ARAÇLARIN SATIŞ, DEVİR, TESCİL İŞLEMLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ

Motorlu taşıtların mülkiyet değişikliği süreci, araç satışından itibaren, devir işlemlerine ve tescil aşamasına kadar çeşitli hukuki ve idari adımları içerir. Bu süreçlerin doğru bir şekilde yürütülmesi, hukuki geçerliliğin sağlanması ve taraflar arasındaki hakların korunması açısından kritik öneme sahiptir. Türkiye’de araçların satış, devir ve tescil işlemleri, ilgili mevzuat ve yargı kararları çerçevesinde düzenlenmiştir.

I. Araç Satışının Hukuki Temelleri

Araç satış işlemi, motorlu taşıtların mülkiyetinin bir kişiden diğerine geçişini sağlar ve bu işlem çeşitli hukuki yükümlülükleri içerir.

A. Satış Sözleşmesi

Araç satışında taraflar arasında bir satış sözleşmesinin yapılması esastır. Bu sözleşme, aracın tanımı, satış bedeli, ödeme koşulları ve diğer şartları içerir. Sözleşmenin yazılı olarak düzenlenmesi, hukuki geçerliliği sağlar.

Türk Medeni Kanunu Madde 206:

“Bir malın satışına ilişkin sözleşme, alıcı ve satıcı arasında yapılır ve bu sözleşmede malın cinsi, miktarı ve bedeli açıkça belirtilir.”

Bu madde, araç satış sözleşmesinde aracın tanımı, bedeli ve diğer temel unsurların açıkça belirtilmesini gerektirir. Sözleşmenin detaylı ve açık bir şekilde düzenlenmesi, ileride doğabilecek hukuki anlaşmazlıkların önlenmesine yardımcı olur.

B. Vergi ve Harç Yükümlülükleri

Araç satışında, satış bedeli üzerinden KDV ve Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) gibi vergiler ödenir. Bu vergilerin doğru bir şekilde hesaplanması ve ödenmesi, hem alıcı hem de satıcı açısından hukuki yükümlülükleri yerine getirmeyi sağlar.

KDV Kanunu Madde 1:

“Katma Değer Vergisi, mal ve hizmetlerin teslimi ile ithalatı üzerinden alınır.”

Araç satışlarında KDV oranı genellikle %1 veya %18 olarak uygulanır. Verginin doğru hesaplanması ve zamanında ödenmesi, vergi mükellefiyetini yerine getirmek için gereklidir.

C. Satışın Tescili ve Noter Onayı

Araç satışının hukuki geçerliliği için noter onayı gereklidir. Noter, satış sözleşmesini onaylayarak, tarafların iradelerini ve anlaşmalarını resmi olarak belgelemektedir.

Türk Noterlik Kanunu Madde 71:

“Noterler, belirli işlemler için tarafların iradelerini kayıt altına alır ve bu işlemlerin hukuki geçerliliğini sağlar.”

Noter onayı, araç satışının hukuki geçerliliğini sağlayarak, tarafların anlaşmalarının resmi kaydını oluşturur. Noter onayı olmadan yapılan satış işlemleri hukuki açıdan geçerlilik taşımaz.

Yargıtay İçtihatları:

• Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2010/2874 E., 2011/6188 K.: Mahkeme, araç satışında vergi yükümlülüklerinin eksiksiz yerine getirilmesinin gerekliliğini vurgulamıştır. Satış bedeline dayalı KDV ve diğer vergi ödemeleri hukuki sorumluluğu oluşturur.

 Araç Devir İşlemleri

Araç devir işlemleri, motorlu taşıtların mülkiyetinin mevcut sahibinden yeni bir sahibine geçişini sağlar. Bu işlem, noter onayı ve trafik idaresinde tescil aşamalarını içerir.

A. Noter Onayı ve Devir Sözleşmesi

Araç devir işlemi için noter huzurunda devir sözleşmesi yapılması gereklidir. Noter onayı, devir işleminin resmi kaydını ve hukuki geçerliliğini sağlar.

Türk Noterlik Kanunu Madde 71:

“Noterler, taraflar arasında yapılan sözleşmeleri onaylar ve bu sözleşmelerin hukuki geçerliliğini sağlar.”

Araç devir sözleşmesinin noter tarafından onaylanması, işlemin hukuki geçerliliği açısından zorunludur. Noter onayı, tarafların satış ve devir işlemlerine ilişkin iradelerini resmi olarak belgelemektedir.

B. Devir İşlemi ve Karayolları Trafik Kanunu

Araç devir işlemi, Karayolları Trafik Kanunu çerçevesinde yürütülür. Araç mülkiyetinin devri, taşıtın kayıtlı olduğu trafik idaresine bildirilir ve resmi tescil işlemleri yapılır.

Karayolları Trafik Kanunu Madde 36:

“Motorlu taşıtların mülkiyetinin devri, taşıtın kayıtlı olduğu trafik idaresine bildirilir ve tescil işlemleri gerçekleştirilir.”

Bu madde, araç devir işlemlerinin resmi olarak trafik idaresine bildirilmesini ve tescil edilmesini öngörür. Tescil işlemleri, aracın yeni sahibinin haklarını ve sorumluluklarını tanımlar.

Yargıtay İçtihatları:

• Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, 2013/1234 E., 2014/3456 K.: Mahkeme, araç devir işlemlerinin noter onayı ve trafik idaresinde tescil edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Noter onayı olmadan yapılan devir işlemleri hukuki geçerlilik taşımaz.

III. Araç Tescil İşlemleri

Araç tescil işlemleri, motorlu taşıtların resmi kaydını sağlar ve aracın yasal statüsünü belirler. Tescil işlemleri, araç sahiplerinin haklarını ve sorumluluklarını tanımlar.

A. Tescil Başvurusu ve Belgeler

Araç tescili için başvuru, aracın kayıtlı olduğu trafik idaresine yapılır. Başvuru sırasında, araçla ilgili gerekli belgeler sunulmalı ve ilgili ücretler ödenmelidir.

Karayolları Trafik Kanunu Madde 23:

“Taşıtların tescil işlemleri, taşıtın sahibi tarafından trafik idaresine başvurularak gerçekleştirilir.”

Bu madde, araç tescil işlemlerinin ilgili trafik idaresine başvurularak yapılmasını öngörür. Başvuru sırasında, aracın kimlik bilgileri, satış sözleşmesi ve ödenmiş vergi makbuzları gibi belgeler sunulmalıdır.

B. Tescil Belgesi ve Plaka

Araç tescil edildikten sonra, araç sahibine tescil belgesi ve plaka verilir. Bu belgeler, aracın yasal olarak kullanılması ve trafik düzenlemelerine uyulması açısından gereklidir.

Yargıtay İçtihatları:

• Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, 2015/12345 E., 2016/6789 K.: Mahkeme, araç tescil belgesinin ve plakanın, aracın yasal kullanımı için gerekli belgeler olduğunu ifade etmiştir. Tescil belgesi ve plaka, aracın resmi kaydını ve kullanım iznini gösterir.

IV. Uygulama Alanları ve Karşılaşılan Sorunlar

A. Yasal Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi

Araç satış, devir ve tescil işlemlerinde yasal yükümlülüklerin eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesi, hukuki geçerliliğin ve taraflar arasındaki hakların korunması açısından önemlidir. Taraflar, işlemleri doğru ve eksiksiz bir şekilde tamamlamalıdır. Aksi halde, hukuki anlaşmazlıklar ve geçersizlik gibi sorunlarla karşılaşılabilir.

A. Vergi ve Harç Ödemeleri

Araç satış ve devir işlemlerinde vergi ve harç ödemeleri, hukuki ve idari süreçlerin tamamlanabilmesi için gereklidir. Vergi ve harçların zamanında ödenmesi, hukuki sorunların önlenmesini sağlar. Özellikle KDV ve MTV gibi vergiler, hukuki yükümlülüklerin yerine getirilmesi açısından kritik rol oynar.

III. Noter ve Trafik İdaresi İşlemleri

Noter onayı ve trafik idaresindeki işlemler, araç devir ve tescil işlemlerinin resmi olarak tamamlanması için gereklidir. Taraflar, bu işlemleri dikkatli bir şekilde yürütmelidir. Noter onayı, işlemlerin hukuki geçerliliğini sağlarken, trafik idaresindeki tescil işlemleri aracın resmi kaydını oluşturur.

IV. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Araç satış, devir ve tescil işlemlerinde karşılaşılan sorunlar, genellikle hukuki bilgi eksikliklerinden veya yanlış uygulamalardan kaynaklanmaktadır. Tarafların yasal düzenlemelere ve prosedürlere tam olarak uymaması, geçersizlik ve hukuki anlaşmazlık gibi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, işlemler sırasında hukuki danışmanlık almak ve işlemleri doğru bir şekilde yürütmek büyük önem taşır.

V. Sonuç

Araçların satış, devir ve tescil işlemleri, motorlu taşıtların hukuki statüsünü belirleyen önemli süreçlerdir. Bu işlemler, Türk Medeni Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu ve diğer ilgili yasal düzenlemelere dayanır. Noter onayı, tescil işlemleri ve vergi ödemeleri gibi unsurlar, bu süreçlerin doğru bir şekilde yürütülmesini sağlar. Hukuki çerçeve ve içtihatlar, araç satış, devir ve tescil işlemlerinin doğru ve eksiksiz bir şekilde yürütülmesine yardımcı olur. Bu süreçlerin doğru bir şekilde yerine getirilmesi, hukuki geçerliliğin sağlanması ve taraflar arasındaki anlaşmazlıkların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Hukuki güvenliğin sağlanması, tarafların haklarının korunması ve olası anlaşmazlıkların önlenmesi için yasal yükümlülüklerin eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesi gereklidir. Araçların satış, devir ve tescil işlemlerinde yasal düzenlemelere uyum, hukuki süreçlerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini ve taraflar arasındaki ilişkilerin güvenliğini temin eder.

EK: Araçların Satış, Devir ve Tescil Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik isimli yönetmeliği incelemeniz faydalı olacaktır.

 

Stajyer Öğrenci

Behiye Zeynep Öztürk