Biontech Aşılarına Sahte Kart Düzenlenmesi

BioNTech Aşısı, Çin’de çıkan Covid-19 salgını sonucu Almanyada yaşayan iki Türk vatandaşınca üretilmiştir. Hedefte olan mikroorganizmanın antikor üreten antijenik içeriğinin MRA’sını ortaya çıkaran bu Covid-19 aşısının yüzde doksan beş oranında bir koruma sağladığı tespit edilmiştir. Alman üretimli bu aşının Fransa, İngiltere,Türkiye, İspanya, İtalya, Japonya, Avusturalya, Polonya ve Şili gibi bir çok ülkede  dağıtımı yapılarak kullanımı sağlanmaya çalışılmıştır. Virüs bulaşma oranını düşüren bu aşı dozaj miktarı  2 olarak yapılması kaydıyla ülkelere satışa sunulmuştur. Bireylerin sosyal hayatını derinden etkileyen Covid-19 virüsünün etkilerinden hemen kurtulabilmek ve sosyal hayatı tekrardan başlatabilmek adına  bioNTech isimli ve bu aşıya benzer birkaç aşı daha devlet yöneticileri tarafından, vatandaşların daha çabuk bir şekilde sosyal hayatlarına, ve mesleki hayatlarına geri dönebilmeleri adına bazı mekanlara girmek açısından 2 doz yaptırma zorunluluğu koymuştur. Kimi vatandaşlar aşılarını aksatmadan olurlarken kimileri aşı olmak istememiş ve bir aşı karşıtlığı tufanı başlamıştır. Dayandıkları noktalar aşının insan sağlığına, bedenine tehdit oluşturduğu ile alakalı varsayımlar olup bilimi insanlarınca bu varsayımlar her ne kadar reddedilse de bazı vatandaşlar kendi görüşlerini savunmaya devam etmişlerdir. Devlet yetkilileri aşı olumunu yaygınlaştırmak ve hızlandırmak adına devlet dairelerine ve konser alanları veya birçok iş yerine girişte aşı zorunluluğu getirmiş olup 2 doz aşı yaptırmayan vatandaşların bazı mekanlara girmeleri yasaklanmıştır. Bazı üniversitelerde aşı uygulamasını zorunlu hale getirmiş ve öğrencilerini kampüs alımında 2 doz aşı olmaya ve aşı kartı göstermeye zorunlu tutmuştur. Buna karşılık aşı karşıtı olan vatandaşlar sağlıklarının tehdit edildiğini düşünerek bioNTtech aşısını olmaktan kendini kurtarmak adına sahte aşı karşıtı düzenletme yoluna gitmişlerdir. Gerek doktorlar tarafından gerek hemşireler tarafından düzenlenen bu sahte aşı kartları bir zaman sonra yetkililerce tespit edilmiştir ve gerek hemşire gerek doktor gerekse vatandaşlar adına cezai işlemler başlatılmıştır. [1][2]

Aşı Patenti ve Fikri ve Mülkiyet Hukuku kapsamında bioNTech

Öncelikle kanaatimce incelenmesi gereken bir nokta Fikri ve Sinai Hakların neler olduğu ve bu kapsama nelerin girdiğidir. Manevi ve maddi açıdan hakları koruyan ve birtakım bu haklar adına düzenlemeler oluşturan hukuk dalı olan fikri ve sinai haklar hukuku patent işlemleri ve lisans alımına kadar geniş bir kapsama sahiptir. Hukuksal düzenlemeler eser sahibinin eserini, markasını, ve ticari haklarını korumaktadır. Fikri ve Sınai haklar fikir sanat eserleri, entegre devre topografyaları, yeni bitki çeşitleri üzerindeki ıslahçı haklar, patent, endüstriyel tasarım, coğrafı işaretler ve marka olarak tanımlanır. Piyasada aşılar, Fikri Mülkiyet haklarınca korunur ve aşı mülkiyeti hakları farklı farklı firmaların elindedir.[3]

Patent ; resmi bir belge olup bilimsel veya teknik bir üretimin, buluşun uygulama zamanında uygulama hakkının kime ait olduğunu göstermektedir. Belirli bir zaman ve mekan için patent model sahibine; diğer kişilerce üretimin izin alınmaksızın üretimini, satımını, kullamını ve ihtalini önlemek için tanınan bir tekel haktır, koruma süresi patent başvurusu ile başlar.[4]

Üretilmiş aşılar adına aşı patenti alınabilmektedir Aşıların oluşturulma yöntemleri farklı olduğundan patent talebinde bulunabilir. Patent, diğer markaların taklidini önleyici bir unsur olup insan sağlığına zarar vermeyen ve belirli deneylerden geçmiş olan aşılar hakkında patent verilebilir.[5]

Bir dönem aşı adaletsizliğinden kaynaklı,  ABD Başkanı Joe Biden’ın tartışmaya getirdiği sonra AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in de onay verdiği fikir olan BioNTech aşılarının mülkiyet ve ticaret haklarının kaldırılması gündemde olup Covid- 10 aşısı üreten BioNTech baş tıbbı sorumlusu Dr. Özlem Türeci bunun kötü bir fikir olduğunu beyan etti ve aşıların patentlerinin üretimi için sınırlayıcılık özelliğini taşımadığını vurguladı.  BioNTech aşısı Almanya çıkışlı bir üretim olduğundan Almanya, aşı üzerindeki fikri mülkiyet hakkından vazgeçilmesini olumsuz cevapladı.[6][7]

BioNTech aşısında sahte aşı kartı ve şişe satımı ve cezai yaptırımı

Covid-19 aşısı olmak istemeyen bazı vatandaşlar, bazı doktorlar ve hemşirelerle anlaşarak sahte aşı kartı düzenleme yoluna girip aşı olmazsa giremeyecekleri mekanlara girebilmek adına anlaşmalar yapmıştır. Birçok haber sitesinde “yakınları için sahte aşı kartı kullanan hemşire tutuklandı.” tarzında haber başlıkları atılmıştır. Bu hususun içeriğine bakıldığında bu hemşireler hakkında soruşturma başlatılarak gözaltına alınmışlardır. Aşı kartları resmi belge olarak nitelendirilmektedir ve ilgili kanun hükmüne göre sahte resmi belge düzenlemek düzenleyen adına 2 ile 5 yıl arasında hapis cezası verilir. Resmi belgede dolandırıcılık, nitelikli dolandırıcılık, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma ve satma suçlarından yargılanan hemşirelere tutukluluk kararı verilmiştir. Sağlık Bakanlığı onaylı aşı kartının sahte olarak düzenlenmesi resmi belgede sahtecilik suçunu olşuturur ve bu suç 8 yıl hapis cezasını gerektirmektedir. Ülkemizde son günlerde çıkan bu durumda sahte aşı düzenleyen kişiler adına 8 yıl hapis cezası verildiği gibi, BioNTech’in değerine zarar geldiğinden üreticileri maddi manevi tazminat talebinde de bulunabilmektedir. Ayrıca sahte aşı belgesi düzenlemesinde manevi olarak çıkarı olan kamu çalışanının Türk Ceza Kanun’u uyarınca rüşvet sucundan da yargılanacağı belirtiliyor.[8][9]

[1]https://www.milliyet.com.tr/gundem/biontech-asisi-hangi-ulkenin-kimin-biontech-pfizer-asisi-kac-doz-yapiliyor-ozellikleri-nelerdir-6509890

[2] https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/biontech-asisi-yan-etkileri

[3] https://aydinveyildirirhukukburosu.com/fikri-ve-sinai-haklar-hukuku/fikri-ve-sinai-haklar-hukuku-nedir

[4] https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/resources/temp/5CB2BEFF-2FF3-400D-B404-E1416273172A.pdf

[5] https://www.destekpatent.com/2691-blog/3441-asi-patenti-nasil-aliniyor/

[6] https://www.diken.com.tr/ozlem-tureci-covid-19-asilarinin-patent-hakkinin-kaldirilmasi-kotu-bir-fikir/

[7] https://www.evrensel.net/haber/433270/kovid-19-asisinda-patentin-kalkmasina-almanya-ve-biontech-engeli

[8] https://www.sondakika.com/haber/haber-sahte-asi-karti-duzenleyen-3-hemsire-dolu-asi-14392203/

[9]https://www.aa.com.tr/tr/gundem/sahte-asi-karti-cikardiklari-iddiasiyla-tutuklanan-hemsirelerin-ifadelerine-ulasildi/2367475

Tüm detaylara ve aklınızda bulunan sorulara cevap bulmak için Av. Ferhat Kule ile görüşebilirsiniz.

İrem Damla Mirza