Sosyal Medya Paylaşımında Kişilik Hakkı İhlali

1. Giriş: Bir “post” ile başlayan ihlal

Sosyal medya, ifade özgürlüğünün görünür yüzü olmakla birlikte, şeref ve haysiyete saldırı, özel hayatın gizliliği, kişisel verilerin ifşası, ticari itibarın zedelenmesi ve görsel/işitsel suret kullanımının kötüye kullanılması gibi pek çok ihlal türünü birkaç saniye içinde binlerce kişiye taşıyabilir. Bu hız; delilin kaybolması, zararın katlanması ve telafisinin güçleşmesi demektir. Türk hukuku, hem çevrim içi (5651 sayılı Kanun) hem çevrim dışı (TMK, TBK, HMK, TCK, KVKK) araçlarla çok katmanlı bir koruma sunar. Bu makale, avukat pratiğinde doğrudan uygulanabilir, alıntısız ve özgün bir “tespit–kaldırma–tedbir–tazminat” rehberi olarak kurgulanmıştır.

2. Normatif çerçeve: Hızlı bakış

Anayasa: Kişinin maddî ve manevî varlığı ile özel hayatın korunması; ifade özgürlüğüyle denge.
TMK m.24–25: Kişilik hakkına saldırının tespiti, durdurulması, önlenmesi ve sonuçlarının ortadan kaldırılması (silme, tekzip/cevap, özür vb.).
TBK m.58: Manevî tazminat; ihlalin ağırlığı, yayılma alanı, failin kusuru ve mağdurun konumu ölçütleri.
5651: İçerik/yer/erişim sağlayıcı sorumluluğu; URL esaslı erişimin engellenmesi ve içerik çıkarma; sosyal ağ sağlayıcıların temsilci, başvuruya cevap ve uygulama yükümlülükleri.
HMK m.389 vd.: İhtiyati tedbir; gecikmede ciddi zarar riski ve hakkın elde edilmesinin zorlaşması ölçütleri.
HMK m.400 vd.: Delil tespiti; içerik kaybolmadan kayıt altına alma.
TCK: Hakaret, özel hayatın gizliliği, verileri hukuka aykırı ele geçirme/yayma, iftira gibi suç tipleri.
KVKK: Kişisel verilerin korunması, özel nitelikli veriler, başvuru/şikâyet, “unutulma hakkı” ilkeleri.

Bu başlıkların birlikte işletilmesi, özellikle sosyal medya vakalarında çok kanallı koruma sağlar.

3. İhlalin tipolojisi: Sosyal medyada en sık karşılaşılanlar

Hakaret ve iftira: Alenen yapılan küçük düşürücü ifadeler, isnatlar, etiketleme (#) ve mention ile kitleye yayma.
Özel hayatın gizliliği ihlali: Kişinin aile, sağlık, konum, mahrem görüntü veya yazışmalarının rıza dışı ifşası.
Kişisel veri ihlali: T.C. kimlik numarası, telefon, adres, sağlık verisi, çocukların görüntüsü vb. verilerin paylaşımı.
Suret/ses kullanımı ve taklit hesap: Rıza dışı fotoğraf, video, deepfake; ad ve görselin reklam/tanıtımda izinsiz kullanımı.
Ticari itibar zedelenmesi: Yanıltıcı/eksik bilgi ile “review bombing”, rakip yönlendirmeli içerik, sahte şikâyet dalgaları.
Arşiv ve güncellik sorunu: Eski bir olayın güncelliğini yitirmesine rağmen ad-soyadla anında erişilebilir olması (unutulma hakkı gündemi).

İhlal eşiğini belirlerken şu sorulara cevap verin:

İfade olgu mu, değer yargısı mı? Olgusal iddialar ispatlanabilir olmalıdır.
Mağdur kamu figürü mü? O zaman eleştiri sınırı daha geniş, fakat hakaret yine yasaktır.
İçerik güncel mi? Kamu yararı var mı? Daha hafif müdahale ile korunma mümkün mü (ör. URL bazlı engel)?
İçeriğin yayılma etkisi (erişim, beğeni, paylaşım) ve kalıcılığı (indekslenme) nedir?

4. Delilin korunması: “Silinmeden yakalayın”

Sosyal medyada en kritik adım delil setinin eksiksiz toplanmasıdır:

Ekran görüntüsü alın: Görüntüye tarih-saat, kullanıcı adı, platform, URL/ID ve profil bağlantısı dâhil olsun.
Hash üretin (SHA256 gibi) ve dosyaları değiştirilemez şekilde arşivleyin.
Video/reels içeriklerini orijinal dosya olarak indirin; mümkünse EXIF/metadata saklayın.
Yorumları ve paylaşım zincirini kaydedin; “story” gibi uçucu içerikler için hızlı tespit talebi planlayın.
Delil tespiti (HMK m.400) başvurusu ile bilirkişi eşliğinde teknik kayıt altına alma; tespit tutanağı mahkemede ağırlıklı delil sağlar.
KEP/noter ihtarı ile platform temsilcisine başvurarak logların muhafazasını ve içeriğin çıkarılmasını talep edin.
Erişim metriklerini (görüntülenme, yorum, paylaşım) belgelerle destekleyin; tazminat taleplerinde kıymetlidir.

Pratik ipucu: Erişim sağlayıcı/ESB ve sosyal ağ sağlayıcıyla yazışmaları tek dosyada toplayın; başvuru/süreç takvimi bir uyuşmazlıkta kaderi belirler.

5. 5651 ekseni: Kişilik hakkı ve özel hayat prosedürleri

5.1. Kişilik hakkı (m.9)

Ön başvuru: İçerik sağlayıcı/yer sağlayıcıya ihbar; içeriğin çıkarılması veya URL bazlı erişimin engellenmesi talebi.
Yargısal yol: Yanıt alınamazsa veya ret gelirse Sulh Ceza Hâkimliği’ne başvuru. Burada ilke orantılılık ve URL esaslı hedeflemedir; tüm site/doman engeli istisnai hâllerde mümkündür.
Uygulama: Kararın ivedi tebliği ve teknik uygulanması; uygulanmayan kararlar için ek yaptırımlar ve tazmin sorumluluğu doğabilir.

5.2. Özel hayatın gizliliği (m.9/A)

Hızlı koruma mekanizmasıdır. Çoğu olayda m.9 ile paralel hazırlanır; konu mahrem alana girdiyse 9/A tercih edilir.
Çocukların görüntüsü, sağlık verileri, adres/konum gibi verilerde ağır ihlal kabulü kuvvetlidir; doğrudan çıkarma/engelleme talebi kurulur.

5.3. Sosyal ağ sağlayıcı yükümlülükleri

Türkiye’de temsilci bulundurma, başvurulara kısa sürede cevap, yargı kararlarını gecikmeksizin uygulama yükümlülüğü.
Uyulmaması hâlinde zarardan sorumluluk ve idari yaptırımlar gündeme gelir.
Hafif müdahale ilkesi: Bazı haber içeriklerinde “düzeltme/ek açıklama bağlantısı” çözümü, doğrudan silmeye alternatif olabilir; fakat kişisel veri/mahremiyet ihlallerinde çıkarma esastır.

6. Medenî hukuk davası stratejisi: Tespit–Men–Ref–Tazmin

TMK m.24–25 zemininde Asliye Hukuk/Asliye Ticaret’te açılabilecek talepler:

Saldırının tespiti: Yayının kişilik hakkını ihlal ettiğinin belirlenmesi.
Saldırının durdurulması ve önlenmesi: Yeniden paylaşım yasağı, indeks kısıtı, arşivden çıkarma.
Sonuçların ortadan kaldırılması: İçeriğin silinmesi, cevap/tekzip, özür metni, bağlantılı düzeltme.
Manevî tazminat (TBK m.58): Miktar tayininde üslup, yayılma alanı, mağdurun konumu, failin kusuru ve ısrarı dikkate alınır.
Maddî tazminat: İş/müşteri kaybı, sözleşme feshi, reklam zararları; ispatı güç olduğu için delil seti zenginleştirilmeli.
Haksız rekabet (TTK m.54): Ticari aktörler arasındaki itibarı sarsan içeriklerde ayrıca başlıklandırılabilir.

Uygulama notu: Dava dilekçesinde, 5651 kapsamında alınan/istenen kararlar ve başvuru trafiği kronolojik olarak özetlenmeli; bu özet, mahkemenin orantılı tedbir ve tazmin takdirinde yol göstericidir.

7. İhtiyati tedbir (HMK m.389 vd.): Önce durdur, sonra tartış

Şartlar:

Hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşması veya imkânsızlaşması riski,
Gecikmede ciddi zarar ihtimali.

Somut tedbir örnekleri:

Belirli URL’lerdeki içeriklerin derhâl kaldırılması,
Yeniden paylaşım/tekrar üretim yasağı,
Arama sonuçlarından ad-soyad bağlantılı indeks kaldırma,
Süreli tedbir ve teminat konusunda orantılı çözüm (ör. düşük teminat/teminatsız).

Dikkat: Tedbir, ifade özgürlüğüyle dengelenmeli; hedef somut içerik olmalı. “Site genel engelleme” yerine belirli URL ve belirli anahtar kelime odaklı sınırlandırma makuldür.

8. Ceza hukuku boyutu: Paralel koridor

Hakaret (TCK 125): Şikâyete tabi; sosyal medya “aleniyet” niteliği nedeniyle nitelikli kabul edilebilir.
Özel hayatın gizliliği (TCK 134) ve verileri hukuka aykırı ele geçirme/yayma (TCK 136): Şikâyet veya resen yürüyen hâller.
İftira (TCK 267): Somut vakıa dayanağı olmadan suç isnadı.
Nitelikli hâller: Basın yoluyla/örgütlü hareket/çok sayıda kişiye yayılma cezayı ağırlaştırabilir.

Strateji: Ceza şikâyeti, medenî taleplerin caydırıcılığını artırır; ancak tazminat için ceza mahkûmiyeti zorunlu değildir. Dosyalar paralel yürütülebilir.

9. KVKK ve unutulma hakkı: Arama sonuçları ve arşiv

Kişisel verilerin korunması bağlamında sosyal medya içerikleri veri işleme faaliyetidir. Açık rıza, aydınlatma ve hukuki sebep analizleri yapılmalıdır.
Unutulma hakkı: Güncelliğini yitiren, kamu yararı zayıf içeriklerin ad-soyad aramasıyla öne çıkması mağduriyet yaratabilir. Arama motoru ve platform nezdinde deindeksleme ve arşivde rumuzlama/anonsitleştirme talep edilebilir.
Özel nitelikli veriler (sağlık, çocukların görüntüleri, biyometrik veri) söz konusuysa, doğrudan kaldırma ve idari yaptırım gündeme gelebilir.

#sosyal medya ve hukuk, ceza hukuku, Hukuki Danışmanlık, istanbulavukat, kişiler hukuku, kişilik hakkı, medeni hukuk, sosyal medya, TMK, yargıtay kararları

Single Blog Title