Devam Eden Büyük Projeler ve Sözleşmeli Taahhütler Hukuki Açıdan Ne Kadar Bağlayıcıdır? Yatırımcıyı Neler Bekler?

1. Giriş: Yatırımın Arka Planındaki Görünmeyen Taahhütler

Bir şirkete yatırım yapmak ya da onu devralmak, yalnızca finansal tabloların analiz edilmesiyle bitmez. Şirketin devam eden büyük projeleri, yüklenicilik faaliyetleri, ihale kapsamında üstlendiği işler veya uzun vadeli teslimat taahhütleri, yatırımcının gelecekteki yükümlülüklerini doğrudan şekillendirir.

Yatırımcı, şirketin bugünkü kârına değil, yarının sorumluluklarına da ortak olur. Bu nedenle due diligence sürecinde en kritik aşamalardan biri, şirketin devam eden sözleşmelerinin ve projelere ilişkin taahhütlerinin titizlikle incelenmesidir.

---

2. Büyük Projeler Nedir? Ne Tür Taahhütler Doğurur?

Büyük projeler genellikle aşağıdaki sözleşme türlerine dayanır:

• Yapım – taahhüt sözleşmeleri (inşaat, altyapı)

• İhale sözleşmeleri (kamu ya da özel sektör)

• Tedarik ve üretim anlaşmaları (uzun süreli teslimatlı)

• Anahtar teslim projeler

• Enerji lisansı kapsamındaki yükümlülükler

• Devlet teşvikli yatırımlar ve Ar-Ge projeleri

Bu sözleşmeler, sadece ifa yükümlülüğü değil; aynı zamanda cezai şart, teminat, teslim tarihi, teknik şartname uyumu, mücbir sebep düzenlemeleri, iptal/fesih hükümleri gibi birçok hukuki sorumluluk içerir.

---

3. Sözleşmeli Taahhütler Hukuken Ne Kadar Bağlayıcıdır?

3.1. Türk Borçlar Kanunu Açısından Taahhütlerin Niteliği

Türk Borçlar Kanunu m. 1-26 çerçevesinde sözleşmeler tarafları bağlar. Bir şirket başka bir tarafa karşı taahhüt altına girmişse ve bu taahhüt henüz ifa edilmemişse, şirketin devralınması halinde bu borç yatırımcıya da geçer.

“Sözleşme, taraflar arasında doğrudan bağlayıcıdır. Şirketin devri veya pay değişikliği sözleşmesel yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.”

3.2. Devam Eden Taahhütler ve Pay Devri

Yatırım genellikle pay devri şeklinde gerçekleştiğinden, şirketin hukuki kişiliği devam eder. Bu durumda şirketin taraf olduğu tüm sözleşmeler de geçerliliğini korur. Yatırımcı, şirkette hisse sahibi olmakla birlikte, şirketin devam eden taahhütlerinden dolaylı olarak etkilenir.

---

4. Yatırımcı Açısından Riskli Sözleşme Unsurları Nelerdir?

---

5. Due Diligence Sürecinde Hangi Belgeler İncelenmeli?

Yatırımcılar için büyük projelere ilişkin sözleşmelerin değerlendirilmesi sürecinde aşağıdaki belgeler özel olarak analiz edilmelidir:

• İhale sözleşmeleri ve teknik şartnameler

• Uygulama projeleri ve teslim planları

• Cezai şart ve teminat düzenlemeleri

• Alt yüklenici sözleşmeleri

• Proje yönetim planı (Gantt diyagramları)

• Yükleniciyle olan geçmiş uyuşmazlıklar

• Proje kapsamında alınmış ruhsat, lisans, izin belgeleri

• Proje için açılmış dava/arabuluculuk kayıtları

---

6. Devam Eden Projelerde Sözleşme Feshi ve Yatırımcıya Etkisi

6.1. Devralma Sonrası Sözleşme Feshi

Birçok projede taraflar, şirket kontrolünde değişiklik olması halinde sözleşmeyi tek taraflı feshedebileceklerini düzenlerler. Bu durum yatırımcı için hayati risk teşkil eder.

Örnek:
Şirketin %51 hissesinin devri gerçekleşti.
Kamu ihalesi sözleşmesinde “hakim ortak değişirse sözleşme feshedilir” klozu var.
Sonuç: Yatırımcı projeyi kaybeder, teminat iade edilmez, cezai şart devreye girer.

6.2. Mücbir Sebep – Pandemi – Savaş Klozları

Devam eden projelerdeki mücbir sebep hükümlerinin detaylı incelenmesi, yatırımcının olağanüstü durumlarda doğrudan yükümlülük altına girmemesi için kritiktir. Mücbir sebebin ne şekilde tanımlandığı, bildirimin nasıl yapılacağı ve sürelere etkisi mutlaka analiz edilmelidir.

---

7. Pratik Örnek: İnşaat Sektöründe Devam Eden Proje Riski

• Şirket, 100 milyon TL’lik bir toplu konut inşaatı projesi yürütüyor.

• Sözleşmede “her ay belirli inşaat seviyesi raporlanır, sapma olursa %3 cezai şart uygulanır” maddesi var.

• Yatırımcı, payların %70’ini devralıyor.

• Ancak projede 3 aylık gecikme mevcut.

• Gecikme nedeniyle toplam 9 milyon TL cezai şart riski oluşmuş.

Bu durumda yatırımcı görünmeyen bir tazminat yüküyle karşılaşmış olur.

---

8. Devam Eden Projeler, Finansal Değerleme Sürecini Nasıl Etkiler?

Devam eden büyük projeler şirket değerlemesinde hem varlık hem de yükümlülük olarak dikkate alınır. Yatırımcılar, özellikle şunları dikkate almalıdır:

• Proje gelirleri tahsil edilmiş mi, yoksa proje sonrası mı alınacak?

• Proje giderleri kesin mi, artış riski var mı?

• Projede kullanılan teminatlar iade edilebilir mi?

• Proje hukuken sürdürülebilir mi?

• Projede kamuya karşı yükümlülük doğuran ihlaller mevcut mu?

---

9. Yatırımcı İçin Uyarı Listesi: Devam Eden Projelerde Sinyal Veren Riskler

– Projede çok sayıda değişiklik/ek protokol yapılmış mı?
– Sözleşme tarafı kamu kurumuysa, “kamu ihale mevzuatına” uygunluk denetlenmiş mi?
– Projede teknik personel eksikliği veya sözleşmeye aykırı alt yüklenici kullanımı var mı?
– Proje dosyasında geçmiş tarihli gecikme ihtarları mevcut mu?
– Şirketin proje takvimine sadakat raporu çıkarılmış mı?

---

10. Sonuç: Devam Eden Projeler Göz Ardı Edilemez

Şirketin devralınması veya sermaye girişi yapılması durumunda, devam eden büyük projeler sadece teknik değil, öncelikle hukuki olarak incelenmelidir. İhmal edilen bir cezai şart, geç fark edilen bir teminat mektubu ya da gözden kaçan bir “kontrol değişikliği” maddesi, yatırım sonrası önemli finansal kayıplara yol açabilir.

Yatırımcı, due diligence sürecinde projeler ve taahhütler için özel bir inceleme ekibi kurmalı ve sözleşme riskleri detaylı analiz edilmelidir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut