YAYIN SÖZLEŞMESİ VE HUKUKİ İÇERİĞİ

 

 

Yayın sözleşmesi, eser sahibinin, yazarın veya halefinin bir edebiyat veya sanat eserini yayınlaması için yayıncıya bıraktığı, yayıncının da o eseri çoğaltıp yayınlama borcu altına girdiği sözleşmedir. Bir ya da birden çok yazarın, yayınlayıcının saptadığı plana göre bir eser vücuda getirmeleri halinde taraflar arasındaki sözleşme yayın sözleşmesi olmayıp, somut olayın özelliklerine göre eser, iş ya da vekalet sözleşmesi adı almaktadır. Sözkonusu eser ile ilgili olarak manevi haklar müelliflere, mali haklar ise kanunen yayımcıya aittir. Bu durum, Türk Borçlar Kanunu madde 385’te de düzenlenmektedir.

YAYIN SÖZLEŞMELERİNİN ÖNEMİ

Yayın sözleşmesi, yazarlar ve yayınevleri arasındaki ilişkiyi düzenleyen kritik bir belgedir. Bu sözleşme, bir eserin yayınlanması, dağıtılması ve tanıtılması gibi süreçlerde tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler. Yazarlar açısından, yayın sözleşmesi telif haklarının korunmasını ve adil bir gelir elde edilmesini sağlar. Eserin nasıl ve ne zaman yayınlanacağı, ne kadar telif ücreti alınacağı ve bu ücretin ne zaman ödeneceği gibi konular bu sözleşmede ayrıntılı olarak belirtilir. Yayınevleri açısından ise, yayın sözleşmesi, eserin kullanım haklarını ve yayın sürecindeki sorumluluklarını güvence altına alır. Ayrıca, eser üzerinde yapılacak düzenlemeler ve revizyonlar konusunda yayınevinin yetkilerini belirler. Yayın sözleşmesi, hem yazarın hem de yayınevinin çıkarlarını dengeler ve olası anlaşmazlıkların önüne geçer. Taraflar arasında açık ve net bir anlaşma sağlanması, karşılıklı güveni pekiştirir ve eserin başarılı bir şekilde piyasaya sunulmasını garanti eder. Dolayısıyla, yayın sözleşmesi, edebi ve ticari başarı için hayati öneme sahip bir araçtır.

Yayın sözleşmesinin konusu bir edebiyat veya sanat eserinin çoğaltılıp yayınlanmasıdır. Sınai sözcüğü, “sanatla ilgili” anlamına gelir. Borçlar Kanunu, yayın sözleşmeleri düzenlenirken edebi ve sınai eserlerin konu edilmesini öngörmüştür. Edebi eserler, sanatsal ve entelektüel yaratımlar olarak kabul edilen ve genellikle yazılı, sözlü veya görsel formatlarda sunulan çalışmalardır. Bu eserler, telif hakkı (copyright) ile korunur. Kitaplar, tiyatro eserleri, konuşmalar, müzik eserleri, dijital içerikler edebi eserlerin konusunu oluşturur. Edebi eserler; yaratıcı, orijinal, somutlaşmış olmalıdır. Edebi eserlerin telif hakkı ile korunması sanatçı ve yayıncılar açısından büyük önem taşır.

Sınai eserler, daha önceden bahsettiğim gibi “sanata ait” anlamını taşır. Endüstriyel veya ticari faaliyetler sonucunda ortaya çıkan ve genellikle patent, faydalı model, endüstriyel tasarım ve marka gibi fikri mülkiyet hakları ile korunan teknik ve ticari yeniliklerdir. Sınai eserler, yaratıcı ve yenilikçi çözümler sunarak rekabet avantajı sağlar ve ekonomik değerin artışını sağlar. Sınai eser türlerine değinelim: Patentler, sanayiye ilişkin, bir buluşu konu alan, teknik bir “koruma” belgesidir. Patent, buluşun konu edindiği alanda başka bir uzman tarafından kolayca tasarlanamayacak nitelikte olmalıdır. İlgili buluşun, sanayide, tarımda da kullanılabilmesi önem taşır. Buluş, patent başvuru tarihinden önce kamuya açıklanmamış olmalıdır. Patentler genellikle 20 yıllık bir zaman dilimi için geçerlidir. Patentler, teknoloji ve bilimin gelişmesini teşvik eder. Diğer bir buluş olan Faydalı model, küçük ölçekli teknik yenilikler için verilen ve patentten daha kısa süreli koruma sağlayan belgedir. Faydalı modeller, küçük ölçekli yenilikler ve iyileştirmeler için verilen koruma biçimidir. Faydalı modeller, patentlerden daha kısa sürede ve düşük maliyetle alınabilir. Koruma süresi genellikle 10 yıl ile sınırlıdır. Faydalı model, patent gibi yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve buluş basamağı kriterlerine tabi olmakla birlikte, bu kriterler genellikle daha esnektir. Endüstriyel tasarımlar, bir ürünün dış görünümünün korunmasını sağlar. Bu tasarımlar, bir ürünün estetik ve görsel özelliklerini (şekil, desen, renk, süsleme gibi) kapsar. Endüstriyel tasarım tescili, ürünlerin piyasada ayırt edici olmasını sağlar ve üreticilere rekabet avantajı sunar. Koruma süresi genellikle 5 yıldır ve bu süre 25 yıla kadar uzatılabilir. Markalar, bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt eden işaretlerdir. Bu işaretler; isimler, logolar, semboller, sloganlar veya bir kombinasyon olabilir. Marka tescili, markanın sahibi olan kişiye markayı kullanma, lisanslama veya satma hakkı verir. Marka tescili, sahibine yasal koruma sağlar ve markanın izinsiz kullanımını engeller. Marka koruması, tescilden itibaren 10 yıl süreyle geçerlidir ve yenilenebilir. Coğrafi işaretler, belirli bir coğrafi bölgeye özgü olan ve bu bölgeden kaynaklanan belirli özelliklere sahip ürünlerin korunmasını sağlar. Bu ürünler; tarım ürünleri, gıda maddeleri, el sanatları ve diğer ürünler olabilir. Örneğin, “Türk Kahvesi” veya “İznik Çinisi” gibi. Geleneksel ürün adları ise, belirli bir kültüre veya bölgeye özgü olan geleneksel ürünlerin adlarının korunmasını amaçlar. Entegre devre topografyaları, mikroelektronik yarı iletken ürünlerin üç boyutlu yapı ve tasarımlarının korunmasını sağlar. Bu koruma, entegre devrelerin ve yarı iletkenlerin kopyalanmasını engelleyerek yenilikçi elektronik tasarımların korunmasına yardımcı olur. Özetlemek gerekirse, sınai mülkiyet hakları, inovasyon ve ekonomik büyümeyi teşvik ederek, işletmelere ve bireylere rekabet avantajı sağlar. Bu hakların amacı yaratıcı ve yenilikçi çalışmaların ödüllendirilmesi ve korunmasıdır.

Edebi ve sınai eserlere değindikten sonra bu eserlerin korunması amacını güden yayın sözleşmelerinin bir örneğini inceleyelim:

 

YAYIN SÖZLEŞMESİ

Bu sözleşme, … tarihinde, (Yazar Adı) (bundan böyle “Yazar” olarak anılacaktır) ile (Yayınevi Adı)  (bundan böyle “Yayınevi” olarak anılacaktır) arasında aşağıdaki şartlar dahilinde akdedilmiştir.

1. Taraflar

1.1. Yazar: [Yazar Adı], [Adres], [Telefon Numarası], [E-posta Adresi] 1.2. Yayınevi: [Yayınevi Adı], [Adres], [Telefon Numarası], [E-posta Adresi]

2. Konu

2.1. Bu sözleşme, Yazar tarafından yazılmış olan ve (Eser Adı) olarak bilinen eserin (bundan böyle “Eser” olarak anılacaktır) yayın haklarının devrini düzenler.

3. Haklar ve Yükümlülükler

3.1. Yazar, Eser’in tüm telif haklarına sahip olduğunu ve bu hakları Yayınevi’ne devretme yetkisine sahip olduğunu beyan eder. 3.2. Yayınevi, Eser’i basmak, yayımlamak ve dağıtmak hakkına sahiptir. 3.3. Yayınevi, Eser’i tanıtmak ve satmak için gerekli tüm pazarlama ve tanıtım faaliyetlerini gerçekleştirme hakkına sahiptir.

4. Yayın Formatı ve Dağıtım

4.1. Yayınevi, Eser’i basılı, dijital veya başka herhangi bir formatta yayımlama hakkına sahiptir. 4.2. Yayınevi, Eser’i yurtiçinde ve yurtdışında dağıtma hakkına sahiptir.

5. Telif Ücretleri ve Ödeme Koşulları

5.1. Yayınevi, Eser’in satışlarından elde edilen gelir üzerinden % (Telif Oranı) telif ücreti ödeyecektir.

5.2. Telif ücretleri, üç aylık dönemler halinde Yazar’a ödenecektir.

5.3. İlk ödeme, Eser’in yayınlanmasını takip eden [Ödeme Süresi] içinde yapılacaktır.

6. Revizyon ve Düzenlemeler

6.1. Yayınevi, Eser’in yayınlanmadan önce editör düzenlemelerİ yapma hakkına sahiptir.

6.2. Yazar, bu düzenlemelere onay vermelidir. Onay verilmediği takdirde, Eser’in yayınlanması ertelenebilir.

7. Sözleşme Süresi ve Fesih

7.1. Bu sözleşme, imza tarihinden itibaren [Sözleşme Süresi] süreyle geçerlidir. 7.2. Taraflardan biri, diğer tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda sözleşmeyi feshedebilir. 7.3. Fesih durumunda, Yayınevi, Eser’in mevcut stoklarını tüketme hakkına sahiptir.

8. Gizlilik ve İfşa

8.1. Taraflar, bu sözleşme kapsamındaki bilgileri üçüncü taraflarla paylaşmamayı taahhüt eder.

9. Uyuşmazlıkların Çözümü

9.1. Bu sözleşmeden doğabilecek uyuşmazlıklar, İstanbul Mahkemeleri ve İcra Daireleri tarafından çözülecektir.

10. Diğer Hükümler

10.1. Bu sözleşme, tarafların karşılıklı rızası ile yazılı olarak değiştirilebilir. 10.2. Sözleşmenin herhangi bir maddesinin geçersiz olması, diğer maddelerin geçerliliğini etkilemez.

Tarafların beyan ve kabulü ile, işbu sözleşme [Tarih] tarihinde imzalanmıştır.

Yazar:
İmza:
Adı Soyadı:

Yayınevi:
İmza:
Yetkili Kişi Adı:
Unvanı: