Genital Muayene Suçu ve Ceza Hukuku’nda Mahremiyetin Korunması

1. Giriş

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 287. maddesinde düzenlenen “Genital Muayene” suçu, bireyin beden dokunulmazlığı ve özel hayatın gizliliği ilkelerinin korunmasını hedefleyen özel bir düzenlemedir. Bu suç, özellikle kişinin cinsel mahremiyetini ihlal eden ve rızası olmaksızın yapılan genital muayenelerin önüne geçmeyi amaçlar.

Maddenin gerekçesinde, özellikle kadınlar üzerinde baskı aracı olarak kullanılan, “bekâret kontrolü” gibi uygulamaların önlenmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda, genital muayenenin yalnızca hakim, savcı veya kanunla yetkilendirilmiş merciin kararı üzerine ve hekim tarafından yapılması zorunlu tutulmuştur.

2. TCK m.287’nin Unsurları

Madde metni:
“Yetkili merciin kararı olmaksızın, kişiyi genital muayeneye gönderen veya bu muayeneyi yapan kişi, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

2.1. Fail
Suçun faili, hem muayeneyi yapan hekim hem de yetkisiz şekilde kişiyi muayeneye gönderen kişi olabilir. Burada, öğretmen, polis, aile bireyi veya idari görevli de fail olabilir.

2.2. Mağdur
Herhangi bir cinsiyetten kişi olabilir. Kadın-erkek ayrımı yapılmamıştır.

2.3. Fiil

Yetkisiz şekilde genital muayeneye sevk etmek
Yetkisiz şekilde genital muayeneyi yapmak

2.4. Hukuka Aykırılık
Hukuka uygunluk ancak;

Hakim veya savcı kararıyla,
Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısına veya hakime derhal bildirilerek,
Kanunla açıkça yetkilendirilmiş mercilerin talimatıyla,
Hekim tarafından yapılması halinde mümkündür.

3. AİHM Perspektifi

AİHM, genital muayene uygulamalarını çoğu zaman AİHS m.3 (işkence ve kötü muamele yasağı) ve m.8 (özel hayatın gizliliği) kapsamında değerlendirmiştir.

3.1. Jalloh v. Almanya (2006)
Bu davada, tıbbi müdahalelerin kişinin vücut bütünlüğü üzerindeki etkisi, rıza ve zor kullanma unsurları tartışılmıştır. Mahkeme, zorla yapılan beden müdahalelerinin ancak orantılı, hukuka uygun ve gerekli olması halinde meşru sayılabileceğini vurgulamıştır.

3.2. Salmanoğlu ve Polattaş v. Türkiye (2009)
Mahkeme, gözaltındaki kadınların yetkisiz genital muayeneye tabi tutulmasını, m.3 ihlali olarak görmüş ve Türkiye’yi mahkum etmiştir.

3.3. M.C. v. Bulgaristan (2003)
Rıza olmaksızın cinsel içerikli tıbbi müdahalelerin, mağdurun insan onurunu ihlal ettiğini ve özel hayatın gizliliğini zedelediğini belirlemiştir.

4. Yargıtay Kararları Işığında Genital Muayene Suçu- Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2019/17465 E., 2022/12547 K.

Mağdur olan genç bir kadın, eşi ve eşinin bazı akrabaları tarafından “bekâret kontrolü” amacıyla bir devlet hastanesine götürülüyor. Bu durumun arkasındaki neden, evlilikte yaşanan bazı ailevi ve toplumsal baskılar. Özellikle, evlilikten kısa süre sonra ortaya çıkan güven sorunları ve geleneksel anlayışlar nedeniyle mağdurun “bakire olup olmadığı” konusunda tartışma çıkıyor.

Aile bireyleri, mağdurun rızası olup olmadığına bakmadan, onu fiziksel ve psikolojik baskı altında hastaneye götürüyor. Burada görevli sağlık personeline, genital muayenenin yapılması talimatı veriliyor. Ancak söz konusu muayene, TCK m.287’de düzenlenen suç kapsamına giriyor, çünkü:

Rızası olmadan gerçekleştiriliyor.
Yetkili makam izni alınmamış.
Muayene talebi savcılık veya hâkim kararı olmaksızın yapılmış.
Amaç tıbbi bir teşhis veya tedavi değil, sadece “cinsel geçmiş” hakkında bilgi edinmek.

Yargıtay’ın Hukuki Değerlendirmesi

Yargıtay 8. Ceza Dairesi, burada çok net bir ayrım yapıyor:

Bu tarz muayeneler yalnızca hâkim veya savcının yazılı emriyle yapılabilir (TCK m.287/2).
Ayrıca, sağlık personelinin bu muayeneyi kişinin özgür iradesine dayanmadan yapması, hukuka aykırıdır.
Kararda, kamu görevlisi olmayan kişilerin (eş, kayınvalide vb.) bu eylemi gerçekleştirmesinin veya başlatmasının da suç olduğu belirtiliyor.

Bu olayda sanıklar, mağduru rızası dışında hastaneye götürüp, genital muayeneye zorladıkları için TCK m.287 “Genital Muayene” suçunu işlemiş sayılıyorlar.

5. Günümüzde Karşılaşılan Sorunlar

Rıza ile muayene tartışması: Bazı durumlarda mağdur kendi rızasıyla muayene olmak istese bile, yargı organları yetkili merci kararı olmadığında yine suç oluştuğunu kabul etmektedir.
Bekâret kontrolü ve töre baskısı: Özellikle kırsal bölgelerde, ailelerin talebiyle yapılan muayeneler halen bir sorun alanıdır.
Sağlık çalışanlarının sorumluluğu: Hekimler, resmi yazı olmadan böyle bir muayene yaparlarsa cezai sorumluluk altına girmektedir.

6. Ceza ve Yaptırımlar

TCK m.287’ye göre;

Temel ceza: 6 ay – 1 yıl hapis
Suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi: TCK m.266’ya göre cezayı artırıcı neden olabilir.
Zamanaşımı: Genel zamanaşımı süresi uygulanır (8 yıl).

7. AİHM ve Yargıtay Kararlarının Önemi

Hem AİHM hem Yargıtay içtihatları, bu suçun uygulanmasında “zorunluluk” ve “yetki” kriterlerinin altını çizmektedir.
Türkiye, AİHM kararlarında sıkça mahkum olduğu için, mevzuatta yer alan bu düzenleme hem bireysel özgürlüklerin hem de devletin uluslararası yükümlülüklerinin korunması açısından kritiktir.

8. Sonuç

Genital muayene suçu, bireyin mahremiyetini ve beden dokunulmazlığını koruyan önemli bir ceza hukuku düzenlemesidir. Uygulamada hekimler, güvenlik görevlileri ve idari amirlerin bu konuda mutlak yetki şartına uymaları gerekir. Rıza olsa bile kanuni prosedürler işletilmeden yapılan muayene hukuka aykırıdır.

Single Blog Title