Hangi Suçlarda Yurt Dışına Çıkış Yasağı Kararı Verilebilir?

Yurt dışına çıkış yasağı, Türk hukukunda tutuklamaya alternatif adli kontrol tedbirlerinden biridir. Bu tedbirin amacı, şüpheli veya sanığın kaçma ihtimalini önlemek, yargılamanın sağlıklı yürütülmesini sağlamak ve delillerin korunmasını garanti altına almaktır. Peki, bu tedbir her suçta uygulanabilir mi, yoksa yalnızca belirli suçlarda mı?

1) Genel Kural

• Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m.109/3-a hükmüne göre, şüpheli veya sanığa “yurt dışına çıkmamak” yükümlülüğü getirilebilir.

• Kanunda, bu tedbirin uygulanabileceği suçlar yönünden sınırlayıcı bir liste (katalog suçlar gibi) öngörülmemiştir.

• Dolayısıyla kural olarak, her türlü suçtan yürütülen soruşturma ve kovuşturmada yurt dışına çıkış yasağı kararı verilebilir.

2) Suçun Ağırlığına Göre Uygulama

a) Ağır Ceza Gerektiren Suçlar

• Yağma (TCK m.148-149)

• Uyuşturucu madde ticareti (TCK m.188)

• Örgütlü suçlar (TCK m.220 vd.)

• Adam öldürme (TCK m.81 vd.)
  Bu suçlarda sanığın yurt dışına kaçma ihtimali yüksek olduğundan, uygulamada sıkça yurt dışına çıkış yasağı kararı verilir.

b) Ekonomik ve Mali Suçlar

• Dolandırıcılık (TCK m.157-158)

• Güveni kötüye kullanma (TCK m.155)

• Zimmet (TCK m.247)

• İhaleye fesat karıştırma (TCK m.235)

• Vergi kaçakçılığı (213 sayılı Vergi Usul Kanunu m.359)
  Mali suçlarda genellikle yüklü miktarda zararın doğması ve sanığın malvarlığını yurtdışına çıkarma veya kaçma riski bulunduğu için bu tedbir uygulanır.

c) Kamu Düzenine Karşı Suçlar

• Devlet güvenliğine karşı suçlar (TCK m.302 vd.)

• Terör suçları (3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu)
  Bu tür suçlarda, özellikle örgüt bağlantıları nedeniyle sanığın yurtdışına kaçma riski yüksek olduğundan, yasağın uygulanması adeta rutin hale gelmiştir.

3) Hafif Suçlar Bakımından

• Teorik olarak hafif suçlarda da uygulanabilir; örneğin hakaret (TCK m.125) veya basit yaralama (TCK m.86) davalarında.

• Ancak burada ölçülülük ilkesi devreye girer.

• Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararlarında, hafif suçlarda uzun süreli ve gerekçesiz yurt dışına çıkış yasağı verilmesinin hak ihlali sayılabileceği belirtilmiştir.

4) Yargı Kararlarında Yaklaşım

• Yargıtay: Yurt dışına çıkış yasağı, yalnızca “kaçma tehlikesi” ve “somut gerekçeler” olduğunda verilebilir; otomatik uygulanamaz.

• Anayasa Mahkemesi (AYM): Özellikle düşük cezalı suçlarda yıllarca devam eden yurt dışı çıkış yasağını “seyahat özgürlüğünün ihlali” olarak değerlendirmiştir (AYM, Mehmet Doğan Kararı, 2014).

5) Sonuç

• Yurt dışına çıkış yasağı, kanunda sınırlı sayıda suç için öngörülmemiştir.

• Kural olarak tüm suçlarda uygulanabilir.

• Ancak:

  • Ağır ceza gerektiren suçlarda daha sık başvurulur.

  • Mali ve ekonomik suçlarda kaçma ve delil karartma ihtimali yüksek olduğundan uygulanır.

  • Hafif suçlarda ise yalnızca somut gerekçeler varsa uygulanmalı, aksi halde hak ihlali olur.

                                                                                                                                             Ada Ceren KENDİGELEN