DENİZ YOLUYLA YOLCU TAŞIMACILIĞI VE HUKUKİ SORUNLAR: YOLCU HAKLARI VE TAAHHÜTLERİ

Deniz Yoluyla Yolcu Taşımacılığı ve Hukuki
Sorunlar:
Denizde yolcu taşıma sözleşmeleri; deniz yolları ile yolcu taşımacılığını düzenleyen
ve yolcular ile taşıyıcılar arasında yapılan, yolcunun veya yolcu ile bagajının
taşınmasını içeren yasal anlaşmalardır. Bu sözleşmeler, gemi sahipleri (veya
işletmeciler) ile yolcular arasındaki hakları, yükümlülükleri ve sorumlulukları belirler.
Bu sözleşmeler hem hizmet sözleşmesi hem de tüketici sözleşmesi niteliği
taşıdığından, hem Türk Ticaret Kanunu hem de Türk Borçlar Kanunu hükümleri bu
sözleşmeye uygulanabilir.
1. Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Temel Özellikleri
Taraflar:
Yolcu taşıma sözleşmesinde taraflar, gemi sahibi/taşıyıcı ve yolcudur. Gemi
sahibi veya taşıyıcı, yolcu taşımacılığını gerçekleştiren kişi veya şirkettir, yolcu
ise bu hizmetten faydalanan kişidir.
Amaç:
Yolcu taşıma sözleşmesi, bir gemi ile belirlenen bir rota boyunca yolcuların
taşınmasını düzenler. Bu, taşıma ücretinin ödenmesi, yükleme ve boşaltma
koşulları, hizmet kalitesi gibi unsurları içerir.
Sorumluluklar:
 Taşıyıcı: Yolcunun güvenli bir şekilde taşınmasından, geminin seyrüsefer
kabiliyetinden ve yolcunun konforundan sorumludur.
 Yolcu: Sözleşme şartlarına uymak, güvenlik talimatlarına uymak ve diğer
yolculara karşı saygılı olmak gibi yükümlülükleri vardır.
Bagaj:
Yolcunun yanına alabileceği bagajın miktarı, türü ve hasar durumunda yapılacaklar
da sözleşmede belirtilir.
Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Yolcuların Hakları ve Yükümlülükleri:
Yolcuların Hakları:
 Güvenli Taşıma Hakkı: Yolcular, taşıyıcı tarafından güvenli bir şekilde
taşınma hakkına sahiptir. Geminin seyrüsefer kabiliyeti, güvenlik önlemleri ve
acil durum prosedürlerinin yeterli olması bu hakkın bir parçasıdır.
 Konforlu Taşıma Hakkı: Yolcular, sözleşmede belirtilen hizmetlerin
sunulması ve konforlu bir seyahat ortamının sağlanması hakkına sahiptir. Bu,
kabinlerin temizliği, yemeklerin kalitesi ve eğlence olanakları gibi konuları
kapsar.
 Bilgi Edinme Hakkı: Yolcular, seyahatle ilgili tüm bilgilere (kalkış ve varış
saatleri, bagaj limitleri, güvenlik önlemleri vb.) erişme hakkına sahiptir.

 Şikayet Hakkı: Yolcular, hizmetlerde herhangi bir eksiklik veya sorunla
karşılaştıklarında şikayet etme hakkına sahiptir.
 Tazminat Hakkı: Taşıyıcının kusurundan kaynaklanan zararlar (örneğin,
gecikme, kayıp eşya, yaralanma) durumunda tazminat alma hakkına sahiptir.
Yolcuların Yükümlülükleri:
 Sözleşme Şartlarına Uymak: Yolcular, sözleşmede belirtilen tüm şartlara
uymak zorundadır. Bu, bilet ücretini ödeme, güvenlik talimatlarına uyma, gemi
kurallarına uyma gibi yükümlülükleri içerir.
 Güvenlik Önlemlerine Uymak: Yolcular, gemi üzerindeki güvenlik
önlemlerine uymak zorundadır. Bu, can yeleklerinin doğru şekilde
kullanılması, acil durum tatbikatlarına katılma gibi yükümlülükleri içerir.
 Diğer Yolculara Karşı Saygılı Olmak: Yolcular, diğer yolculara karşı saygılı
olmak ve rahatsızlık vermemek zorundadır.
 Gemi Personeline Yardım Etmek: Acil durumlarda gemi personeline yardım
etmek gibi bir yükümlülükleri vardır.
 Yasa Dışı Eşya Taşımama: Yolcular, yasaklı veya tehlikeli eşyaları gemiye
sokmamalıdır.
Özel Durumlar:
 Engelli Yolcular: Engelli yolcular için ek hizmetler ve kolaylıklar sağlanması
zorunludur.
 Çocuklar: Çocukların güvenliği için özel önlemler gerekmektedir.
 Hamile Kadınlar: Hamile kadınların seyahat etme koşulları ve sağlık
durumları ile ilgili özel düzenlemeler olabilir.
Hukuki Koruma:
Yolcuların haklarını korumak için çeşitli yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Türk
Ticaret Kanunu, Atina Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmeler ve tüketici koruma
kanunları, yolcuların haklarını güvence altına almaktadır.
2. Uluslararası Düzenlemeler ve Konvansiyonlar:
Athina Konvansiyonu (Athens Convention):
 Tanım: 1974 yılında kabul edilen bu uluslararası konvansiyon, denizde yolcu
taşıma ve yükümlülükleri konusundaki temel düzenlemeleri belirler.
 Önemli Maddeler:
 Sorumluluk: Taşıyıcıların, yolcuların ölüm, yaralanma veya mal kaybından
sorumlu olduğu durumları düzenler. Eğer taşıyan; bu durumların meydana

gelmesinde yolcunun kusuru bulunduğunu ispat ederse, sorumluluktan
kısmen veya tamamen kurtulabilir. Taşıyanın; bu gibi durumlardan sorumlu
tutulabilmesi için zarar görenin, zararın taşıma süreci içerisinde meydana
geldiğini ispat etmesi gerekir.
 Sorumluluk Limiti: Taşıyıcıların sorumluluğuna ilişkin limitler belirler.
 Tazminat: Yolcu, taşıyıcının kusurlu davranışı nedeniyle zarar gördüğünde
tazminat alma hakkına sahiptir.
 Sınırlandırma: Tazminat miktarları, konvansiyonda belirtilen belirli limitlerle
sınırlandırılmıştır. Bu sınırlar, yolcunun maruz kaldığı zarara göre farklılık
gösterir.
 İstisnalar: Taşıyıcı, belirli durumlarda sorumluluktan tamamen veya kısmen
kurtulabilir. Örneğin, doğal afetler veya yolcunun kendi kusuru gibi durumlarda
taşıyıcı sorumlu tutulamayabilir.
Yolcuların Tazminat Hakları:
Atina Konvansiyonu'na göre, yolcular aşağıdaki durumlarda tazminat alma hakkına
sahiptir:
 Ölüm: Yolcunun ölmesi halinde, yasal varisleri tazminat talep edebilir.
 Yaralanma: Fiziksel veya zihinsel her türlü yaralanma durumunda yolcu
tazminat talep edebilir.
 Bagaj Kaybı veya Hasarı: Yolcunun bagajı kaybolursa veya hasar görürse,
taşıyıcı tazminat ödemek zorundadır.
 Gecikme: Yolcunun seyahatinin gecikmesi durumunda, belirli şartlar altında
tazminat talep edilebilir.
Denizde Yolcu Taşıma ve Yükümlülükleri Konvansiyonu (2002 Atina
Protokolü):
 Tanım: 2002 yılında kabul edilen bu protokol, 1974 tarihli Atina
Konvansiyonu’nu günceller ve modernize eder.
 Önemli Maddeler:
o Yolcu Hakları: Yolcuların haklarını, yükümlülüklerini ve taşıyıcıların
sorumluluklarını ayrıntılı bir şekilde belirler.
o Tazminat Sınırları: Yeni tazminat sınırları ve yolcu zararlarının
kapsamını genişletir.

3. Sözleşme Türleri:
Yolcu Taşıma Sözleşmesi:
 Tanım: Genellikle, bir taşıyıcının yolcuları belirli bir ücret karşılığında bir
yerden bir yere taşıma sözü verdiği sözleşmedir.
 Özellikler:

o Yolcu Bileti: Yolcunun taşıma hizmetini aldığını ve taşıyıcıyla
anlaşmaya vardığını belirten belgedir.
o Hizmet Kapsamı: Taşıyıcı tarafından sunulacak hizmetlerin detayları
(yemek, konfor, vb.) sözleşmede belirtilir.

Cruise (Gemi Seyahati) Sözleşmesi:
 Tanım: Tatil amaçlı yapılan uzun süreli gemi seyahatlerinde kullanılan
sözleşmelerdir.
 Özellikler:
o Tatil Programı: Gemi seyahatinin süresi, rotası ve durakları belirtilir.
o Hizmetler ve İmkanlar: Gemi üzerindeki tüm hizmetler (konaklama,
yemek, eğlence) sözleşmeye dahil edilir.

4. Yolcu Hakları ve Koruma:
 Bilgilendirme: Yolculara, taşıma hizmetlerinin kapsamı, olası riskler ve gemi
hakkında yeterli bilgi verilmelidir.
 Güvenlik: Gemi güvenliği için belirlenen standartlara uyulmalı ve yolcuların
güvenliği için gerekli önlemler alınmalıdır.
 Yardım ve Tazminat: Yolcuların zarar görmesi veya gecikmeler yaşanması
durumunda, taşıyıcıların belirli yükümlülükleri ve tazminat sorumlulukları
bulunmaktadır.
5. Hizmet Kalitesi ve Şikayet Yönetimi:
 Hizmet Kalitesi: Taşıyıcıların, yolculara belirli bir hizmet kalitesi sunma
yükümlülükleri vardır. Bu, konfor, temizlik ve genel hizmet standartlarını içerir.
 Şikayet ve Çözüm: Yolcuların şikayetlerini iletebileceği bir mekanizma olmalı
ve şikayetler, uygun bir şekilde çözülmelidir.
6. Uyuşmazlık Çözümü:
 Tahkim ve Arabuluculuk: Yolcu taşıma sözleşmelerinde, uyuşmazlıkların
çözümü için tahkim ve arabuluculuk gibi alternatif çözüm yolları kullanılabilir.
 Uluslararası ve Yerel Mahkemeler: Uluslararası düzeyde yaşanan
uyuşmazlıklar için özel mahkemeler veya komisyonlar bulunabilir. Yerel
mahkemeler ise yerel yasalar çerçevesinde çözüm sağlar.
7. Deniz Yoluyla Yolcu Taşımacılığında Yenilikler ve Teknolojiler:
 Dijital Biletleme ve Rezervasyon Sistemleri: Elektronik biletleme ve dijital
rezervasyon sistemlerinin hukuki etkileri ve uyum sorunları.

 Yapay Zeka ve Veri Analizi: Müşteri hizmetlerini iyileştirmek ve operasyonel
verimliliği artırmak için kullanılan teknolojiler.

Hukuk Öğrenci Stajyeri Nursena İbanoğlu