FIFA, UEFA ve Ulusal Federasyon Kararlarının CAS Önünde İptali

1. Giriş: Neden CAS Önünde İptal Mekanizmasını Bilmek Gerekir?

Futbol artık sadece sahada oynanan bir oyun değil; milyarlarca dolarlık sözleşmelerin, sponsorlukların, yayın gelirlerinin ve marka değerlerinin döndüğü dev bir endüstri. Bu yapının hukuki çatısında ise uluslararası bir “yüksek mahkeme” gibi çalışan CAS – Court of Arbitration for Sport (Spor Tahkim Mahkemesi) yer alıyor.

FIFA, UEFA ve ulusal federasyonlar (örneğin TFF, FIGC, FA, DFB vb.) tarafından verilen disiplin, lisans, transfer, menajerlik, doping veya finansal fair play kararları çoğu zaman kulüplerin ve sporcuların ekonomik geleceğini doğrudan etkiliyor. Bu kararların CAS önünde iptal edilmesi veya değiştirilmesi ise;

• Maddi tazminat yükünden kurtulma,

• Men cezasının azaltılması veya kaldırılması,

• Puan silme/ligden düşürme gibi ağır yaptırımların geri alınması,

• Profesyonel kariyerin devamı

açısından hayati önem taşıyor.

---

2. CAS Nedir? Yapısı, Yetkisi ve Hukuki Çerçevesi

2.1. CAS’ın Konumu ve İşleyişi

CAS, merkezi Lozan/İsviçre’de bulunan, spor uyuşmazlıklarında uzmanlaşmış bağımsız bir tahkim mahkemesidir. FIFA ve UEFA başta olmak üzere pek çok uluslararası federasyonun statüsünde, nihai iç hukuk yolunun ardından başvurulabilecek zorunlu tahkim mercii olarak düzenlenmiştir.

CAS yargılaması, CAS Code (Code of Sports-related Arbitration) isimli kendi usul kurallarına tabidir. Bu Kod’da, uyuşmazlıkların;

• “Ordinary arbitration” (ilk derece tahkim) ve

• “Appeal arbitration” (federasyon kararlarına karşı istinaf/temyiz benzeri itiraz)

yoluyla görülebileceği düzenlenmiştir. FIFA ve UEFA kararlarına karşı başvurular tipik olarak appeal arbitration niteliğindedir.

2.2. CAS’ın Yetki Kaynakları

CAS’ın yetkisi temel olarak üç kaynaktan doğar:

1. Sözleşmesel tahkim klozu:
   Sporcu sözleşmesi, menajerlik sözleşmesi, sponsorluk veya lisans sözleşmesine konulan CAS tahkim şartı.

2. Sonradan yapılan tahkim anlaşması:
   Tarafların ortaya çıkan uyuşmazlık için ayrıca CAS’a gitmeyi yazılı olarak kabul etmeleri.

3. Federasyon statü ve talimatları:
   FIFA Statüsü, UEFA Statüsü, disiplin talimatları veya ulusal federasyon statülerinde yer alan “nihai kararların CAS’a götürülebileceğine” ilişkin hükümler.

Uluslararası futbol uyuşmazlıklarının önemli bir kısmında, yetki FIFA ve UEFA Statüleri ile disiplin/oyuncu statüsü talimatlarından kaynaklanmaktadır.

---

3. FIFA ve UEFA Kararlarının CAS’a Taşınmasının Hukuki Dayanakları

3.1. FIFA Statüsü ve 21 Günlük Süre

FIFA Statüsü’ndeki düzenlemelere göre, FIFA’nın hukuki organları (Dispute Resolution Chamber, Players’ Status Chamber, Ethics Committee, Disciplinary Committee vb.) ile konfederasyonlar, üye federasyonlar veya liglerin nihai kararlarına karşı CAS’a başvuru mümkündür. Bu başvurular genellikle bildirimden itibaren 21 gün içinde yapılmalıdır.

Önemli noktalar:

• Önce FIFA içindeki tüm iç hukuk yollarının tüketilmesi gerekir (örn. Disciplinary –> Appeals Committee).

• Süre, çoğu kez gerekçeli kararın bildirimi ile işlemeye başlar.

• Sürenin kaçırılması, CAS önündeki davanın usulden reddi sonucunu doğurabilir.

CAS içtihadı, bu 21 günlük süreyi kesin süre olarak kabul etmekte ve mazeretlere oldukça sınırlı şekilde itibar etmektedir.

3.2. UEFA Statüsü ve Disiplin Kararları

UEFA Statüsü ve Disciplinary Regulations, UEFA organlarının kararlarına karşı son aşamada CAS’a başvurulabileceğini düzenler. Pek çok düzenlemede, CAS’ın UEFA kararlarına karşı tek yetkili başvuru mercii olduğu ve ordinary mahkemelere başvurunun yasaklandığı açıkça ifade edilir.

Uygulamada CAS’a taşınan UEFA kararları:

• Seyirci olayları ve tribün kapatma,

• “Provokatif veya aşağılayıcı” ifade ve pankartlar (örneğin “UEFA Mafia” davası),

• Finansal fair play ihlalleri,

• Kulüp lisansı ve UEFA organizasyonlarına katılım şartları,

• Transfer yasağı ve men cezaları

gibi alanları kapsar.

3.3. FIFA/UEFA Tahkim Zorunluluğu ve Ordinary Mahkeme Yasağı

FIFA ve UEFA statülerinde, sporla ilgili uyuşmazlıkların ordinary mahkemelere götürülmesi kural olarak yasaklanmış ve bunların spor tahkiminin konusu olacağı öngörülmüştür.

Ancak son yıllarda, özellikle ABAD (Avrupa Birliği Adalet Divanı) ve EİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) kararları, CAS tahkimine zorunlu tabi olmanın ve mahkemeye erişim hakkının sınırlarını tartışmaya açmıştır.

---

4. Ulusal Federasyon Kararlarının CAS Önünde İptali

4.1. Ulusal Federasyon Kararları Her Zaman CAS’a Götürülebilir mi?

Cevap: Hayır. CAS’ın ulusal federasyon kararlarına bakabilmesi için;

• Federasyon statüsünde açık bir CAS tahkim hükmü bulunmalı,

• Ya da taraflar uyuşmazlık doğduktan sonra ayrıca CAS tahkim anlaşması yapmalıdır.

Pek çok ulusal federasyonda (örneğin TFF) öncelikle federasyon içi itiraz kurulları ve ardından federasyon tahkim kurulu öngörülmüştür. Bu tahkim kurullarının kararları çoğu zaman iç hukukta “kesin” olarak düzenlenir. Ancak uluslararası unsur taşıyan uyuşmazlıklarda –örneğin yabancı kulüp veya oyuncu ile ilgili kararlar– statüler CAS yolunu da açık tutabilir.

4.2. TFF ve CAS İlişkisi Örneği

Türkiye bakımından önemli bir tartışma, TFF Tahkim Kurulu kararlarının CAS’a götürülüp götürülemeyeceği konusudur. TFF statü ve talimatlarında bazı uyuşmazlık kategorileri için CAS yetkisi tanınabilir; örneğin, uluslararası unsur içeren disiplin kararları veya UEFA/FIFA talimatlarına dayanılarak verilen kararlar.

EİHM’in Ali Rıza / İsviçre kararında, TFF ile CAS arasındaki yetki ilişkisi, tahkim anlaşmasının varlığı ve uluslararası unsurun sınırları ayrıntılı şekilde tartışılmış; CAS’ın yetkisinin statü ve talimatların açık hükümlerine dayandırılması gerektiği, aksi halde sporcuların mahkemeye erişim hakkının ihlal edilebileceği vurgulanmıştır.

Sonuç olarak, bir ulusal federasyon kararının CAS önünde iptali için şu sorulara bakmak gerekir:

1. Statü/talimat CAS’a başvuruyu açıkça öngörüyor mu?

2. Uyuşmazlıkta uluslararası bir unsur (yabancı kulüp, oyuncu, menajer, uluslararası lisans vb.) var mı?

3. Federasyon tahkim mercileri tüketildikten sonra CAS yolu tanınmış mı?

Bu üç sorudan biri olumsuz ise, CAS’ın yetkisi reddedilebilir.

---

5. CAS’a Başvuru Şartları ve Süreler

5.1. Tahkim Yetkisi ve Statü Hükümleri

CAS Code’un R47 maddesi, federasyon, birlik veya sporla ilgili diğer organların nihai kararlarına karşı CAS’a başvurulabileceğini öngörmekte ve yetkiyi federasyon statü/ talimatlarına veya taraflar arasındaki tahkim anlaşmasına bağlamaktadır.

Bu nedenle, dava açmadan önce mutlaka:

• Karar veren organın statü ve talimatları,

• Taraflar arasındaki sözleşmelerdeki tahkim klozları

detaylı şekilde incelenmelidir.

5.2. Süre: R49 ve FIFA/UEFA Düzenlemeleri

CAS Code R49’a göre, kural olarak süre 21 gündür; ancak öncelik, ilgili federasyonun kendi statü ve talimatlarında öngörülen süreye verilir. Federasyon herhangi bir süre belirlememişse, 21 günlük genel süre uygulanır.

FIFA Statüsü, nihai FIFA kararlarına ve konfederasyon/üye federasyon/lig kararlarına karşı 21 günlük süre öngörür.

Uygulamada, süreyi hesaplanırken:

• Kararın gerekçeli metninin UYAP benzeri elektronik sistemde görülmesi,

• E-posta veya resmi portala yükleme tarihi,

• Tebligatta yazan tarih

dikkate alınır; şüpheli hallerde kulübün lehine yorum yapılması için argüman geliştirilse de, CAS içtihadı süre konusunda oldukça katıdır.

5.3. Başvurunun Temel Şartları

CAS’a başvuru yaparken:

1. Statement of Appeal (Temyiz Dilekçesi)

   • Taraflar, karar, talepler ve tahkim türü açıkça yazılmalı.

   • Uygulanacak dil (genellikle İngilizce veya Fransızca) belirtilmeli.

2. Appeal Brief (Gerekçeli İstinaf Dilekçesi)

   • Olaylar, hukuki sebepler, talep edilen iptal/değişiklik ayrıntılı şekilde yazılmalı.

   • Deliller, tanık listesi, uzman raporları eklenmeli.

3. Tahkim Harcı ve Depozito

   • CAS, başvuru sırasında belirli bir avans ödenmesini ister; ödenmemesi halinde dava reddedilebilir.

4. Vekaletname ve Temsil

   • Spor tahkimi tecrübesi olan avukatlarla temsil pratikte büyük avantaj sağlar.

---

6. CAS Yargılamasının Usulü: Deliller, Duruşma, Standart İnceleme

6.1. Yazılı Yargılama Ağırlıklı Bir Sistem

CAS yargılaması temel olarak yazılı dosya üzerinden yürür; ancak taraflardan birinin talebi veya panelin takdiriyle duruşma yapılır. Duruşmalar genellikle Lozan’da veya online ortamda gerçekleştirilir.

Taraflar, istatistikler, maç görüntüleri, disiplin raporları, doping test sonuçları, sözleşme ve e-posta yazışmaları gibi geniş bir delil yelpazesini sunabilir. CAS, maddi gerçeğe ulaşmak için gerektiğinde re’sen de değerlendirme yapabilir.

6.2. De Novo İnceleme: Kararın İptali ile Yetinmeyen Tam Yargı Denetimi

CAS, temyiz niteliğindeki uyuşmazlıklarda çoğu zaman “de novo” inceleme yapar; yani sadece federasyon organının hukuki değerlendirmesini değil, tüm olayları baştan inceleyerek kararı iptal etme, cezayı azaltma, değiştirme yetkisine sahiptir.

Bu durum, CAS’ın:

• Sadece usul hatalarını değil,

• Olayın sübutunu, delil değerlendirmesini, cezanın orantılılığını

da gözden geçirmesine imkân sağlar. Özellikle UEFA disiplin cezaları, “ifade özgürlüğü – tribün cezaları” gibi konularda CAS, insan hakları ve ifade özgürlüğü standartlarını da gözeterek UEFA kararlarını iptal edebilmekte veya hafifletebilmektedir. “UEFA Mafia” pankartı davası buna çarpıcı bir örnektir.

6.3. Uygulanacak Hukuk: Lex Sportiva, Federasyon Kuralları ve İsviçre Hukuku

CAS kararlarında uygulanan hukuk genellikle şu katmanlardan oluşur:

1. İlgili federasyonun düzenlemeleri (lex sportiva):
   FIFA ve UEFA Statüleri, disiplin talimatları, oyuncu statüsü talimatları, finansal fair play kuralları vb.

2. Uygulanabilir ulusal hukuk:
   Taraflarca seçilmiş veya düzenlemelerde atıf yapılan ülke hukuku (çoğu zaman İsviçre hukuku).

3. İsviçre Uluslararası Özel Hukuk Kanunu ve tahkim hükümleri:
   Tahkimin koltuğu Lozan olduğu için, tahkim yargılamasının çerçevesi İsviçre hukuku ile çizilir.

CAS ayrıca, uluslararası spor hukukunda zamanla oluşmuş içtihat bütününü de “lex sportiva” olarak kullanır.

---

7. CAS Kararlarının İptali ve Yargısal Denetim

7.1. İsviçre Federal Mahkemesi Önünde CAS Kararlarının İptali

CAS kararları, tahkimin koltuğu İsviçre olduğu için, İsviçre Federal Mahkemesi önünde sınırlı sebeplerle iptal davasına konu olabilir. Bu sebepler, klasik tahkim iptal sebeplerine benzer şekilde; yetki aşımı, kamu düzenine aykırılık, savunma hakkının ağır ihlali gibi hallerle sınırlıdır.

Mahkeme, esasa ilişkin değerlendirmeye girmeksizin, sadece bu sınırlı sebepler üzerinden CAS kararını iptal edebilir. Nitekim bugüne kadar çok az sayıda CAS kararı bu yolla iptal edilmiştir.

7.2. ABAD Kararları: CAS Kararlarının Ulusal Mahkemelerce Denetimi

2025 yılında ABAD’ın RFC Seraing davasına ilişkin kararı, spor tahkiminde dengeleri sarsan nitelikte olmuştur. Kararda özetle:

• FIFA ve benzeri uluslararası spor kurumlarının,

• AB üyesi devletlerde yerleşik kulüp ve sporcuları zorunlu olarak İsviçre merkezli CAS tahkimine bağlaması,

• Bu kişilerin AB üyesi ülkelerde mahkemeye erişim hakkını aşırı şekilde kısıtlıyorsa,

AB hukukuna aykırı olabileceği belirtilmiştir.

Bu içtihat, AB üyesi ülkelerdeki ulusal mahkemelerin, CAS kararlarını AB hukuku bakımından daha derinlemesine denetleyebileceği anlamına gelir. Yani AB alanında CAS kararının nihailiği artık eskisi kadar mutlak değildir.

7.3. EİHM İçtihadı: Semenya ve Ali Rıza Kararları

EİHM, özellikle Semenya/İsviçre kararında, CAS ve İsviçre Federal Mahkemesi’nin atletin cinsiyet düzenlemeleri konusundaki başvurusunda adil yargılanma hakkı boyutunu sorgulamış; İsviçre Federal Mahkemesi’nin incelemesini yetersiz bulmuştur.

Ali Rıza/İsviçre kararında ise, CAS’ın yetkisi, sporcuların tahkime zorla tabi tutulması ve mahkemeye erişim hakkı ekseninde önemli tespitler yapılmıştır.

Bu içtihatlar, CAS’a başvuruda temel hak argümanlarının da artık önemli bir rol oynadığını, kararların insan hakları standartlarıyla uyumluluğunun tartışmaya açılabildiğini göstermektedir.

---

8. CAS Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi

8.1. CAS Kararlarının Hukuki Niteliği

CAS kararları, Türkiye bakımından yabancı hakem kararları niteliğindedir. Tahkimin koltuğu İsviçre olduğundan, bu kararlar;

• 5718 sayılı MÖHUK’un yabancı hakem kararlarına ilişkin hükümleri ve

• Türkiye’nin taraf olduğu 1958 New York Sözleşmesi

çerçevesinde tanınır ve tenfiz edilir.

8.2. Tenfiz Yargılaması

Türkiye’de CAS kararının tenfizi için:

• Yetkili Asliye Ticaret veya Asliye Hukuk Mahkemesi’ne,

• Kararın aslı veya onaylı sureti ve tercümesi ile birlikte,

• New York Sözleşmesi ve MÖHUK 60 ve devamı maddelere uygun şekilde

tenfiz davası açılması gerekir.

Mahkeme, tenfiz aşamasında:

• Tahkim anlaşmasının varlığını,

• Taraflara tebligat ve savunma hakkı tanınıp tanınmadığını,

• Kararın Türk kamu düzenine açık aykırılık içerip içermediğini

denetler; ancak uyuşmazlığı esas bakımından tekrar incelemez.

---

9. Uygulamada Stratejik Noktalar: Kulüp, Sporcu, Menajer Perspektifi

9.1. Kulüpler İçin

Kulüplerin CAS sürecinde en sık yaptığı hatalar:

• Süre yönetimi: 21 günlük süreyi, gerekçeli kararın tebliğ tarihi yerine sözlü bildirimden başlatmak veya tersi şekilde yanlış değerlendirmek.

• Eksik iç hukuk yolları: FIFA veya UEFA içi tüm itiraz mercileri tüketilmeden CAS’a gitmek; bu durumda dava yetki/süre yönünden reddedilebilir.

• Düşük delil kalitesi: Özellikle disiplin, match-fixing, finansal fair play ve lisans davalarında, muhasebe kayıtları, maça ilişkin video görüntüleri, VAR kayıtları, ulusal mahkeme kararları gibi delillerin zamanında ve tam sunulmaması.

Kulüpler açısından iyi hazırlanmış bir CAS davası:

• Kararın iptali,

• Ceza miktarının düşürülmesi,

• Men süresinin kısaltılması,

• Puan silme/organizasyondan men gibi ağır yaptırımların kaldırılması

sonuçlarını doğurabilir.

9.2. Sporcular İçin

Sporcular bakımından CAS:

• Doping cezalarının iptali veya hafifletilmesi,

• Haksız men kararlarının kaldırılması,

• Sözleşmesel alacaklar, tazminatlar ve serbest kalma şartları

bakımından kritik öneme sahiptir.

Doping dosyalarında CAS, WADA Kodu ve ilgili federasyon talimatları yanında, orantılılık, sağlık hakkı ve kariyere etkiler gibi parametreleri dikkate alır; bu sayede cezanın önemli ölçüde azaltılması mümkündür.

9.3. Menajerler ve Teknik Adamlar İçin

FIFA’nın menajer regülasyonları, menajer lisansı ve komisyonlara ilişkin sıkı kurallar içerir. Uyuşmazlıklar çoğu zaman FIFA mercilerinden geçerek CAS’a taşınır. Menajerlik sözleşmelerine konulan tahkim klozlarının dikkatle hazırlanması, ileride CAS önünde yetki tartışmasını ortadan kaldırır.

---

10. Sık Sorulan Sorular

10.1. FIFA veya UEFA kararına karşı CAS’a kim başvurabilir?

Karardan hukuken etkilenen kulüp, sporcu, menajer veya diğer taraflar, statü ve talimatta yer alan düzenlemeye göre CAS’a başvurabilir. Örneğin bir disiplin cezasında kulüp, finansal fair play ihlalinde hem kulüp hem ilgili kulüp yöneticileri başvuru ehliyetine sahip olabilir.

10.2. CAS’a başvurunun sonucu ne olabilir?

CAS, federasyon kararını:

• Tamamen iptal edebilir,

• Kısmen iptal edip cezayı hafifletebilir,

• Başvuruyu reddederek kararı onaylayabilir,

• Nadiren de olsa cezayı ağırlaştırabilir (özellikle doping dosyalarında).

10.3. CAS kararı sonrası İsviçre Federal Mahkemesi’ne gitmek mümkün mü?

Evet; ancak yalnızca tahkim iptal sebepleri ile sınırlı, dar kapsamlı bir denetim söz konusudur. Uyuşmazlığın esasına girilmez; savunma hakkının ağır ihlali, yetki aşımı, kamu düzenine açık aykırılık gibi haller ileri sürülebilir.

10.4. AB üyesi bir ülkede yerleşik kulüp için CAS son durak mıdır?

Artık bu sorunun cevabı tartışmalı hale gelmiştir. ABAD’ın Seraing kararları, CAS tahkimine zorunlu tabi olmanın ve İsviçre dışındaki mahkemelere erişimin tamamen engellenmesinin AB hukukuna aykırı olabileceğini belirtmiştir. Bu nedenle bazı uyuşmazlıklarda, AB üyesi ülkelerdeki ulusal mahkemelerin CAS kararını AB hukuku yönünden denetlemesi mümkündür.

10.5. Türkiye’de CAS kararı nasıl icra edilir?

Türkiye’de CAS kararının icrası için öncelikle tenfiz kararı alınmalıdır. Tenfiz kararı verildikten sonra, CAS kararı yerli mahkeme kararı gibi icra edilebilir.

10.6. CAS’a gitmek pahalı mıdır?

Maliyet, uyuşmazlığın niteliği, talep edilen miktar, hakem sayısı ve yürütülen usule göre değişir. FIFA/UEFA uyuşmazlıklarında bazı kategoriler için sabit ücret tarifeleri öngörülmüş olsa da, kulüp ve sporcuların masraf ve vekâlet ücretini baştan planlaması gerekir. Kural olarak davayı kaybeden taraf, karşı tarafın ve CAS’ın masraflarının önemli bir kısmını ödemeye mahkûm edilebilir.

---

11. Sonuç: CAS Önünde İptal, Sadece Bir “Temyiz” Değil, Stratejik Bir Yeniden Yargılama Sürecidir

FIFA, UEFA ve ulusal federasyon kararlarının CAS önünde iptali, sadece “tek satırlık bir temyiz dilekçesi”nden ibaret değildir. CAS süreci, delillerin yeniden değerlendirildiği, cezanın orantılılığının tartışıldığı, temel hakların (ifade özgürlüğü, adil yargılanma, mahkemeye erişim hakkı vb.) gündeme geldiği tam bir yeniden yargılama mekanizmasıdır.

Doğru kurgulanmış bir CAS davası ile:

• Federasyon kararının tamamen kaldırılması,

• Ağır yaptırımların hafifletilmesi,

• Kulübün ekonomik, sportif ve marka değerinin korunması,

• Sporcunun kariyerinin kurtarılması

mümkün olabilir.

Buna karşılık sürelerin kaçırılması, yanlış yetki yorumu, zayıf delil sunumu ve insan hakları boyutunun göz ardı edilmesi; telafisi imkânsız sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, FIFA, UEFA ve ulusal federasyon kararlarıyla karşı karşıya kalan kulüp ve sporcuların, CAS pratiği olan avukatlık desteğiyle süreci yürütmesi hem hukuki hem ekonomik bakımdan en rasyonel yoldur.