Adli Kontrol Kararı Nedir ?

Adli Kontrol Kararı ve Uygulama Esasları

Adli kontrol kararı, tutuklama sebepleri mevcut olsa bile, şüpheli veya sanığın tutuklama yerine denetim altında serbest bırakılmasını sağlayan bir ceza muhakemesi tedbiridir. Bu tedbir, hakim tarafından şüpheli veya sanığın adli kontrol altına alınarak serbest bırakılmasını sağlar. Adli kontrol, kişiyi idari yöntemlerle (örneğin, imza verme, yurt dışına çıkış yasağı) denetim altında tutmayı amaçlar. Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre adli kontrol tedbiri yalnızca ceza mahkemesi tarafından karar altına alınabilir (CMK md.110).

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda tutuklama yasağı bulunan suçlar (CMK md.100/4) kapsamındaki suçlarda da adli kontrol tedbirleri uygulanabilir. Bu, hapis cezasının üst sınırı iki yıldan az olan suçlar için geçerlidir.

Tutuklama, suç şüphesi altındaki bireylere uygulanan en ağır ceza muhakemesi tedbiridir. Adli kontrol ise tutuklamanın olumsuz etkilerini minimize ederek şüpheli veya sanığı sosyal hayatta denetlemeye yönelik bir alternatiftir. Ayrıca, kanunlarda belirlenen tutukluluk sürelerinin sona ermesi nedeniyle tahliye edilen kişiler hakkında da adli kontrol hükümleri geçerli olabilir.

Adli kontrol tedbiri ile denetimli serbestlik karıştırılmamalıdır. Denetimli serbestlik, cezanın infaz aşamasında uygulanırken, adli kontrol yargılama sürecinde, yani cezanın kesinleşmediği aşamada uygulanır. Denetimli serbestlik ve adli kontrol ayrı kurumlardır ancak uygulamada denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından takip edildiklerinden kavramlar karışabilmektedir.

Adli Kontrol Tedbirleri Nelerdir?

Adli kontrol kararı verilen şüpheli veya sanık çeşitli yükümlülüklere tabi tutulabilir. Ceza mahkemesi, adli kontrolün nasıl uygulanacağına dair kararında açıkça belirtmelidir. Adli kontrol, bir yükümlülüğün yerine getirilmesi (örneğin, imza atma) veya bir yükümlülüğün yapılmaması (örneğin, belirli yerlere gitmeme) şeklinde olabilir.

Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre şüpheli veya sanık, mahkeme tarafından aşağıdaki adli kontrol tedbirlerine tabi tutulabilir (CMK md.109/3):

– Yurt Dışına Çıkış Yasağı: Şüpheli veya sanığın yurt dışına çıkışını engelleyen tedbirdir. Bu karar UYAP sistemi üzerinden tüm çıkış noktalarına (havalimanı, gümrük) bildirilir.
– İmza Uygulaması: Belirlenen yerlerde ve sürelerde düzenli olarak imza atma yükümlülüğü.
– Belirli Kişilerin Çağrılarına Uymak: Hakim veya Cumhuriyet savcısının çağrılarına ve meslekî, eğitim gibi konulardaki kontrol tedbirlerine uymak.
– Taşıt Kullanma Kısıtlaması: Araç kullanamama veya gerekli durumlarda sürücü belgesini teslim etme yükümlülüğü.
– Tedavi veya Muayene: Uyuşturucu, uyarıcı veya alkol bağımlılığından kurtulmak amacıyla hastanede tedavi veya muayene.
– Güvence Bedeli (Kefalet): Belirli bir miktarın tek seferde veya taksitler halinde ödenmesi.
– Silah Taşıma Yasağı: Silah bulundurmama veya taşıyamama ve mevcut silahların adlî emanete teslim edilmesi.
– Aile Yükümlülükleri: Nafaka gibi yasal yükümlülüklerin düzenli olarak ödenmesi.
– Belirli Alanlarda Kalma: Belirli bir konutu veya bölgeyi terk etmeme.

Elektronik Kelepçe ve Adli Kontrol

Adli kontrol tedbirine ek olarak, elektronik kelepçe takılması da mümkündür (Denetimli Serbestlik Yönetmeliği). Bu durumda, adli kontrolün gerektirdiği alanlar belirlenir ve şüpheli veya sanığa elektronik kelepçe takılır. Elektronik kelepçe açılırsa sistem alarm verir ve bu, adli kontrol kararının ihlali olarak kabul edilir. Kelepçenin açılması veya belirlenen alanın dışına çıkılması durumunda, kişi tutuklanabilir.

Adli Kontrol Kararını Veren Mahkeme

Adli kontrol kararı, hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında verilebilir (CMK md.110).

– Soruşturma Aşamasında:Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza hakimi, şüpheliye adli kontrol kararı verebilir. Savcının talebi yoksa sulh ceza hakimi kendiliğinden adli kontrol kararı veremez.
– Kovuşturma Aşamasında: Yargılamayı yapan mahkeme, adli kontrol tedbirlerine karar verme yetkisine sahiptir. Bu mahkemeler arasında asliye ceza mahkemesi, ağır ceza mahkemesi ve diğer özel mahkemeler bulunabilir.

Adli Kontrol Kararına İtiraz ve Kaldırılması

Adli kontrol kararına itiraz edilebilir (CMK md.111/2). Şüpheli veya sanığın talebi üzerine, Cumhuriyet savcısının görüşü alındıktan sonra hâkim veya mahkeme beş gün içinde adli kontrol tedbirinin kaldırılmasına karar verebilir. Adli kontrolün içeriğinde değişiklik yapılabilir veya bazı yükümlülükler geçici olarak kaldırılabilir.

İtiraz süresi, kararın yüz yüze verilmesinden veya yoklukta verilmişse tebliğ edilmesinden itibaren 7 gündür.

Adli Kontrol Şartlarının İhlali ve Sonuçları

Adli kontrol şartlarına uymayan şüpheli veya sanık hakkında, süresi ne olursa olsun, tutuklama kararı verilebilir (CMK md.112). Ayrıca, adli kontrol ihlali durumunda, mahkeme tutuklama kararı yerine adli kontrol biçimini değiştirebilir veya adli kontrolün devamına karar verebilir.

Adli kontrol tedbirlerinin ihlali nedeniyle tutuklanan kişiler, azami tutukluluk süresi dolmuş olabilir. Bu durumda tutuklama süresi, ağır ceza mahkemesinde dokuz aydan, diğer davalarda iki aydan fazla olamaz (CMK md.112/2).

Kefaletle Tahliye

Kefaletle tahliye, şüpheli veya sanığın belirli güvenceler göstermek koşuluyla adli kontrol altında bırakılmasını sağlar (CMK md.113). Şüpheli veya sanık, usul işlemlerine katılma ve yükümlülükleri yerine getirme güvencesi ile kefalet göstermek zorundadır. Güvence, zarar, masraf ve ceza gibi çeşitli ödemeleri karşılayacak şekilde belirlenmelidir.

Soruşturma ve Kovuşturma Aşamalarında Adli Kontrol

Soruşturma aşamasında verilen adli kontrol kararı, kovuşturma aşamasına geçtiğinde kendiliğinden devam etmez. Kovuşturma aşamasında, mahkeme adli kontrol tedbirinin devamı hakkında bir karar almalıdır. Aksi halde, adli kontrol tedbiri kendiliğinden kalkar.

 Adli Kontrol Şartıyla Serbest Bırakılan Kişinin Tutuklanması

Adli kontrol şartıyla serbest bırakılan kişi, Cumhuriyet savcısının itirazı üzerine tekrar tutuklanabilir. Ayrıca, adli kontrol şartlarına uymayan kişi de tutuklanabilir (CMK md.112/1). Adli kontrol yükümlülüklerini yerine getiren kişi tutuklanamaz.

Adli kontrol kararına itiraz, avukat yardımıyla yapılması gereken bir kanun yoludur.