HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), Türk Ceza Hukuku’nda, belirli şartların gerçekleşmesi durumunda cezanın açıklanmayarak sanığın bir denetim süresine tabi tutulmasını sağlayan bir müessese olarak karşımıza çıkar. Bu uygulama, sanığın sabıkasız bir geçmişe sahip olması ve suçu işledikten sonra pişmanlık göstermesi durumunda, kişinin ceza infaz sistemine dahil edilmeden topluma kazandırılmasına yönelik bir fırsat sunar.

HAGB, suç işleyen kişilerin cezalandırılmalarına yönelik klasik anlayışın yerine, rehabilitasyon amacını ön planda tutan bir sistemdir. Ceza adalet sisteminin daha insan odaklı bir hale gelmesi, kişinin suçtan sonraki davranışlarına bakılarak ona bir şans tanınması amacı güdülmektedir.

HAGB’nin hukuki dayanağı, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. maddesine dayanmaktadır. Bu maddeye göre, sanığın cezası belli şartlar dahilinde açıklanmayabilir ve belirli bir süre boyunca sanık, denetim sürecine tabi tutulabilir. Eğer denetim süresi boyunca kişi yeni bir suç işlemezse, dava düşer ve ceza infaz edilmez.

HAGB Kararı Verilebilmesi İçin Gereken Şartlar

CMK’nın 231. maddesinde düzenlenen HAGB kararı verilebilmesi için belirli koşulların sağlanması gerekmektedir:

1. İki Yıl veya Daha Az Süreli Hapis veya Adli Para Cezası: HAGB, iki yıl veya daha az süreli hapis cezaları ya da adli para cezaları için uygulanabilir. Daha ağır cezalarda HAGB kararı verilmesi mümkün değildir.
2. Sanığın Sabıkasız Olması: Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûmiyet kararı olmaması gerekmektedir. Ancak, taksirle işlenen suçlar bu duruma dahil edilmez ve HAGB kararı verilebilir.
3. Sanığın Kişilik Özellikleri ve Davranışları: Mahkeme, sanığın kişilik özelliklerini, duruşmadaki davranışlarını ve suçu işledikten sonraki tutumunu göz önünde bulundurarak sanığın yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varmalıdır.
4. Suçtan Doğan Zararların Giderilmesi: Suçtan doğan maddi ve manevi zararlar tamamen giderilmelidir. Eğer zarar giderilmemişse HAGB kararı verilemez.
5. Sanığın Kabul Etmesi: HAGB kararı ancak sanığın kabul etmesi durumunda uygulanabilir. Sanık HAGB’yi kabul etmezse, mahkeme kararı açıklamak zorundadır.

Denetim Süresi ve Sonuçları

Mahkeme HAGB kararı verirken sanığı 5 yıl süreyle denetim altına alır. Bu süre zarfında sanığın başka bir suç işlememesi gerekmektedir. Sanığın denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi durumunda, mahkeme açıklanmayan hükmü açıklar ve verilen ceza infaz edilir. Ancak denetim süresi boyunca sanık herhangi bir suç işlemezse, dava düşer ve ceza hiçbir şekilde infaz edilmez.

Örnek Kararlar

1. Yargıtay 18. Ceza Dairesi Kararı (2019/957 E., 2020/145 K.): Bu davada, sanık hakkında işlediği suç nedeniyle 1 yıl 6 ay hapis cezası verilmiş, ancak HAGB uygulanmıştır. Sanık, olaydan sonra pişmanlık göstererek mağdurun zararını gidermiş ve mahkeme, sanığın bir daha suç işlemeyeceğine kanaat getirerek HAGB kararı vermiştir. Denetim süresinin sonunda, sanık herhangi bir yeni suç işlememiş ve dava düşmüştür.
2. Yargıtay 4. Ceza Dairesi Kararı (2018/3524 E., 2019/2845 K.): Bu kararda, sanık hırsızlık suçu işlemiş ve hakkında 2 yıl hapis cezası verilmiştir. Mahkeme, sanığın sabıkasız olması ve suçtan doğan zararı gidermesi nedeniyle HAGB kararı vermiştir. Ancak, sanık denetim süresi içinde yeniden suç işlemiş ve mahkeme, HAGB kararını kaldırarak önceki cezanın infazına karar vermiştir.
3. Yargıtay 15. Ceza Dairesi Kararı (2021/2105 E., 2022/1029 K.): Bu kararda, sanık dolandırıcılık suçundan 1 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırılmış ve HAGB kararı verilmiştir. Mahkeme, sanığın suçu işledikten sonra pişmanlık gösterdiğini, mağdurun zararını karşıladığını ve sabıkasız olduğunu dikkate alarak, sanığa denetim süresi vermiştir. Denetim süresinin sonunda sanığın herhangi bir suça karışmadığı tespit edilmiş ve dava düşmüştür.

HAGB Kararının Hukuki Etkileri ve Sonuçları

HAGB, bir ceza yargılaması sonucunda sanık hakkında verilen cezanın, belirli şartlar altında açıklanmayarak bir denetim süresi öngören bir karardır. Bu karar, cezanın infazını ertelediği gibi, sanığa bir fırsat sunarak suçtan uzak durması durumunda cezalandırılmaktan kurtulmasını sağlar. Ancak, HAGB’nin bazı hukuki sonuçları ve sınırlamaları bulunmaktadır:

1. Sabıka Kaydı: HAGB kararı verilen bir kişi hakkında hüküm sabıka kaydına işlenmez. Ancak denetim süresi içinde yeni bir suç işlenmesi halinde HAGB kararı açıklanır ve sabıka kaydına geçer.
2. İkinci Kez HAGB Uygulaması: Bir kişi hakkında ikinci kez HAGB kararı verilmesi mümkün değildir. Eğer sanık daha önce bir HAGB kararı almışsa, tekrar HAGB kararı verilmez ve doğrudan ceza açıklanır.
3. Meslekten Men veya Kamu Görevine Engel Durumlar: HAGB kararı verilmiş olsa dahi, bazı meslekler veya kamu görevlerinde çalışmaya engel durumlar söz konusu olabilir. Örneğin, avukatlık veya memurluk gibi meslekler için HAGB kararı dahi olsa, suçtan doğan yaptırımlar uygulanabilir.

HAGB’ye İlişkin Tartışmalar

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması uygulaması, cezai yaptırımın topluma kazandırma ve rehabilitasyon işlevini güçlendirdiği yönünde olumlu bir yaklaşıma sahiptir. Ancak, bu uygulamanın bazı eleştiriler aldığı da bilinmektedir. Özellikle, HAGB kararı verilen sanıkların toplum tarafından yeterince cezalandırılmadığı düşüncesi ve bu kararın caydırıcılık etkisinin zayıf olduğu eleştirileri yapılmaktadır.

HAGB, Türk ceza adalet sisteminde önemli bir yeri olan bir müessese olarak, ceza yargılamasında bireyin topluma kazandırılmasına yönelik bir imkân sunmaktadır. Bu uygulama, belirli şartlar altında suç işleyen kişilerin ceza infazından kurtulmasını sağlamakta ve onlara bir şans tanımaktadır. Örnek kararlarda da görüldüğü üzere, HAGB kararı genellikle sabıkasız sanıklar için uygulanmakta ve denetim süresinin başarılı bir şekilde tamamlanması durumunda dava düşmektedir. Ancak bu sistemin caydırıcılık açısından bazı tartışmalara açık olduğu da bir gerçektir.

Stajyer Hukuk  Fakültesi Öğrencisi

Mert Emir Balcı