Haksız Tahrik Ceza İndirimi

Failin suçu neden işlediği araştırılırken dikkate alınan konulardandır. Bir kişinin haksız bir eylemle failin suçu işlemesinde etkili olması durumlarını tanımlar. Fail, bu haksız eylemin yarattığı duygu yoğunluğu ile suç işlemiş olabilir. Bahsedilen bu psikolojik durum, mağdurun haksız hareketleri sonucu failde meydana gelen hiddet veya şiddetli elemdir. Yargıtay Ceza Genel Kurulu bir kararında haksız tahriki “Tahrik, failin haksız bir fiilin yarattığı gazap veya elemin etkisi altında hareket ederek suç işlemesidir. Fail; haksız bir fiilin doğurduğu hiddet veya elemin tesiri altında, dışarıdan gelen etkinin ruhsal yapısında yarattığı karışıklığın sonucu olarak suç işlemeye yönelmektedir.” şeklinde tanımlamıştır.

Normal şartlarda kontrolü kaybetmek cezasızlık ya da indirim sebebi olamaz çünkü her bireyden beklenen, her şartta suç teşkil edecek davranışlarda bulunmak yerine, kendine hakim olmaktır. Aksi halde suç işlemiş olur ve cezalandırılır. Haksız tahrik ise buna istisna olarak kusurluluğu azaltan hallerdendir. Çünkü mağdurun haksız davranışı ile faili suç işlemeye tahrik etmesi; hakkaniyet gereği daha az cezayı gerektirmektedir. Haksız tahrike maruz kalan fail, kanun koyucunun gözünde, hiçbir dış etki altında kalmadan suçu işleyen bir faille aynı ölçüde kınanabilir değildir.

Haksız Tahrik Şartları

1.Tahrik Edici Bir Davranışın Varlığı

Haksız tahrikin oluşabilmesi için tahrik eden bir fiilin meydana gelmesi gerekir. Bu fiilin direkt olarak failin gözü önünde yapılmasına gerek yoktur. Eğer böyle bir fiil söz konusu değilse; sırf failin ruh halinden dolayı haksız tahrike başvurulamaz, indirim yapılmaz.

2.Tahrik Edici Davranışın Bir İnsan Tarafından Gerçekleşmesi

Haksız tahrike sebep olan davranış, bir insanın iradi davranışı olmalıdır. Ayrıca uyku, refleks vb. gibi durumlarda sergilenen davranışlar haksız tahrik oluşturmazlar.

Tahrik edici fiilin mutlaka faile yönelik gerçekleşmesi gerekmez. Fail için önemli olan kişilere (aile, arkadaş vb.), hayvanlara ve soyut/somut şeylere karşı gerçekleşmiş olabilir. Burada yine failin içinde bulunduğu psikolojik durum önemsenmiştir.

Son olarak, tahrik eden davranışta bulunan kişinin tahrik etme amacı olması gerekmez. Böyle bir niyeti olmadan yaptığı bir davranış fail üzerinde haksız tahrik oluşturacak bir etki yaratıyorsa haksız tahrik hükümleri uygulanabilmektedir.

3.Tahrik Edici Davranışın Haksız Olması Gerekir

Haksız davranışla anlatılmak istenen hukuka aykırı davranıştır. Bu bağlamda, örneğin, alacaklının alacağını borçludan talep etmesi hukuka aykırı bir davranış değildir. Bu yüzden borçlu kişinin buna sinirlenip alacaklı kişiyi yaralaması olayında haksız tahrik hükümleri uygulanmaz.

4.Tahrik Fiilinin Failde Şiddetli Eleme veya Hiddete Neden Olması

Kanun koyucu tarafından ancak hiddet veya şiddetli elemin varlığı durumunda haksız tahrikin uygulanabileceği kabul edilmiş; panik, ümitsizlik, korku vb. hâllerin varlığında haksız tahrikin varlığı kabul edilmemiştir.

5.Bir Tepki Suçunun İşlenmiş Olması

Tahrik edici davranış sonrasında failin bir tepki vermiş olması ve bu tepkinin de suç olması gerekir. Bununla birlikte fail tahrik fiiline karşılık olarak aynı nedenden kaynaklanan birden fazla suç işlerse, her bir suç için haksız tahrik indirimi uygulanacaktır.

Haksız tahrik kurumu daha önce de ifade edildiği üzere bir suça etki eden nedendir, bir hukuka uygunluk nedeni değildir. Dolayısıyla tepki suçu cezalandırılmaktadır, sadece indirim yapılır.

Tepki suçunun zamanı hiddet veya şiddetli elemin etkisinin sürdüğü zamandır. Hemen olay anında da tepki verilmiş olabilir, olayın üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra da verilmiş olabilir. Burada önemli olan söz konusu psikolojik durumun halen devam ediyor olmasıdır.

Tahrik fiili ve tepki suçu arasında geçen zaman uzadıkça psikolojik etkinin tespiti zorlaşacaktır. Bu noktada kabul edilen ölçüt tahrik fiili ve tepki suçu arasında bir sebep sonuç ilişkisinin bulunmasıdır. Eğer aradan uzun yıllar geçmesine rağmen hâkim bu iki durum arasında bir sebep sonuç ilişkisi kurabiliyorsa haksız tahrikin değerlendirilmesi gerekecektir.

6.Tepki Suçu ve Tahrik Fiili Arasında Nedensellik Bağı Bulunması

Haksız bir tahrik fiilinin oluşturduğu hiddet veya şiddetli elem olmasaydı fail bu tepki suçunu işlemeyecek ise arada nedensellik bağı vardır.

Tahrik edici davranış ile tepki suçu arasında bir oran bulunması gerekir. Fail içinde bulunduğu psikolojik durum sebebiyle orantısız ve sınırsız bir güç kullanma hakkına sahip değildir.

AYRINTILAR

• Kanuna göre anne ve babaya karşı gerçekleştirilecek yaralama, öldürme, hakaret ve sövme suçları haksız tahrik indirimi dışında bırakılmıştır
• Hakaret suçuyla ilgili olarak 5237 sayılı TCK’nin 129. maddesindeki düzenlemeye göre haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaretin varlığında ceza indirimine gidilebileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebileceğini düzenlemektedir
• Failin kusuru anlama ve isteme yeteneği üzerinden de tanımlanabilir. Bu konuda kanun üçlü bir ayrıma gider. Buna göre,

1. 0-12 yaş aralığındaki çocuklar: Haksız tahrik hükümleri uygulanamaz. Sadece çocuklara yönelik güvenlik tedbirleri uygulanabilir.
2. 12-15 yaş aralığındaki çocuklar: Somut olaya göre değerlendirilir. Çocuk, işlediği fiilin anlam ve sonuçlarını kavrayabilecek olgunluktaysa haksız tahrik hükümleri uygulanır. Kavrayabilecek olgunlukta değilse sadece çocuklara yönelik güvenlik tedbirleri uygulanabilir.
3. 15-18 yaş aralığındaki çocuklar: Cezai sorumlulukları vardır fakat indirim uygulanır. Eğer tüm şartları sağlıyorsa haksız tahrik hükümleri de uygulanabilir.