GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK VE MALULİYET HESAPLAMALARI

Trafik kazaları, iş kazaları ve diğer haksız fiiller, bireylerin çalışma yeteneklerini etkileyerek hem geçici iş görmezlik hem de kalıcı maluliyete yol açabilir. Bu tür durumlarda, zarar gören bireylerin uğradığı ekonomik kayıpları telafi etmek amacıyla çeşitli hesaplamalar yapılır. Geçici iş görmezlik ve maluliyet hesaplamaları, hem hukuki hem de ekonomik açıdan karmaşık süreçlerdir ve genellikle profesyonel bir değerlendirme gerektirir. Bu makalede, geçici iş görmezlik ve maluliyet kavramları detaylı bir şekilde incelenecek ve bu durumların hesaplanmasında dikkate alınan faktörler, hukuki düzenlemeler ve içtihatlarla desteklenen yaklaşımlar ele alınacaktır.

I. Geçici İş Görmezlik

Geçici iş görmezlik, bir kişinin bir kaza, hastalık veya başka bir neden sonucu belirli bir süre boyunca çalışamaması durumunu ifade eder. Bu sürecin tazminatı, hem işveren tarafından hem de sigorta şirketleri tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği ile yapılır.

Geçici İş Görmezlik Ödeneğinin Hesaplanması

I. Geçici İş Görmezlik Ödeneği Nedir?

Geçici iş görmezlik ödeneği, bir kişinin iş kazası, hastalık veya başka bir neden nedeniyle belirli bir süre boyunca çalışamaması durumunda aldığı bir ödemedir. Bu ödeme, kişinin geçici iş göremezlik dönemi boyunca yaşadığı gelir kaybını karşılamayı amaçlar.

II. Geçici İş Görmezlik Ödeneği Hesaplama Yöntemleri

Geçici iş görmezlik ödeneği hesaplamasında dikkate alınan başlıca faktörler ve hesaplama yöntemleri şunlardır:

1. İş Göremezlik Süresinin Belirlenmesi:

• Tedavi Süreci ve Doktor Raporları: İş göremezlik süresi, doktor raporları ve tıbbi değerlendirmelere dayanarak belirlenir. Bu raporlar, kişinin iş göremezlik süresinin ne kadar olacağını ve iyileşme sürecini açıklar.

2. Gelir Kaybının Hesaplanması:

• Mevcut Gelir: Geçici iş görmezlik ödeneği hesaplamasında, zarar gören kişinin mevcut gelir düzeyi dikkate alınır. Bu, kişinin brüt maaşı, ek gelirler ve sosyal haklar gibi tüm gelir kaynaklarını içerir.
• İş Göremezlik Dönemindeki Gelir Kaybı: İş göremezlik süresince kaybedilen gelir hesaplanır. Bu, kişinin normalde elde edeceği gelirle, iş göremezlik sürecinde elde ettiği gelir arasındaki farkı ifade eder.

Türk Borçlar Kanunu Madde 49:

“Zarar gören kişinin eski durumuna getirilmesini sağlamak amacıyla tazminat ödenir.”

Bu madde, geçici iş görmezlik ödeneği hesaplamalarının temel prensibini belirler. Geçici iş görmezlik ödeneği, kişinin eski gelir durumuna geri dönmesini sağlamak amacıyla ödenir.

3. Hesaplama Formülü:

Geçici iş görmezlik ödeneği hesaplama formülü genellikle aşağıdaki gibidir:

geçici iş görmezlik ödeneği= brüt günlük gelir x (geçici iş göremezlik gün sayısı)

4. Sigorta Poliçesi ve Yasal Düzenlemeler:

• Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SGK): Türkiye’de geçici iş görmezlik ödeneği, sosyal güvenlik sigortaları kapsamında sağlanır. SGK, iş göremezlik ödeneği hesaplamalarında kullanılan standartları belirler.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 16:

“Sigortalıların iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ödenecek tazminatlar, sigorta poliçesi kapsamında belirlenir.”

Bu madde, iş göremezlik ödeneğinin sigorta poliçesi kapsamında nasıl hesaplanacağını ve ödeneğini belirler.

• Sigorta Poliçesi Kapsamı: Geçici iş görmezlik ödeneği hesaplanırken, sigorta poliçesinin kapsamı ve tazminat limitleri dikkate alınır. Bazı sigorta poliçeleri, ödenecek miktarın üst sınırını belirleyebilir.

5. Ödeme Oranı:

• İş Göremezlik Ödeneği Oranı: Türkiye’de, iş kazası veya hastalık nedeniyle geçici iş görmezlik ödeneği genellikle sigortalının brüt gelirinin belirli bir yüzdesi olarak hesaplanır. Bu oran, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenen standartlara göre değişebilir.

Yargıtay İçtihatları:

• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2012/3147 E., 2013/3119 K.: Mahkeme, geçici iş görmezlik ödeneğinin, zarar gören kişinin mevcut gelirine dayalı olarak hesaplanması gerektiğini belirtmiştir. Ödenecek miktar, kişinin günlük gelir kaybı ve iş göremezlik süresi dikkate alınarak belirlenir.

III. Geçici İş Görmezlik Ödeneğinin Uygulama Alanları

1. İş Kazaları:

İş kazaları sonucunda iş göremez hale gelen bireyler, işverenleri veya sigorta şirketlerinden geçici iş görmezlik ödeneği talep edebilirler. İş kazası ödeneği, kişinin iş göremezlik süresince yaşadığı gelir kaybını karşılamak amacıyla ödenir.

2. Hastalıklar ve Yaralanmalar:

Hastalık veya yaralanma nedeniyle geçici iş göremezlik yaşayan bireyler de, tıbbi raporlar ve doktor değerlendirmelerine dayanarak geçici iş görmezlik ödeneği alabilirler.

3. Sosyal Güvenlik Sisteminin Rolü:

Sosyal güvenlik sistemi, geçici iş görmezlik ödeneğinin hesaplanmasında ve ödenmesinde kritik bir rol oynar. SGK, geçici iş görmezlik ödeneğinin hesaplanmasına yönelik kuralları ve standartları belirler ve ödeneği sağlar.

 

II. Maluliyet

Maluliyet, bir kişinin kalıcı olarak iş göremez hale gelmesi durumunu ifade eder. Bu durum, kişinin yaşam standartlarını ve ekonomik durumunu uzun vadeli olarak etkiler. Maluliyet hesaplamaları, kalıcı iş göremezlik tazminatlarının belirlenmesinde kullanılır.

1. Maluliyet Tazminatı Hesaplaması

Maluliyet tazminatı hesaplamasında dikkate alınan faktörler şunlardır:

• Kalıcı Gelir Kaybı: Maluliyet nedeniyle kalıcı olarak iş gücünden yoksun kalan kişinin gelecekteki gelir kaybı hesaplanır. Bu, kişinin iş gücü yaşındaki potansiyel kazançları, emeklilik ve diğer sosyal haklar gibi unsurları içerir.
• Yaşam Standartları ve Meslek: Maluliyet tazminatının belirlenmesinde kişinin yaşam standartları ve mesleki durumu önemli rol oynar. Kişinin iş gücü yaşındaki potansiyel kazançları ve mevcut yaşam standartları göz önünde bulundurulur.

Türk Borçlar Kanunu Madde 51:

“Zararın tazmini, sadece doğrudan zararları değil, aynı zamanda dolaylı zararları da kapsar.”

Maluliyet durumunda, sadece doğrudan gelir kaybı değil, aynı zamanda kişinin yaşam standartlarında meydana gelen düşüşler de hesaplamaya dahil edilir.

Yargıtay İçtihatları:

• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2013/1529 E., 2014/8750 K.: Mahkeme, maluliyet durumunda hesaplanan tazminatın, kişinin kalıcı gelir kaybını ve yaşam standartlarındaki değişiklikleri göz önünde bulundurarak belirlenmesi gerektiğini ifade etmiştir.

III. Geçici İş Görmezlik ve Maluliyet Hesaplamalarında Dikkate Alınan Ek Faktörler

1. Tıbbi Raporlar ve Doktor Raporları:

Geçici iş görmezlik ve maluliyet hesaplamalarında tıbbi raporlar ve doktor raporları, tedavi sürecini ve iyileşme durumunu belirlemede kritik rol oynar. Bu raporlar, iş göremezlik süresinin ve kalıcı iş göremezliğin derecesinin belirlenmesinde kullanılır.

2. Sigorta Poliçeleri:

Geçici iş görmezlik ve maluliyet durumlarında, sigorta poliçeleri tazminat ödemelerinde önemli bir rol oynar. Trafik sigortası, iş kazası sigortası ve sağlık sigortası poliçeleri, bu tür durumlar için belirlenen teminatları sağlar.

3. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Düzenlemeleri:

Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin düzenlemeleri, geçici iş görmezlik ve maluliyet tazminatlarının hesaplanmasında dikkate alınır. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), bu tazminatların belirlenmesinde kullanılan standartları ve yöntemleri düzenler.

4. Gelir Kaybı ve Ekonomik Değerlendirme:

Geçici iş görmezlik ve maluliyet durumlarının hesaplanmasında, ekonomik değerlendirme ve gelir kaybı analizleri yapılır. Bu analizler, zararın büyüklüğünü ve tazminatın kapsamını belirlemede kullanılır.

Sonuç

Geçici iş görmezlik ve maluliyet hesaplamaları, hukuki ve ekonomik açıdan oldukça karmaşık bir süreçtir. Bu hesaplamaların doğruluğu, zarar gören kişinin yaşadığı kayıpların adil bir şekilde telafi edilmesini sağlar. Hem geçici iş görmezlik hem de maluliyet tazminatlarının belirlenmesinde hukuki düzenlemeler ve Yargıtay içtihatları önemli bir rol oynar. Mahkemeler, her davanın özel koşullarını dikkate alarak adil bir tazminat belirleme süreci yürütür ve bu süreçte hem yasal düzenlemelere hem de içtihatlara başvurur.

Sonuç olarak, geçici iş görmezlik ve maluliyet hesaplamaları, hem bireylerin hem de toplumsal adaletin korunmasında kritik bir rol oynar. Hukuki çerçeve ve profesyonel değerlendirmeler, zarar görenlerin haklarını koruma ve yaşadıkları kayıpları telafi etme amacı taşır. Bu süreçlerin doğru bir şekilde yürütülmesi, hem ekonomik hem de duygusal anlamda adil bir sonuç elde edilmesini sağlar.

 

Stajyer Öğrenci

Behiye Zeynep Öztürk