Birleşme ve Devralmaların Rekabet Hukuku Kapsamında İncelenmesi

Birleşme ve Devralmaların Rekabet Hukuku Kapsamında İncelenmesi

Birleşme ve devralmalar (M&A), piyasada iki ya da daha fazla şirketin birleşmesi veya bir şirketin diğerini devralması sürecini ifade eder. Bu süreç, iş dünyasında şirketlerin büyümesi, rekabet avantajı elde etmesi veya pazar paylarını artırmaları amacıyla yaygın olarak uygulanır. Ancak, birleşme ve devralmalar, özellikle piyasadaki rekabetin korunması açısından önemli hukuki denetimlere tabidir. Rekabet hukuku, bu tür işlemlerin piyasada tekelci bir yapı yaratıp yaratmadığını ve rekabeti olumsuz etkileyip etkilemediğini incelemektedir.

Rekabet Hukuku Kapsamında Birleşme ve Devralmalar Neden İncelenir?

Rekabet hukukunun temel amacı, piyasadaki serbest rekabetin korunması ve tüketicilerin faydasına olan rekabetçi bir ortamın devamını sağlamaktır. Birleşme ve devralmalar sonucunda, belirli bir sektördeki rekabet azalabilir ve şirketler tekelci bir güç elde edebilir. Bu durum, tüketiciler için daha yüksek fiyatlar, düşük kalite ve sınırlı seçenekler anlamına gelebilir.

Bu nedenle, birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a göre belirli bir ölçeği aşan birleşme ve devralmalar Rekabet Kurumu’nun denetimine tabidir. Bu denetim, işlem sonucunda rekabetin ciddi bir şekilde zarar görüp görmeyeceğini analiz etmeye yöneliktir.

Birleşme ve Devralma İşlemlerinin İncelenme Kriterleri

Birleşme ve devralmaların rekabet hukuku kapsamında incelenmesi sürecinde dikkate alınan bazı temel kriterler şunlardır:

1. Pazar Yapısının Değişimi: Birleşme veya devralma sonucunda piyasadaki mevcut rekabetçi yapı önemli ölçüde değişebilir. Rekabet otoriteleri, işlem sonucunda ortaya çıkacak yeni yapının tekelci veya oligopol bir yapıya dönüşme ihtimalini analiz eder.
2. Pazar Payı ve Hakim Durum: Birleşme ya da devralma sonucunda bir şirketin piyasadaki payı büyük ölçüde artabilir. Eğer bir şirket birleşme sonucunda hakim duruma gelecekse, yani piyasayı tek başına yönlendirebilecek bir konuma geliyorsa, bu durum rekabeti ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir.
3. Giriş Engelleri: Birleşme veya devralma işlemi sonucunda pazara yeni oyuncuların girmesi zorlaşabilir. Yüksek giriş engelleri, rekabeti sınırlandırabilir ve piyasada tekelci bir yapının oluşmasına neden olabilir.
4. Koordinasyon Olasılığı: İşlem sonrası pazarda kalan firmalar arasında bir tür gizli işbirliği veya koordinasyon riski ortaya çıkabilir. Bu durumda, şirketler fiyatları yükseltmek ya da rekabeti sınırlamak için anlaşmaya varabilirler.

Birleşme ve Devralma İşlemlerinin Bildirimi ve İncelenmesi

Türkiye’de belirli bir eşik değerini aşan birleşme ve devralmaların, Rekabet Kurumu’na bildirilmesi zorunludur. Rekabet Kurumu, kendisine bildirilen bu işlemleri değerlendirir ve piyasadaki etkilerini analiz eder. Kurum, işlem sonucunda rekabetin ciddi şekilde zarar göreceği kanısına varırsa, işlemi tamamen yasaklayabilir veya belirli koşullara bağlayarak izin verebilir.

Rekabet Kurumu’nun yaptığı inceleme süreci şu aşamalardan oluşur:

1. Bildirim ve Ön İnceleme: Birleşme veya devralma işlemi, belirlenen eşik değerlerin üzerinde ise Rekabet Kurumu’na bildirilir. Kurum, bildirimi aldıktan sonra işlemle ilgili ön inceleme başlatır. Ön inceleme sonucunda, işlem ya doğrudan onaylanır ya da daha detaylı bir inceleme yapılmasına karar verilir.
2. Detaylı İnceleme: Eğer Rekabet Kurumu, işlemin rekabet açısından risk oluşturduğunu düşünürse detaylı bir inceleme başlatır. Bu süreçte, işlemin pazardaki yapıyı nasıl etkileyeceği, rakipler üzerindeki etkisi ve tüketiciler açısından sonuçları detaylı bir şekilde analiz edilir.
3. Karar: İncelemenin sonunda Rekabet Kurumu, işlemi onaylayabilir, belirli şartlara bağlayabilir veya tamamen engelleyebilir. Örneğin, şirketlerden bazı varlıklarını elden çıkarmaları veya belirli taahhütlerde bulunmaları istenebilir.

Birleşme ve Devralmalara İlişkin Dünyadan Örnekler

Dünya genelinde büyük birleşme ve devralmalar, sık sık rekabet otoritelerinin denetimine takılmaktadır. Özellikle teknoloji, ilaç ve iletişim sektörlerindeki büyük işlemler, rekabet açısından risk taşıdıkları gerekçesiyle sıkı bir incelemeye tabi tutulur. Örneğin:

• Facebook’un WhatsApp’ı Satın Alması: Avrupa Birliği, Facebook’un WhatsApp’ı satın alma sürecini incelemiş ve bu birleşmenin pazar hakimiyeti yaratıp yaratmadığını değerlendirmiştir.
• Google’ın Fitbit’i Satın Alması: Google’ın, Fitbit’i satın alma işlemi, rekabet otoriteleri tarafından yakından izlenmiş ve veri gizliliği, pazar hakimiyeti gibi konularda detaylı incelemeler yapılmıştır.

Sonuç

Birleşme ve devralmalar, iş dünyasında stratejik büyüme fırsatları sunsa da, rekabetin korunması açısından dikkatli bir şekilde denetlenmesi gereken işlemler arasında yer alır. Rekabet hukuku, piyasadaki adil rekabeti korumak, tüketicilerin menfaatlerini savunmak ve tekelci yapılar oluşmasını engellemek amacıyla bu tür işlemleri sıkı bir şekilde denetler. Rekabet otoritelerinin etkin bir denetimi, piyasadaki rekabetin sürdürülmesine ve ekonomik büyümenin sağlıklı bir şekilde devam etmesine katkı sağlar.