Duruşmaya Gitmezseniz Ne Olur?

Zorla Getirme, Yakalama Emri ve Gıyabınızda Yargılama Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey

“Duruşmaya gitmezsem ne olur?”, “Mahkemeye gitmemenin cezası nedir?”, “Gelmezsem hakkımda yakalama çıkar mı?” gibi sorular, hem ceza davalarında hem de hukuk davalarında en sık sorulan soruların başında geliyor.

Bu yazıda, ceza davasında sanık, şikâyetçi, tanık veya hukuk davasında davacı/davalı olun; duruşmaya gitmemenin sonuçlarını, zorla getirme kararı, yakalama emri ve gıyabınızda (yokluğunuzda) yargılama kavramlarını, uygulamadaki örnekleriyle birlikte ayrıntılı şekilde ele alacağız.

1. Duruşma Nedir, Neden Önemlidir?

Duruşma, mahkemenin tarafları dinlediği, delilleri değerlendirdiği, taraflara sorular sorduğu ve çoğu zaman davanın sonucunu belirleyen en kritik aşamadır.

Ceza yargılamasında duruşma, özellikle sanığın savunma hakkının kullanıldığı ana safhadır. Hukuk yargılamasında ise tarafların iddia ve savunmalarını somutlaştırdıkları, delillerini sundukları süreçtir.

Duruşmaya gitmemek:
- Ceza davasında yakalama, zorla getirme, yokluğunuzda hüküm gibi ciddi sonuçlara,
- Hukuk davasında davayı kaybetme, aleyhinize hüküm kurulması, delil sunma hakkınızın fiilen zayıflaması gibi sonuçlara yol açabilir.

Bu nedenle “nasıl olsa avukatım gider” veya “zaten ifade vermiştim, bir daha gitmesem de olur” düşüncesi çoğu zaman ağır hak kayıplarına sebep olur.

2. Öncelikle: Usulüne Uygun Tebligat Yapıldı mı?

Duruşmaya gitmemenin sonuçlarını anlamadan önce, şu temel noktayı bilmek gerekir:

Duruşmaya çağrıldığınızdan haberdar olmanız gerekir. Bunun yolu da usulüne uygun tebligat yapılmasıdır.

Adresinize gönderilen tebligat,
E-tebligat adresinize düşen bildirim,
UETS, KEP, avukatınıza yapılan tebligat,
Tebligat Kanunu’na göre komşuya, muhtara bırakılan tebliğler,

çoğu zaman “tebliğ edilmiş” sayılmanıza neden olur.
Yani “Ben zarfı elime almadım”, “muhtardan hiç almadım” demeniz, her zaman sizi sorumluluktan kurtarmayabilir.

Bu yüzden:

Adres değişikliğini bildirmemek,
Tebligatları dikkate almamak,
E-tebligat ve UYAP Vatandaş Portalı’nı kontrol etmemek

duruşmaya gitmemenin en sık görülen ve en riskli sebeplerindendir.

3. Kim Olduğunuza Göre Sonuçlar Değişir

Duruşmaya gitmemenin sonuçları, davadaki sıfatınıza göre değişir:

Ceza davasında sanık / şüpheli iseniz:
- Zorla getirme kararı,
- Yakalama emri,
- Gıyabınızda yargılama,
- Hakkınızda yokluğunuzda hüküm verilmesi gündeme gelebilir.
Şikâyetçi / katılan / mağdur iseniz:
- Duruşmaya gitmemeniz genelde cezai bir yaptırıma yol açmaz,
- Ancak haklarınızı etkin şekilde kullanamaz, davanın seyrini etkileyemezsiniz,
- Bazı durumlarda şikâyetinizi takip etmediğiniz izlenimi oluşabilir.
Tanık iseniz:
- Zorla getirme kararı,
- Gelmemekte ısrar halinde para cezası ve yargılama giderlerinden sorumluluk gündeme gelebilir.
Hukuk davasında davacı/davalı iseniz:
- Duruşmaya katılmamanız,
  - Davanın düşmesine,
  - Aleyhinize “yokluğunuzda” karar verilmesine,
  - Delil sunma ve savunma imkânınızın fiilen ortadan kalkmasına neden olabilir.

Dolayısıyla, “kim olduğunuz” duruşmaya gitmemenin hukuki sonucunu doğrudan etkiler.

4. Ceza Davasında Duruşmaya Gitmezseniz Ne Olur?

Ceza davalarında sanığın duruşmaya katılması kural olarak önemlidir; çünkü en önemli savunma aracı bizzat ifade ve savunmadır.

4.1. İlk Duruşmaya Gitmezseniz

Sanık, usulüne uygun çağrılmışsa ve ilk duruşmaya gelmezse, mahkeme:

Davanın niteliğine, suçun cezasına,
Önceki ifade veya sorgunun yapılıp yapılmadığına,
Sanığın savunma yapma imkânına

bakarak şu yollara başvurabilir:

Zorla getirme kararı vermek:
Bir sonraki celsede kolluk marifetiyle duruşmaya zorla getirilmenize karar verilebilir.
Yakalama emri çıkarmak:
Suçun niteliği ve kaçma şüphesi varsa, hakkınızda doğrudan yakalama emri de çıkarılabilir.
Gıyabınızda yargılamaya devam etmek:
Bazı hafif nitelikli suçlarda ve savunmanız alınmışsa, mahkeme sizin yokluğunuzda da yargılamaya devam edebilir.

4.2. Sonraki Duruşmalara Gitmezseniz

İlk duruşmaya katılıp savunmanızı yaptıktan sonra:

Mahkeme, bazı durumlarda yokluğunuzda da duruşmaya devam edebilir,
Ancak önemli işlem ve sorgularda sanığın hazır bulunması hâlen önemlidir.

Özellikle:

Suçun vasfının ağırlaştığı,
Yeni delillerin ortaya çıktığı,
Savunmanın genişletilmesini gerektiren durumlarda,
mahkeme yeniden çağrı yapıp gelmediğiniz takdirde zorla getirme veya yakalama yoluna gidebilir.

5. Zorla Getirme Kararı Nedir?

Zorla getirme, mahkeme veya savcılık tarafından çağrıldığı halde haklı bir mazeret olmaksızın gelmeyen kişinin kolluk kuvvetleri aracılığıyla duruşmaya veya ifade vermeye zorla getirtilmesidir.

5.1. Kimler Hakkında Zorla Getirme Kararı Verilir?

Şüpheli / sanık hakkında,
Tanık hakkında,
Bazı hallerde bilirkişi hakkında zorla getirme kararı verilebilir.

Şartlar genel olarak şunlardır:

Usulüne uygun çağrı yapılmış olmalı,
Kişi geçerli bir mazeret bildirmemiş veya mazereti reddedilmiş olmalı,
Gelmemesi yargılamayı aksatmalı yahut beyanına ihtiyaç duyulmalı.

5.2. Zorla Getirme ile Yakalamanın Farkı

Zorla Getirme:
- Amaç, kişinin ifadesini / savunmasını almak üzere duruşmaya veya savcılığa götürülmesidir.
- Kısa süreli bir özgürlük kısıtlamasıdır, ifade veya duruşma sonrası serbest bırakılmanız esastır.
- Genellikle yakalama kadar ağır bir tedbir değildir.
Yakalama:
- Amaç, çoğu zaman tutuklama istemiyle hâkim önüne çıkarmak veya kaçma şüphesi bulunan kişiyi ele geçirmektir.
- Gözaltı sürecine ve hatta tutuklamaya kadar gidebilen daha ağır bir koruma tedbiridir.

5.3. Zorla Getirme Kararının Pratik Sonuçları

Zorla getirme kararı verildiğinde:

Hakkınızdaki karar GBT kayıtlarına işlenir,
Polis çevirmesinde, kimlik kontrolünde, havaalanı çıkışında karşınıza çıkabilir,
Kolluk sizi alıp doğrudan mahkemeye veya savcılığa götürebilir.

Bu da iş, aile ve sosyal hayatınız açısından sürpriz ve ciddi mağduriyetler doğurabilir.

6. Yakalama Emri Nedir? Duruşmaya Gitmeyen Sanık Açısından Sonuçları

Yakalama emri, mahkemenin veya savcılığın, belirli şartlar altında bir kişinin ele geçirilmesi ve hâkim önüne çıkarılması için verdiği karardır.

6.1. Duruşmaya Gitmeyen Sanık Hakkında Yakalama Ne Zaman Çıkar?

Sanığın:

Ağır cezayı gerektiren bir suçtan yargılanması,
Önceden usulüne uygun çağrılmasına rağmen duruşmaya gelmemesi,
Kaçma şüphesi bulunması,
Adresinin belli olmaması veya tebligatların iade gelmesi

gibi durumlarda mahkeme doğrudan yakalama emri çıkartabilir.

6.2. Yakalama Emrinin Uygulaması

Yakalama emri, tüm kolluğa bildirilir.
GBT kayıtlarında görünür.
Polis kontrolünde, sınır kapılarında, hava alanlarında karşınıza çıkabilir.
Yakalandığınızda:
- Gözaltına alınabilir,
- En kısa sürede nöbetçi mahkeme / ilgili mahkeme önüne çıkarılırsınız,
- Tutuklama talebiyle karşılaşma ihtimaliniz vardır.

Yani sadece “duruşmaya gitmedim” diye başlayan süreç, özgürlüğünüzün kısıtlanmasına kadar uzanabilir.

7. Gıyabınızda Yargılama (Yokluğunuzda Yargılama) Nedir?

Gıyabınızda yargılama, sanığın duruşmada hazır bulunmamasına rağmen mahkemenin, belirli şartlar altında yargılamaya devam etmesi ve hatta hüküm kurmasıdır.

7.1. Hangi Hallerde Mümkündür?

Genel olarak:

Sanığa usulüne uygun tebligat yapılmışsa,
Savunması alınmışsa veya savunma yapma imkânı tanınmışsa,
Sanığın hazır bulunmasına mutlaka ihtiyaç duyulmayan hallerde,

mahkeme, sanığın yokluğunda duruşma yapabilir ve karar verebilir.

Bu durumda:

Beraat, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), mahkûmiyet gibi kararlar, sanığın yokluğunda da verilebilir.
Karar daha sonra sanığa tebliğ edilir, sanığın istinaf/temyiz gibi kanun yollarına başvurma hakkı devam eder; ancak bu hakkı kullanmazsa hüküm kesinleşir.

7.2. SEGBİS ve Uzak Yerden Katılım

Güncel uygulamada:

Tutuklu veya uzakta bulunan sanıklar için Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) kullanılabilir.
Sanığın fiziken salonda olması gerekmese de dijital ortamda hazır bulunması sağlanır.

Bu imkân varken duruşmaya kasıtlı olarak katılmamak, mahkemenin aleyhinize kanaat geliştirmesine ve yokluğunuzda hüküm kurmasına yol açabilir.

8. Şikâyetçi / Mağdur / Katılan Olarak Duruşmaya Gitmezseniz

Ceza davasında şikâyetçi / mağdur / katılan iseniz:

Duruşmaya gitmemeniz genelde sizin özgürlüğünüzü kısıtlayacak bir yaptırıma yol açmaz.
Ancak:
- Şikâyetinizi açıklama,
- Delillerinizi sunma,
- Sanığa ve tanıklara soru sorma,
- Tazminat talep etme,
  gibi haklarınızı etkin kullanamazsınız.

Zamanla:

Dosyayı takip etmediğiniz izlenimi doğabilir,
Maddi-manevi tazminat taleplerinizin ispatı zorlaşabilir,
Bazı davalarda zaman aşımı veya hak düşümü riskleri ortaya çıkabilir.

Bu sebeple, şikâyetçi bile olsanız, “nasıl olsa savcı ilgilenir” düşüncesi yerine, ya bizzat ya da avukatınız aracılığıyla duruşmaları takip etmeniz önemlidir.

9. Tanık Olarak Duruşmaya Gitmezseniz: Zorla Getirme ve Para Cezası

Tanık, hem ceza hem hukuk yargılamasında hakikatin ortaya çıkarılmasında en önemli delillerden biridir.

Tanık olarak çağrılıp duruşmaya gitmezseniz:

Önce usulüne uygun tebligat yapılmış olması gerekir.
Haklı bir mazeret bildirmediğiniz takdirde:
- Zorla getirme kararı verilebilir,
- Yargılama giderlerine hükmedilebilir,
- Kanunda öngörülen para cezası ile karşılaşabilirsiniz.

Ayrıca, duruşmaya gitmemek ve tanıklık görevinden kaçınmak, ileride sizin aleyhinize başka hukuki sorumluluklara da sebep olabilir.

10. Hukuk Davalarında Duruşmaya Gitmezseniz Ne Olur?

Hukuk davalarında (boşanma, alacak, tazminat, kira, iş davası vb.) taraflar için duruşmaya katılmamanın sonuçları, ceza davasındaki kadar ağır özgürlük kısıtlamalarına yol açmaz; fakat hak kaybı açısından çok önemlidir.

10.1. Davacı Duruşmaya Gitmezse

Davacı, dava açtıktan sonra:

Uzun süre duruşmalara katılmaz ve davayı takip etmez ise:
- Dosyanın işlemden kaldırılması,
- Belirli süre sonunda davanın açılmamış sayılması söz konusu olabilir.

Bu durumda, baştan dava açmak, yeniden harç ve masraf ödemek, bazen zamanaşımı ile karşılaşmak gerekebilir.

10.2. Davalı Duruşmaya Gitmezse

Davalı duruşmaya gelmezse:

Dava, çoğu zaman davalının yokluğunda görülmeye devam eder.
Davacının sunduğu deliller tek taraflı olarak değerlendirilir.
Davalının savunma imkânı fiilen daralır, mahkeme aleyhine karar verebilir.

Yani, özgürlüğünüz kısıtlanmasa bile malvarlığınızı, tazminat yükümlülüklerinizi, nafaka ve velayet gibi önemli haklarınızı kaybetme riskiniz vardır.

11. Mazeretsiz Olarak Duruşmaya Gitmemenin Riskleri

“Mazeret” kavramı, duruşmaya katılamamanızı haklı gösterebilecek objektif engelleri ifade eder. Örneğin:

Hastane yatışı, ağır hastalık (resmî raporla belgeli),
Yakın aile üyesinin vefatı,
Trafik kazası, doğal afet gibi öngörülemeyen haller.

Eğer:

Hiç mazeret bildirmezseniz,
Son dakikada, belgesiz mazeret bildirirseniz,
Mahkemenin mazeretinizi samimi ve geçerli bulmaması ihtimali varsa,

şu risklerle karşılaşırsınız:

Ceza davasında:
- Zorla getirme kararı,
- Yakalama emri,
- Yokluğunuzda mahkûmiyet kararı.
Hukuk davasında:
- Davanın düşmesi / açılmamış sayılması,
- Aleyhe hüküm,
- Yargılama giderleri ve karşı taraf vekâlet ücretinin size yüklenmesi.

12. Duruşmaya Gidemeyecekseniz Ne Yapmalısınız?

Duruşmaya hiçbir şekilde gidemeyeceğiniz netleştiyse, hemen şu adımları atmanız gerekir:

12.1. Mazeret Dilekçesi Verin

Duruşma gününden önce mahkemeye hitaben,
Dava dosya numarasını, taraf bilgilerini yazarak,
Katılamama sebebinizi, mümkünse belgesiyle birlikte (rapor, bilet, vs.)
“Duruşmanın ertelenmesini, aksi halde yokluğumda yapılmasını istemiyorum” şeklinde açık bir talep içeren bir dilekçe sunun.

Bu dilekçeyi:

UYAP Vatandaş Portalı üzerinden (e-imza/mobil imza ile),
PTT kanalıyla taahhütlü posta/APS ile,
Avukatınız aracılığıyla UYAP üzerinden

mahkemeye ulaştırabilirsiniz.

12.2. Avukatınız Varsa Onunla Mutlaka İrtibat Kurun

Birçok kişi, “avukatım var, gitmese de olur” zannediyor. Oysa:

Bazı ceza davalarında sanığın bizzat hazır bulunması zorunludur; sadece avukatın katılımı yeterli olmaz.
Mahkeme, sanığın mutlaka dinlenmesi gerektiğinde, sırf avukatı geldi diye gıyabında yargılama yapmayabilir; zorla getirme veya yakalama yoluna gidebilir.

Bu nedenle, duruşma öncesi:

Avukatınıza durumu bildirin,
Birlikte mazeret stratejisi geliştirin,
Gerekirse SEGBİS veya başka yöntemlerle katılım seçeneklerini konuşun.

13. Yakalama veya Zorla Getirme Kararı Çıktıysa Ne Yapmalısınız?

Zamanında duruşmaya gitmemiş veya çağrılara uymamış olabilirsiniz. Bu durumda genelde:

Hakkınızda çıkarılmış bir zorla getirme veya yakalama emri bulunabilir.

13.1. GBT’de Görünen Yakalama Kararı