Madde 50 – Saha olayları
-
Taraftarların sahaya girmesi, kavga veya şiddet içeren davranışları halinde saha kapatma ve seyircisiz oynama cezaları uygulanabilir.
-
-
Madde 52 – Seyircilerin neden olduğu diğer disiplin ihlalleri
-
Taraftarların neden olduğu düzen bozucu fiiller, seyircisiz oynama cezasına sebep olabilir.
- Örnek olarak 03.04.2024 tarihinde oynanan Trabzonspor-Fenerbahçe maçında ev sahibi Trabzonspor’a yaşanan saha olayları sebebiyle iç sahada 6 maç seyircisiz oynama ve para cezası verilmiştir.
-
2. Uluslararası Spor Hukuku
FIFA ve UEFA talimatlarında yer alır. Irkçılık, ayrımcılık ve şiddet olaylarında seyircisiz oynama en sık başvurulan yaptırımlardandır.
VI. Tribün Yasakları
1. Belirli Süreli Yasak
Seyircilerin belli sayıda maç için stadyuma girişi engellenebilir. Bu, genellikle toplu taşkınlık ve küfürlü tezahürat nedeniyle uygulanır.
2. Süresiz Yasak
6222 sayılı Kanun’un 13. maddesi uyarınca, şiddet olaylarına karışan taraftarlara süresiz giriş yasağı getirilebilir.
3. Uluslararası Uygulama
UEFA, genellikle kısmi tribün kapatma (partial stadium closure) cezası verir. Bu, ölçülülük ilkesine uygunluğu açısından tercih edilmektedir.
VII. Eleştiriler ve Hukuki Tartışmalar
-
Kulüplerin Objektif Sorumluluğu: Kulüplerin taraftarların tüm fiillerden sorumlu tutulmasıdır. Taraftarların tüm fiillerinden kulüplerin sorumlu tutulması orantısız olabilir. Biz bu görüşe katılmaktayız. Sahada çok sayıda spor şubesi polisi vardır. Stadyuma seyirci alınırken saatlerce birçok kapıdan geçen seyirciler, güvenlik araması ve x-ray cihaz taramasıyla muhatap olurken, stadyuma bir çakmak dahi alınması yasak ve sıkı bir güvenlik kontrolü yapıldığı halde seyircilerin sahaya su vb. fırlatması ya da polisleri aşıp sahaya girmesi ve milyonlara hitap eden, her siyasi görüşten, dinden ve ırktan insanın desteklediği takım ortalama 45.000 kapasiteli stadyumda yüzlerce polis, arama, kontrol ve teknolojik aletten geçen, aynı zamanda tüm bilgilerinin güvenlik güçlerinde bulunduğu her dakika kamera ile izlenen seyircinin yabancı madde atması ve sahaya girebilmesi bu güvenlik önlemlerini alan güvenlik güçlerini ilgilendirmesi gerekir kulübe bunun sorumluluğunun dayatılması bizce hukuka ve vicdana aykırıdır.
-
Bireysel Haklar: Taraftarların seyir özgürlüğü ve spor hakkı sınırlanmaktadır. Bu durum Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) çerçevesinde tartışmaya açıktır. Taraftarlara ve kulüplere verilen saha kapatma ve seyircisiz oynama gibi cezalar yerine gelişen teknoloji ile birlikte bireysel cezalar verilmeli ve kötü tezahürat, taşkınlık vb. fiillerini işlemeyen insanların maç izleme özgürlüğü ve hakkının elinden alınmaması gerektiğini savunuyoruz.
-
Ekonomik Etkiler: Seyircisiz oynama ve deplasman yasağı, kulüplerin gelir kayıplarına neden olur.
VIII. Çözüm Önerileri
-
Kişiselleştirilmiş Cezalar: Bireysel taraftarların fiilleri daha iyi tespit edilerek tüm kulübe ağır ceza verilmesinin önüne geçilebilir.
-
Teknoloji Kullanımı: E-bilet ve yüz tanıma sistemleri, tribün olaylarını azaltabilir.
-
Uluslararası Standartların Uyumu: FIFA ve UEFA düzenlemeleriyle TFF talimatları uyumlu hale getirilmeli, orantılılık ilkesi gözetilmelidir.
Sonuç
Spor hukukunda deplasman yasağı, seyircisiz oynama ve tribün yasakları; kamu güvenliğini korumak, şiddeti önlemek ve fair play’i sağlamak amacıyla uygulanmaktadır. Türk hukukunda bu düzenlemelerin temel dayanağı 6222 sayılı Kanun ve TFF Disiplin Talimatıdır. Uluslararası düzeyde ise FIFA ve UEFA düzenlemeleri ile CAS içtihatları önem taşır.
Her ne kadar bu cezalar ağır sonuçlar doğursa da, modern spor hukukunda orantılılık ve ölçülülük ilkesi gözetilerek uygulanması gerekir. Aksi halde, hem kulüplerin ekonomik varlığı hem de taraftarların hak ve özgürlükleri zarar görebilir.
Utku Demiray (öğrenci)
About Post Author
