Evden Çalışan İşçinin Hakları

Evden Çalışan İşçinin Hakları

Fazla Mesai, Gider İadesi ve Gizli Mobbing Açısından Değerlendirme

Son yıllarda “uzaktan çalışma” ve “evden çalışma” kavramları, Türk iş hayatının kalıcı bir parçası haline geldi. İşverenler maliyet avantajı, işçiler ise esneklik ve zamandan tasarruf gibi gerekçelerle evden çalışma modelini tercih ediyor. Ancak şu sorular giderek daha sık soruluyor:

• Evden çalışan işçi fazla mesai ücreti isteyebilir mi?

• Elektrik, internet, bilgisayar, ergonomik sandalye gibi giderleri kim karşılar?

• Sürekli mail, WhatsApp mesajı, üstü kapalı tehditler “gizli mobbing” sayılır mı?

Bu makalede, evden çalışan işçinin haklarını; fazla mesai, gider iadesi ve gizli mobbing başlıkları altında, Türk iş hukuku çerçevesinde uygun bir dille ele alıyoruz.

---

1. Evden Çalışma ve Hukuki Çerçeve: Uzaktan Çalışma Sözleşmesi

Türk İş Hukuku bakımından evden çalışma, genel olarak “uzaktan çalışma” kavramı altında değerlendirilir. İş Kanunu ve ilgili yönetmelik; işçinin iş görme edimini işyerinden uzakta, dijital araçlar veya benzeri yöntemlerle yerine getirdiği modelleri uzaktan çalışma olarak tanımlar.

Evden çalışan işçi de hukuken hâlâ işçidir; yani:

• İşverenin talimatlarına tabidir,

• İş Kanunu’ndan doğan işçi haklarından yararlanır,

• İşverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri belirli ölçüde devam eder.

Evden çalışma bir “lütuf” değil, hukuken sınırları belirli bir çalışma biçimidir. Bu nedenle evden çalışan işçinin hakları, klasik ofis çalışanının haklarından prensip olarak daha dar değildir; sadece uygulama ve ispat biçimi farklıdır.

---

2. Evden Çalışan İşçinin Fazla Mesai Hakları

2.1. Uzaktan Çalışan İçin Mesai Sınırı Var mı?

Evet. Evden çalışan işçi için de haftalık 45 saat kuralı geçerlidir. Çalışma süresinin haftada 45 saati aşması halinde, kural olarak fazla çalışma söz konusudur ve:

• Fazla mesai ücreti,

• Veya işçinin rızası ve uygunluk halinde serbest zaman hakkı doğabilir.

“Evden çalışıyorsun, zaten rahatsın, süre önemli değil” şeklindeki yaklaşımlar, iş hukukunun temel prensiplerine aykırıdır. Evden çalışmak, işverenin sınırsız erişim hakkı anlamına gelmez.

2.2. Fazla Mesai Nasıl İspat Edilir?

Uzaktan çalışan işçi için fazla mesainin ispatı çoğu zaman dijital izler üzerinden yapılır:

• Mail gönderim saatleri,

• İşveren tarafından kullanılan proje/iş takip programlarındaki log kayıtları,

• Online toplantı (Zoom, Teams vb.) saatleri,

• Mesai dışı saatlerde gönderilen iş talimatları (WhatsApp, Slack vb.),

• Tanık beyanları.

İşveren, evden çalışan işçi için net bir çalışma saatleri politikası belirlememiş, buna rağmen günün her saatinde iş istemiş ve bu durum süreklilik kazanmışsa, fazla mesai iddiası somut delillerle desteklenerek ileri sürülebilir.

2.3. “Her Zaman Ulaşılabilir Olma” Zorunluluğu ve Fazla Mesai

Birçok evden çalışan işçi, resmî mesai saati sona erdikten sonra da:

• Gelen maillere derhal cevap vermek,

• WhatsApp gruplarını anlık takip etmek,

• Gece geç saatlerde online toplantıya katılmak

zorunda bırakılabilmektedir. Bu tür bir beklenti, fiilen fazla çalışma anlamına gelebilir. Özellikle işverenin “her zaman çevrimiçi ol” baskısı, hem fazla mesai hem de gizli mobbing tartışmasını beraberinde getirir.

---

3. Evden Çalışan İşçinin Gider İadesi Hakkı

3.1. Hangi Giderler İşveren Tarafından Karşılanmalı?

Evden çalışma modelinde, işçi işini görebilmek için genellikle:

• Bilgisayar,

• İnternet bağlantısı,

• Elektrik,

• Yazıcı, kâğıt, mürekkep,

• Ergonomik koltuk, masa vb.

gibi araçları kullanmak zorundadır.

Temel ilke şudur:
İşin görülmesi için zorunlu olan araç ve giderler, kural olarak işveren tarafından karşılanmalıdır.

Bu; ya doğrudan işverenin araç temin etmesiyle, ya da işçinin yaptığı giderlerin gider iadesi (masraf ödemesi) şeklinde ödenmesiyle sağlanabilir.

İş sözleşmesinde, giderlerin kimin tarafından karşılanacağı açıkça yazılmalıdır. Ancak gerçekte işveren hiçbir araç tahsis etmiyor, tüm giderleri işçiye yükleyip buna rağmen net ücreti düşürüyorsa, bu durum uyuşmazlık halinde işçi lehine yorumlanabilir.

3.2. Gider İadesi Nasıl Talep Edilir?

Evden çalışan işçi, iş için yaptığı giderleri belgeliyorsa (faturalar, dekontlar, şirket hesabına yansıtılan internet/telefon paketi vb.) bu giderlerin işle bağlantısını ortaya koyarak işverenden talep edebilir.

İhtilaf halinde:

• Giderin iş için yapıldığı,

• Miktarın makul olduğu,

• İşverenin bilgisi dahilinde ve onayıyla gerçekleştiği

ispatlandığında, bu kalemler gider iadesi alacağı olarak talep edilebilir.

3.3. Ev Kirası, Oda Tahsisi ve Sınırlar

Evden çalışma halinde, evin belli bir kısmının “ofis” gibi kullanılması, zaman zaman şu soruları doğurur:

• Ev kirasının bir kısmını işveren ödemek zorunda mı?

• Evden çalışma, otomatik olarak kira desteği hakkı doğurur mu?

Mevzuatta, ev kirasının belirli bir oranının zorunlu olarak işverence karşılanacağına dair açık bir düzenleme yoktur. Ancak:

• Sözleşmede veya şirket politikasında böyle bir taahhüt varsa,

• İşin niteliği gereği işveren açıkça “şu odayı ofis olarak düzenle” gibi talimatlar veriyorsa,

somut olayın özelliklerine göre kısmi kira katkısı ya da benzeri bir gider iadesi talebi tartışılabilir. Her halükârda bu konuda netlik için yazılı sözleşme ve iç düzenlemelerin yapılması işçi ve işveren açısından uyuşmazlıkları azaltır.

---

4. Evden Çalışmada Gizli Mobbing: Sessiz Baskı, Sürekli Erişim, İzlenme Hissi

4.1. Mobbing Nedir, Gizli Mobbing Nedir?

Mobbing, işçiye sistematik, sürekli ve kasıtlı biçimde psikolojik baskı uygulanması; onu dışlamaya, yıldırmaya, işten ayrılmaya zorlamaya yönelik davranışların bütünüdür. Evden çalışma modelinde bu baskı her zaman “yüksek sesle bağırma” şeklinde ortaya çıkmaz; çoğu zaman:

• Sürekli kontrol,

• Her an çevrimiçi olma beklentisi,

• Gece–gündüz mesaj yağmuru,

• İş bitse bile yeni görev verilerek dinlenme imkânının ortadan kaldırılması,

• “Ben senden böyle performans beklemiyorum” tarzı ima dolu mesajlar,

• Grup toplantılarında üstü kapalı küçük düşürücü ifadeler

şeklinde, daha örtük biçimde yaşanır. Bu tür davranışlar “gizli mobbing” olarak adlandırılabilir.

4.2. Evden Çalışan İşçi Gizli Mobbingi Nasıl İspatlar?

Evden çalışan işçi için yazılı delil bulmak çoğu zaman daha kolaydır. Çünkü:

• WhatsApp, mail, kurumsal mesajlaşma sistemleri üzerinden yapılan yazışmalar,

• Gece geç saatlerde atılan “hemen yap” talimatları,

• Sürekli performans eleştirisi içeren mesajlar,

• İşle ilgisiz aşağılayıcı ifadeler

dava dosyasında mobbing delili olarak kullanılabilir.

İşçinin:

• Mesajları, mail kayıtlarını, ekran görüntülerini,

• Toplantı kayıtlarını,

• Tanık anlatımlarını

sistemli şekilde saklaması, gizli mobbing iddiasını güçlendirir. Mobbingin varlığı hâlinde, işçi:

• Manevi tazminat,

• Bazı durumlarda iş sözleşmesini haklı nedenle fesih,

• Buna bağlı kıdem tazminatı

talebinde bulunabilir.

4.3. Sürekli Çevrimiçi Olma Baskısı: Hem Fazla Mesai Hem Mobbing

Evden çalışan işçinin 7/24 telefonuna, mailine, mesajlarına bakması bekleniyorsa ve işveren bu beklentiyi ima veya açık ifadelerle baskı unsuru haline getiriyorsa:

• Bu durum fazla mesai alacağı bakımından,

• Aynı zamanda mobbing ve kişilik haklarının ihlali bakımından önemlidir.

İşçi, bir yandan fazla mesai ücretini talep ederken, diğer yandan maruz kaldığı psikolojik baskıya dayalı olarak manevi tazminat talebinde de bulunabilir. Burada kilit nokta, süreklilik, sistematiklik ve kasıt unsurlarının somut delillerle desteklenmesidir.

---

Sonuç: Evden Çalışan İşçinin Hakları Kayıp Değil, Sadece Farklı

Özetle; evden çalışan işçinin hakları, ofiste çalışan işçiden daha dar değildir, ancak hakların kullanılması ve ispatı daha farklı bir teknik gerektirir:

• Haftalık 45 saat sınırı evden çalışan için de geçerlidir; fazla mesai ücreti veya serbest zaman hakkı doğabilir.

• İşin görülmesi için zorunlu olan araç ve giderlerin, kural olarak işverence karşılanması veya gider iadesi şeklinde ödenmesi beklenir.

• Yazılı ve dijital iletişim kanalları üzerinden kurulan baskı, dışlama ve yıldırma politikaları, gizli mobbing kapsamında değerlendirilebilir; işçi, maddi–manevi tazminat talep edebilir.

Evden çalışıyorsanız; çalışma saatlerinizi, size verilen talimatları, yaptığınız giderleri ve maruz kaldığınız baskıyı mutlaka belgeleyin ve saklayın. Uyuşmazlık halinde, bu kayıtlar hem fazla mesai alacağı hem gider iadesi hem de mobbing tazminatı bakımından en önemli dayanaklarınız olacaktır.

Evden Çalışan İşçinin Hakları Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Evden çalışan işçi fazla mesai ücreti talep edebilir mi?

Evet. Evden çalışan işçi de İş Kanunu’na tabi işçidir ve haftalık 45 saati aşan çalışmalar kural olarak fazla mesai sayılır. Çalışma ofisten değil evden yapılsa da, işverenin talimatıyla fiilen yürütülen ve süreklilik gösteren her türlü iş görme faaliyeti, fazla çalışma hesabına dahil edilebilir.

Fazla mesainin ispatında; mail trafiği, online toplantı kayıtları, sistem giriş–çıkış logları, WhatsApp yazışmaları ve tanık beyanları kullanılabilir. “Evden çalışıyorsun, zaten rahatsın, fazla mesai olmaz” yaklaşımı hukuken geçerli değildir.

---

2. Evden çalışırken internet, elektrik ve benzeri giderleri işveren mi karşılar?

Kural olarak, işin görülmesi için zorunlu olan araç ve giderlerin işveren tarafından karşılanması beklenir. Bilgisayar, internet, iş amaçlı kullanılan yazılımlar, zorunlu ekipmanlar gibi kalemler; ya doğrudan işveren tarafından sağlanmalı ya da işçinin yaptığı masraflar gider iadesi şeklinde kendisine ödenmelidir.

Bu konunun iş sözleşmesinde veya şirket politikasında açıkça düzenlenmiş olması ideal olandır. Ancak işveren hiçbir ekipman tahsis etmiyor ve tüm maliyeti işçiye yükleyerek fiilen ücreti düşürüyorsa, uyuşmazlık halinde bu durum işçi lehine yorumlanabilir.

---

3. Evden çalışan işçi, yaptığı giderleri nasıl ispatlayıp talep edebilir?

Evden çalışan işçi, iş için yaptığı harcamaları:

• Fatura, dekont, banka ekstresi,

• İnternet/telefon paketlerine ilişkin belgeler,

• Yazılım aboneliklerine ait ödeme kayıtları

ile belgeleyerek işverenden talep edebilir. Giderin işle bağlantısı, miktarın makullüğü ve çoğu zaman işverenin bilgi ve rızası önemli kriterlerdir.

Uyuşmazlık halinde, bu giderler “gider iadesi alacağı” olarak işçilik alacaklarına eklenebilir. Mahkeme, somut olayı değerlendirirken hem belgesel kayıtları hem de tanık anlatımlarını birlikte dikkate alır.

---

4. Sürekli mail, WhatsApp mesajı ve her an ulaşılabilir olma beklentisi gizli mobbing sayılır mı?

Eğer işveren, evden çalışan işçiden sürekli çevrimiçi olmasını bekliyor, mesai saatleri dışında da yoğun olarak talimat veriyor, dinlenme hakkını fiilen ortadan kaldırıyor ve bunu sistematik ve baskıcı bir tutum haline getirmişse, bu durum gizli mobbing (örtülü psikolojik taciz) olarak değerlendirilebilir.

Mobbing iddiasında önemli olan; davranışların sürekliliği, hedef alınmışlık hissi yaratması ve işçiyi yıldırma/istifaya zorlama amacına hizmet etmesidir. Yazılı mesajlar, mail kayıtları, toplantı notları ve tanık beyanları bu noktada kritik delil niteliği taşır.

---

5. Evden çalışan işçi gizli mobbing gördüğünde hangi haklarını kullanabilir?

Evden çalışan işçi, gizli mobbinge maruz kaldığını düşündüğünde öncelikle durumu belgelendirmeli; yazışmaları, mesajları, toplantı kayıtlarını saklamalıdır. Ardından:

• İşveren veya insan kaynaklarına yazılı şikâyette bulunabilir,

• Uygun koşullarda haklı nedenle fesih yaparak kıdem tazminatını talep edebilir,

• Maruz kaldığı psikolojik baskı nedeniyle manevi tazminat davası açabilir,

• Diğer işçilik alacaklarını (fazla mesai, gider iadesi vb.) da birlikte talep edebilir.

Her somut olay farklı olduğu için, evden çalışan işçinin haklarını kullanmadan önce elindeki delillerle birlikte uzman bir iş hukuku avukatına başvurması, sürecin doğru yönetilmesi açısından önemlidir.