Haksız Fiil Sorumluluğunda Tazminat

1. Giriş

Haksız fiil sorumluluğu, bireylerin başkalarına zarar verici davranışlarının doğurduğu en önemli hukuki sonuçlardan biridir. Türk Borçlar Kanunu m.49-76 arasında düzenlenen bu sorumluluk, hem maddi hem de manevi zararların giderilmesini sağlar.

⚖️ TBK m.49:
“Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”

📌 Bu düzenleme, Roma hukukundan günümüze taşınan “kimseye zarar verme” ilkesinin modern yansımasıdır.

---

2. Haksız Fiilin Unsurları ve Yargıtay Kararları

2.1. Hukuka Aykırılık

Bir davranışın haksız fiil teşkil etmesi için hukuka aykırı olması gerekir.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2017/4321 E., 2018/8765 K.:
“Kişilik haklarını ihlal eden hakaret içerikli sosyal medya paylaşımları, hukuka aykırılık unsurunu oluşturur.”

2.2. Zarar

Zarar, haksız fiil sorumluluğunun merkezinde yer alır. Maddi veya manevi olabilir.

⚖️ Yargıtay 17. HD., 2016/5432 E., 2017/3214 K.:
“Trafik kazasında aracın uğradığı değer kaybı, malvarlığı zararı kapsamında tazmin edilmelidir.”

2.3. Kusur

Failin kast veya ihmal ile hareket etmesi gerekir.

⚖️ Yargıtay HGK., 2015/21-1123 E., 2017/456 K.:
“Zarar görenin de kusuru varsa, tazminattan indirim yapılır (TBK m.52).”

2.4. İlliyet Bağı

Fiil ile zarar arasında uygun nedensellik bağı olmalıdır.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2018/3456 E., 2019/5678 K.:
“İlliyet bağını kesen mücbir sebep, zarar görenin ağır kusuru veya üçüncü kişinin ağır kusuru halinde tazminat sorumluluğu doğmaz.”

---

3. Maddi Tazminat

3.1. Bedensel Zararlar

• Tedavi masrafları,

• Çalışma gücü kaybı,

• Gelecekteki kazanç kaybı.

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2015/4321 E., 2016/6543 K.:
“Trafik kazasında %30 oranında iş göremez hale gelen mağdurun, gelir kaybı aktüerya hesaplarıyla belirlenmelidir.”

3.2. Malvarlığı Zararları

• Aracın hasarı, evin zarar görmesi, işyerinin zarar görmesi.

⚖️ Yargıtay 17. HD., 2018/12345 E., 2020/5432 K.:
“Aracın tamir masraflarına ek olarak değer kaybı da zarar kapsamında ödenmelidir.”

3.3. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

• Ölüm halinde, ölenin desteğinden yoksun kalan yakınların talep hakkı vardır.

⚖️ Yargıtay HGK., 2012/21-235 E., 2013/331 K.:
“Anne ve babanın çocuklarının desteğinden yoksun kaldıkları kabul edilerek tazminat hakkı tanınmalıdır.”

---

4. Manevi Tazminat

4.1. Bedensel Zararlarda

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2016/4567 E., 2018/2345 K.:
“Bedensel zarar nedeniyle hükmedilecek manevi tazminat, mağdurun acısını hafifletmeye yöneliktir.”

4.2. Ölüm Halinde

⚖️ Yargıtay HGK., 2014/21-987 E., 2015/234 K.:
“Ölüm nedeniyle eş ve çocuklara manevi tazminat verilmesi gerekir.”

4.3. Kişilik Haklarının İhlali

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2019/3211 E., 2020/4567 K.:
“Basında yer alan gerçeğe aykırı haber, kişilik hakkı ihlali olup manevi tazminata hükmedilmelidir.”

---

5. Haksız Fiil – Sözleşme Sorumluluğu Ayrımı

⚖️ Yargıtay HGK., 2016/13-456 E., 2017/789 K.:
“Sözleşmeden doğan sorumluluk ve haksız fiil sorumluluğu birbirinden farklıdır; koşullar ayrı değerlendirilmelidir.”

---

6. Zamanaşımı

• TBK m.72:

  • Zarar ve faili öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl,

  • Her hâlde 10 yıl.

• Ağır suçlarda ceza zamanaşımı süresi uygulanır.

⚖️ Yargıtay 11. HD., 2019/876 E., 2020/234 K.:
“Haksız fiil zamanaşımı, zararın ve failin öğrenildiği tarihten başlar.”

---

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümler

• Kusurun ispatı: Çoğunlukla bilirkişi raporlarıyla.

• Manevi tazminatın ölçüsü: Yargıtay, aşırı veya çok düşük tazminatları bozma sebebi yapıyor.

• Değer kaybı: Yargıtay içtihatlarıyla malvarlığı zararına dahil edildi.

• Zamanaşımı: Dava açılmadan önce sürelerin dikkatle hesaplanması gerekir.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2020/6543 E., 2021/9876 K.:
“Manevi tazminat miktarı, hakkaniyet ve sosyal gerçekliklere uygun olmalıdır.”

---

8. Karşılaştırmalı Hukuk

• Almanya (BGB): Haksız fiil sorumluluğu (Deliktrecht) geniş düzenlenmiştir.

• İsviçre: Türk hukukuna temel teşkil eder; manevi tazminata geniş yer verilir.

• AİHM: İfade özgürlüğü ve özel hayatın korunması davalarında manevi tazminata hükmeder.

---

9. Genişletilmiş SSS

1. Haksız fiil nedir?

Kusurlu, hukuka aykırı fiille başkasına zarar vermek.

2. Maddi ve manevi tazminat birlikte istenebilir mi?

Evet.

3. Kusursuz sorumluluk halleri haksız fiil midir?

Bağlantılıdır; özel düzenlemelerle kabul edilmiştir.

4. Zamanaşımı süresi nedir?

2 yıl – 10 yıl.

5. Manevi tazminat neye göre belirlenir?

Hakim takdirine ve hakkaniyete göre.

6. Basın yoluyla kişilik hakkı ihlali haksız fiil midir?

Evet.

7. Trafik kazası zararları haksız fiil midir?

Evet, ayrıca kusursuz sorumluluk da uygulanır.

8. Ölüm halinde kimler talep edebilir?

Eş, çocuk, anne-baba, destek görenler.

9. Ceza davası haksız fiil davasını etkiler mi?

Delil teşkil edebilir, ama bağımsızdır.

10. Bedensel zarar nasıl hesaplanır?

Bilirkişi/aktüerya raporlarıyla.

11. Değer kaybı tazminat kapsamına girer mi?

Evet.

12. Haksız fiil davaları hangi mahkemede açılır?

Asliye Hukuk Mahkemesi.

13. Failin malvarlığı yoksa tazminat nasıl alınır?

İcra ve haciz yoluyla tahsil edilebilir.

14. Sigorta şirketi de sorumlu olabilir mi?

Evet, özellikle trafik kazalarında.

15. Kusur oranı nasıl belirlenir?

Bilirkişi incelemesiyle.

16. Hakaret davasında manevi tazminat istenebilir mi?

Evet.

17. İş kazası zararları haksız fiil mi?

Evet, ayrıca iş hukuku hükümleri uygulanır.

18. Zamanaşımı ceza zamanaşımıyla uzar mı?

Evet, ağır suçlarda.

19. Manevi tazminat mirasçılara geçer mi?

Dava açılmışsa mirasçılara intikal eder.

20. Fail kusurlu değilse tazminat sorumluluğu doğar mı?

Genelde hayır; fakat kusursuz sorumluluk halleri istisnadır.

---

10. Sonuç

Haksız fiil sorumluluğu, Türk hukukunun en önemli kurumlarından biridir.

• Maddi tazminat: Malvarlığı ve bedensel zararların telafisi,

• Manevi tazminat: Kişilik hakları ihlali ve manevi acıların giderilmesi,

• Yargıtay kararları, bu alanı somutlaştırarak uygulamada yol göstermektedir.

⚖️ Mağdurlar, haklarını etkin biçimde korumak için uzman avukat desteğiyle haksız fiil tazminat davası açmalıdır.