Araç Hasar Değer Kaybı: Tüketici Hakem Heyeti, Tahkim ve Mahkeme Süreçleri

Tüketici Hakem Heyeti ile Araç Değer Kaybı Nasıl Alınır? Sigorta Tahkimi ve Mahkeme Yolları

Trafik kazası geçiren araç sahiplerinin en çok merak ettiği konulardan biri, “araç hasar değer kaybı” ve bu kaybın nasıl tazmin edileceğidir. Pek çok dosyada sadece onarım bedeli ödeniyor, aracın ikinci el piyasasındaki değer düşüşü ise çoğu zaman ya hiç talep edilmiyor ya da eksik talep ediliyor.

1. Araç Hasar Değer Kaybı Nedir?

Bir araç trafik kazası geçirdiğinde görünür hasar onarılsa bile, araç artık “kazalı araç” statüsüne girer. Tramer kayıtlarında (SBM kayıtlarında) hasar gören araç olarak görünür, ekspertiz raporlarında “boya/değişen” hanesinde işaretler vardır. İşte bu nedenle, araç tamir edilse bile kazadan önceki piyasa değeri ile sonraki piyasa değeri arasında bir fark oluşur. Bu farka uygulamada “araç değer kaybı” denir.

Araç hasar değer kaybı; kazadan sonra onarım görmüş aracın, hasar geçmişi nedeniyle ikinci el piyasasında uğradığı değer azalmasıdır.

Bu zarar, çoğu kez kusurlu sürücü ve onun zorunlu trafik sigortası (ZMMS) poliçesini düzenleyen sigorta şirketi tarafından karşılanması gereken maddi zarardır.

---

2. Değer Kaybının Hukuki Dayanağı

Araç değer kaybı, mevzuat ve yargı uygulamasında “maddi zarar” olarak kabul edilir. Hukuki dayanak ana hatlarıyla şöyledir:

• Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 49 ve devamı
  Haksız fiil sorumluluğunu düzenler. Kusurlu sürücünün, verdiği zararı tazmin yükümlülüğü bu hükümlere dayanır. Araçta meydana gelen değer kaybı da bu zarar kapsamındadır.

• Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ve Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMMS)
  Kusurlu sürücünün, üçüncü kişilerin mallarına verdiği zararın belirli limitlere kadar trafik sigortası tarafından karşılanmasını öngörür. Araç hasar değer kaybı da Yargıtay içtihatlarıyla zorunlu trafik sigortası kapsamındaki zararlar içinde değerlendirilmiştir.

• Tüketici Hukuku Boyutu
  Araç sahibi tüketici ise, sigorta şirketi bir hizmet sağlayıcıdır. Bu durumda 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun devreye girer ve Tüketici Hakem Heyeti / Tüketici Mahkemesi yolu açılır.

Sonuç olarak; kusurlu sürücü ve onun trafik sigortası, uygun koşullar oluştuğunda araç değer kaybından sorumludur.

---

3. Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?

Değer kaybının hesabı teknik bir işlemdir ve çoğunlukla bilirkişi/eksper raporu ile belirlenir. Dikkate alınan kriterler:

• Aracın markası, modeli ve üretim yılı

• Kilometresi

• Hasar gören parçaların niteliği (taşıyıcı parça, şasi, direk, kaput, kapı vb.)

• Parçaların değişen mi yoksa boyanan parça mı olduğu

• Aracın kazadan önce başka bir hasarı olup olmadığı

• Aracın kullanım amacı (hususi – ticari)

Sigorta sektöründe SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) tarafından kullanılan formüller ve çeşitli aktüeryal hesap yöntemleri vardır. Ancak tüketici açısından bilinmesi gereken temel nokta:

Değer kaybı, “sadece” fatura edilen onarım bedeli değildir; aracın ikinci el piyasa değerindeki azalmayı ifade eder.

Bu nedenle; sırf “parça değişti, araç ilk haline getirildi” denilerek değer kaybı talebinin reddi doğru değildir. Yargı kararlarında, doğru verilerle hazırlanmış bilirkişi raporları esas alınarak değer kaybına hükmedilmektedir.

---

4. Hangi Araçlar Değer Kaybı Talep Edebilir?

Uygulamada her dosyada otomatik değer kaybı hesabı yapılmamaktadır. Bazı dosyalarda;

• Araç çok eski,

• Kilometresi çok yüksek,

• Çok sayıda önceki ağır hasar kaydı var

ise ciddi bir değer kaybı doğmadığı sonucuna varılabilir.

Genel olarak şu durumlarda değer kaybı talebi daha güçlüdür:

• Araç nispeten yeni model ve kilometresi makulse,

• Kazada görünür ve önemli hasar oluşmuşsa,

• Boyanan/değişen parça sayısı fazlaysa,

• Araç daha önce hasarsız veya az hasarlıysa.

Bu noktada, özellikle yetkili servis ve eksper raporları önemlidir. Eksper raporunda hangi parçaların değiştiği, hangi parçaların boyandığı, aracın km’si, hasar tarihindeki rayiç değeri gibi bilgiler yer alır. Bu belgeler, Tüketici Hakem Heyeti’ne veya Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvururken mutlaka dosyaya eklenmelidir.

---

5. Tüketici Sıfatı ve Ticari Araç Ayrımı

5.1. Tüketici Kimdir?

6502 sayılı Kanun’a göre tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek kişidir.

Dolayısıyla kendi kişisel ihtiyaçları için araç satın alan ve kullanan kişi genellikle tüketicidir.

• Aracı işletmesinin ticari faaliyeti için kullanan tacir ise “tüketici” sayılmaz.

5.2. Ticari Araç – Hususi Araç Ayrımı

• Taksi, dolmuş, kamyon, kamyonet, filo araçları, lojistik amaçlı araçlar vb. çoğu zaman ticari araç kabul edilir. Bu dosyalarda Tüketici Hakem Heyeti yetkili olmayabilir, doğrudan Asliye Ticaret Mahkemesi veya Sigorta Tahkim Komisyonu gündeme gelir.

• Hususi otomobil, aile aracı gibi kişisel kullanım amaçlı araçlarda ise araç sahibi tüketici sayılır; bu durumda Tüketici Hakem Heyeti ve Tüketici Mahkemesi yolları kullanılabilir.

---

6. Tüketici Hakem Heyeti’ne Araç Değer Kaybı Başvurusu

Araç değer kaybı konusunda, araç sahibinin tüketici sayıldığı hallerde Tüketici Hakem Heyeti son derece pratik ve masrafsız bir çözüm yoludur.

6.1. Yetkili Tüketici Hakem Heyeti

Genel olarak

• Tüketicinin yerleşim yerindeki Tüketici Hakem Heyeti veya

• Tüketici işleminin yapıldığı yerdeki Tüketici Hakem Heyeti

yetkilidir. Değer kaybı uyuşmazlığında, genellikle tüketicinin ikametgâhındaki hakem heyetine başvurmak tercih edilir.

6.2. Parasal Sınırlar

Tüketici Hakem Heyetlerine başvuru için her yıl Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen parasal sınırlar vardır.

• Belirli tutarın altındaki uyuşmazlıklar için hakem heyeti,

• Bu tutarların üstündeki uyuşmazlıklar için Tüketici Mahkemesi (veya tüketici sıfatı yoksa Asliye Ticaret/Asliye Hukuk Mahkemesi) görevlidir.

Bu sınırlar her yıl güncellendiğinden somut olayda mutlaka güncel tebliğdeki limitlerin kontrol edilmesi gerekir.

6.3. Başvuru Şekli

Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuru:

• e-Devlet üzerinden online veya

• Yazılı dilekçe ile bizzat ya da posta yoluyla

yapılabilir.

---

7. Başvuruda Sunulması Gereken Belgeler

Araç hasar değer kaybı için Tüketici Hakem Heyeti’ne başvururken mümkün olduğunca tam ve düzenli belge sunmak için genellikle şu belgeler istenir:

• Kaza tespit tutanağı (polis veya sürücüler tarafından düzenlenmiş)

• Fotoğraflar (hasarın mahiyetini gösteren)

• Onarım faturaları, servis fişleri

• Eksper raporu (hasar tespit ve onarım bilgileri)

• Aracın ruhsat fotokopisi

• Sigorta poliçeleri (hem zarar gören hem kusurlunun poliçesi)

• Sigorta şirketiyle yapılan yazışmalar, verilen cevaplar

• Varsa sigorta şirketi tarafından yapılan eksik veya reddedilen ödeme dekontları

Bu belgeler, hakem heyetinin kusur durumunu, zarar miktarını ve sigorta şirketinin sorumluluğunu doğru şekilde değerlendirmesini kolaylaştırır.

---

8. Tüketici Hakem Heyeti Başvuru Dilekçesi Nasıl Olmalı?

Dilekçede özellikle şu noktalara yer verilmelidir:

1. Taraf Bilgileri

   • Başvuran tüketicinin kimlik ve iletişim bilgileri

   • Karşı taraf olarak sigorta şirketi (gerekirse kusurlu sürücü) bilgileri

2. Olayın Özeti

   • Kaza tarihi, yeri, tarafları

   • Kusur dağılımı (kaza tespit tutanağına göre)

   • Aracın hasar durumu (hangi parçalar değişti, hangileri boyandı)

3. Hukuki Nedenler

   • KTK, TBK, ZMMS genel şartları ve tüketici mevzuatına kısaca atıf

   • Araç değer kaybının “maddi zarar” olduğu, zorunlu trafik sigortasının kapsamında bulunduğu vurgulanmalı

4. Zarar Hesabı

   • Varsa bilirkişi/eksper raporundaki değer kaybı tutarı

   • Beyan edilen değer kaybı miktarı ve hesap yöntemine ilişkin açıklama

5. Talepler

   • Belirtilen miktarda değer kaybı tazminatının,

   • Faiziyle birlikte sigorta şirketinden tahsili

   • Gerekirse, başvuruya konu diğer giderlerin (örneğin ekspertiz ücreti) talebi

---

9. Sigorta Tahkim Komisyonu Nedir?

Sigorta tahkimi, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu çerçevesinde kurulmuş, sigorta sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların mahkemeye göre daha hızlı ve nispeten daha düşük maliyetle çözülmesini amaçlayan özel bir yargılama yoludur.

9.1. Sigorta Tahkimine Başvuru Şartları

Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurmak için:

1. Önce sigorta şirketine yazılı olarak başvurmak,

2. Sigorta şirketinin 15 gün içinde olumsuz cevap vermesi veya hiç cevap vermemesi,

3. Uyuşmazlığın başvurulabilir nitelikte ve sigorta şirketinin tahkime üye olması

gerekir. Sigorta şirketlerinin önemli bir kısmı tahkime üyedir; ancak mutlaka Komisyon’un güncel listesinden kontrol edilmelidir.

9.2. Tahkim Başvurusunun Avantajları

• Görece kısa sürede sonuçlanır.

• Mahkemeye göre daha pratik prosedür söz konusudur.

• Belirli parasal sınırlar dâhilinde verilen kararlar kesindir, daha yüksek tutarlarda ise itiraz/temyiz benzeri sınırlı kanun yolları öngörülmüştür.

• Özellikle ağır iş yükü altındaki mahkemelere kıyasla daha etkin bir çözüm imkânı sunabilir.

9.3. Hakem Heyeti – Tahkim – Mahkeme Karşılaştırması

Araç değer kaybı uyuşmazlığında hangi yolu seçeceğiniz, araç sahibinin tüketici olup olmamasına, uyuşmazlık tutarına, sigorta şirketinin tahkime üyeliğine ve hız-maliyet tercihine bağlıdır.

---

10. Hangi Durumda Tüketici Hakem Heyeti, Hangi Durumda Tahkim?

10.1. Örnek Senaryo 1 – Hususi Araç, Tüketici Sıfatı Var

• Araç sahibi tüketici ve araç hususi kullanımda.

• Kusurlu taraf trafik sigortası değer kaybını eksik ödedi veya hiç ödemedi.

• Uyuşmazlık tutarı, o yıl için belirlenen Tüketici Hakem Heyeti parasal sınırının altında.

Bu durumda;

• Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuru en pratik yoldur.

• Dilerseniz ayrıca Sigorta Tahkim Komisyonu’na da başvurmayı değerlendirebilirsiniz ancak aynı uyuşmazlık için hem tahkim hem mahkeme yolları aynı anda yürütülemez.

10.2. Örnek Senaryo 2 – Uyuşmazlık Tutarı Yüksek

• Tüketici araç sahibi,

• Değer kaybı tutarı faiz ve masraflarla birlikte hakem heyeti limitlerini aşıyorsa,

bu durumda Tüketici Hakem Heyeti değil, Tüketici Mahkemesi görevlidir.
Yine de, Sigorta Tahkim Komisyonu, hızlı sonuç alma ihtimali sebebiyle stratejik olarak tercih edilebilir.

10.3. Örnek Senaryo 3 – Ticari Araç

• Araç ticari amaçlı kullanılıyor (taksi, kamyon vb.).

• Araç sahibi tacir.

Bu durumda genelde tüketici sıfatı bulunmadığından, Tüketici Hakem Heyeti yolu kapanır.

Seçenekler:

• Doğrudan Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava açmak,

• Şartları uygunsa Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurmak.

---

11. Zamanaşımı ve Süreler

Araç değer kaybı taleplerinde zamanaşımı, çoğunlukla trafik kazasından doğan tazminat taleplerine uygulanan sürelerle paraleldir.

Genel olarak:

• 2 yıllık kısa zamanaşımı süresi (zarar ve tazminat yükümlüsünü öğrenmeden itibaren),

• Her halde 10 yıllık uzun zamanaşımı süresi

söz konusudur. Ancak kazanın aynı zamanda bir suç oluşturması halinde daha uzun ceza zamanaşımı süreleri uygulanabilir.

Tüketici uyuşmazlıklarında ise ayrıca tüketici hukukundaki zamanaşımı hükümleri de dikkate alınmalıdır.
Bu nedenle, uygulamada olay tarihinden itibaren mümkün olan en kısa sürede:

1. Kusurlu sürücü ve sigorta şirketine yazılı başvuru ve ihtar,

2. Sonuç alınamazsa Tüketici Hakem Heyeti, Tahkim ya da Mahkeme yoluna başvuru

yapılması hak kaybı yaşamamak için son derece önemlidir.

---

12. Faiz ve Ödeme Koşulları

Araç değer kaybı talep edilirken sadece anapara tutarı değil, aynı zamanda faiz talebi de açıkça dile getirilmelidir. Sigorta şirketine yapılan yazılı başvuru veya ihtar tarihinden itibaren veya dava/başvuru tarihinden itibaren faiz talep edilebilir.

Bu noktada, başvuruda faizin türü (yasal faiz, avans faizi, temerrüt faizi) ve başlangıç tarihi mutlaka açıkça belirtilmelidir.

---

13. Araç Değer Kaybı Dosyalarında Sık Yapılan Hatalar

Araç değer kaybı dosyalarında hem tüketiciler hem de bazen profesyoneller tarafından yapılan bazı tipik hatalar, hak kayıplarına yol açmaktadır:

1. Eksik Belge ile Başvuru

   • Kaza tespit tutanağı, eksper raporu, fatura, fotoğraf olmadan yapılan başvuruların ispat gücü zayıflar.

2. Yanlış Merciiye Başvuru

   • Ticari araç için Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuru,

   • Parasal sınırı aşan uyuşmazlıkta hakem heyetinde ısrar etmek gibi hatalar süre kaybına neden olur.

3. Sadece Hasar Bedelini Zarar Sanmak

   • Onarım faturası ödendi diye ayrıca değer kaybı talep etmeyi unutmak ciddi bir kayıptır.

4. Zamanaşımını Göz Ardı Etmek

   • Yıllarca bekleyip sonra değer kaybı talep etmeye çalışmak; bu durumda zamanaşımı itirazıyla karşılaşmak mümkündür.

5. Yetersiz veya Yanlış Hesaplı Talepler

   • Gerçek değerin çok altında bir değer kaybı miktarı talep etmek, sonradan artırma imkânı da sınırlı olabileceğinden zarara yol açabilir.

Bu nedenlerle, özellikle yüksek tutarlı ve teknik nitelikli dosyalarda “profesyonel destekle hareket etmek” hak arama sürecinde büyük avantaj sağlar.

---

14. Sonuç: Tüketici Hakem Heyeti, Tahkim ve Mahkeme Yolunun Stratejik Kullanımı

Araç hasar değer kaybı, çoğu zaman gözden kaçan ancak araç sahibi açısından ciddi ekonomik anlam ifade eden bir zarardır. Özellikle yeni ve düşük kilometreli araçlarda, kazadan sonra ortaya çıkan değer kaybı, bazen onarım bedelinden bile daha yüksek olabilir.

Bu süreçte:

• Tüketici Hakem Heyeti

  • Masrafsız,

  • Görece hızlı,

  • Tüketici lehine öngörülen pratik bir çözüm yoludur.

• Sigorta Tahkim Komisyonu

  • Sigorta şirketine başvurudan sonuç alınamadığında,

  • Özellikle sigorta hukukuna özgü teknik uyuşmazlıklarda,

  • Mahkemeye göre daha kısa sürede sonuç alma imkânı sunar.

• Tüketici Mahkemesi / Asliye Ticaret Mahkemesi

  • Yüksek tutarlı ve karmaşık uyuşmazlıklarda,

  • Tahkime tabi olmayan sigorta şirketleriyle yaşanan ihtilaflarda,

  • Kesin yargısal çözüm için devreye girer.

Araç değer kaybı talebi, doğru strateji ve doğru delillerle takip edildiğinde, tüketicinin uğradığı gerçek zararın önemli bir kısmının tazmin edilmesi mümkündür. Bu noktada profesyonel destek ile hareket etmek size zararlarınızın tazmini açısından çok büyük destek sağlayacaktır.