Rekabet Kurulu Soruşturma Süreci

Rekabet Kurulu Soruşturma Süreci: Aşamalar, Haklar, Stratejiler ve Pratik Yol Haritası

Kısa Özet: Rekabet Kurulu, rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalar (karteller dahil), uyumlu eylemler, hâkim durumun kötüye kullanılması ve benzeri ihlaller şüphesi üzerine şikâyet veya resen harekete geçebilir. Süreç tipik olarak önaraştırma, soruşturma açılması, bilgi isteme ve yerinde inceleme, yazılı savunmalar ve sözlü savunma toplantısı, uzlaşma/taahhüt/pişmanlık mekanizmaları ve nihai karar-yargısal denetim hatlarında ilerler. Teşebbüsler açısından doğru kriz yönetimi, delil stratejisi ve uyum programı; para cezaları, itibar kaybı ve uzun yargılamaların önlenmesinde belirleyicidir.

İçindekiler

Hukuki Çerçeve ve Temel İlkeler
Soruşturmanın Tetiklenmesi: Şikâyet, Resen İnceleme, Sektör Araştırmaları
Önaraştırma: Amaç, Süre ve Sonuç
Soruşturma Açılması ve Bildirim
Delil Toplama Araçları: Bilgi İsteme ve Yerinde İnceleme
Dijital Veriler, Gizlilik ve Avukat–Müvekkil İmtiyazı
Yazılı Savunmaların Akışı ve Sözlü Savunma Toplantısı
Uzlaşma Usulü: Hız, Belirlilik ve İndirim Mantığı
Taahhüt Mekanizması: İhlal Şüphesini Gideren Çözümler
Pişmanlık (Leniency) Rejimi: Kartellerde Bağışıklık/İndirim
De Minimis Yaklaşımı: Önemsiz Etkili Anlaşmalarda Yol Ayrımı
Nihai Karar, Para Cezaları, Davranışsal/Yapısal Tedbirler
Karara Karşı Yargısal Denetim ve Yürütmenin Durdurulması
Zaman Çizelgesi (Timeline) – Örnek Takvim
Teşebbüsler İçin 72 Saatlik Kriz Planı (Yerinde İnceleme Dahil)
Uyum Programı: Eğitim, İç Denetim ve Rekabet Risk Haritası
Sık Yapılan Hatalar ve Pratik İpuçları
SSS – Sık Sorulan Sorular
Sonuç ve Öneriler

1) Hukuki Çerçeve ve Temel İlkeler

Türkiye’de rekabet hukukunun temel kaynağı 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’dur. Kanun; (i) rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalar, uyumlu eylemler ve kararlara ilişkin yasaklar, (ii) hâkim durumun kötüye kullanılması, (iii) birleşme ve devralmaların denetlenmesi ve (iv) usul-ceza rejimini düzenler. Usul açısından Kurumun bilgi isteme, yerinde inceleme, raporlama, savunma alma ve karar süreçleri Kanun ve ikincil düzenlemelerde ayrıntılandırılmıştır. Esas ilkeler:

Hukuka uygun delil ve savunma hakkı: Teşebbüslerin dosyaya erişimi, ticari sırların korunması ve savunma hakkının etkinliği esastır.
Orantılılık ve ölçülülük: İnceleme tedbirleri ile uygulanacak yaptırımlar, ihlalin niteliği ve etkisiyle orantılı olmak zorundadır.
Usul ekonomisi ve belirlilik: Sürelerin öngörülebilirliği, uzlaşma ve taahhüt gibi araçların varlığı sürecin verimli yürütülmesini amaçlar.

2) Soruşturmanın Tetiklenmesi: Şikâyet, Resen İnceleme, Sektör Araştırmaları

Başvuru: Gerçek/tüzel kişiler, ihlal şüphesi bulunan uygulamaları Kuruma bildirerek inceleme talep edebilir. Başvuru, somut vakıalar, pazar tanımı, zarar iddiaları ve varsa belgelerle desteklenmelidir.

Resen inceleme: Kurum, piyasa sinyalleri, kamu verileri veya önceki dosyalardaki bulgulara dayanarak hiçbir şikâyet olmaksızın da harekete geçebilir.

Sektör araştırmaları: Belirli pazarlardaki yapısal sorunlar, fiyat paralelliği veya koordinasyon sinyalleri sektör araştırmalarına ve akabinde önaraştırmaya dönüşebilir.

3) Önaraştırma: Amaç, Süre ve Sonuç

Amaç: Önaraştırma, soruşturma açmaya yetecek makul şüphenin bulunup bulunmadığını belirlemek içindir. Kurum raportörleri bilgi toplar, ilk değerlendirme yapar ve önaraştırma raporu düzenler.

Süre ve çıktı: Uygulamada rapor, kısa sürede Kurula sunulur; Kurul da rapor doğrultusunda soruşturma açılmasına veya konunun işleme konulmamasına karar verir. Aşamada, tarafların ilk teması, bilgi isteme yazıları ve sınırlı incelemeler görülebilir.

Taahhüt imkânı: Bazı vakalarda teşebbüs; rekabet endişelerini giderecek bağlayıcı taahhütler sunarak soruşturma açılmadan dosyanın kapatılmasını sağlayabilir. Kartel niteliğindeki ağır ihlallerde taahhüt mekanizması kural olarak işletilmez.

4) Soruşturma Açılması ve Bildirim

Kurulun soruşturma açma kararı kesin niteliktedir ve ilgili teşebbüslere tebliğ edilir. Tebliğde ihlal iddialarının türü, temel dayanaklar ve savunma sürecinin çerçevesi açıklanır. Bu andan itibaren teşebbüsler:

Süre yönetimi ve savunma stratejisini planlamalı,
İç iletişim ve belge saklama (legal hold) prosedürünü devreye almalı,
Ticari sır/dosya erişimi dengesi için “gizli bilgi” sınıflandırmasını kurumsallaştırmalıdır.

5) Delil Toplama Araçları: Bilgi İsteme ve Yerinde İnceleme

Bilgi isteme: Kurum, teşebbüslerden ve üçüncü kişilerden yazılı bilgi, belge ve açıklama talep edebilir. Yanıltıcı/eksik bilgi verilmesi veya süresinde cevaplanmaması idari yaptırımlara yol açar.

Yerinde inceleme: En kritik araçtır. Kurum, işyerlerine giderek fiziksel ve dijital veriler üzerinde inceleme yapabilir; e-posta, sunucu kayıtları, taşınabilir cihazlar, mesajlaşma uygulamaları (iş amaçlı kullanımlar), yedeklemeler ve bulut depolar dâhil geniş bir alanda arama/kopyalama gerçekleştirebilir. İnceleme sırasında:

İşbirliği yükümlülüğü: Erişimin engellenmesi, geciktirilmesi veya belgenin gizlenmesi ayrı ihlal ve ağırlaştırıcı sebep doğurur.
Mühürleme ve kopyalama: Dosyaların bütünlüğü korunarak imaj alınabilir; hash kayıtlarıyla delilin zinciri sağlanır.
Ticari sır/kişisel veri: Ticari sırlar “gizli bilgi” olarak maskelenebilir; kişisel veriler için veri minimizasyonu ve ayırma tekniği uygulanır. KVKK uyumu gözetilmelidir.

6) Dijital Veriler, Gizlilik ve Avukat–Müvekkil İmtiyazı

Dijital adli bilişim: Kurum, anahtar kelime aramaları, dosya meta verileri, mesajlaşma çıktıları ve log analizleri üzerinden delil inşa edebilir. İş ve kişisel verilerin ayrıştırılması için kurum içi politika ve pratik önemlidir.

Avukat–müvekkil gizliliği: Bağımsız avukatla hukuki danışmanlık amacıyla yapılan yazışmalar kural olarak korunur. Ancak salt ticari danışmanlık niteliğindeki görüşmeler imtiyaz kapsamında değerlendirilmez. İmtiyaz iddiası somutlaştırılmalı, işaretleme ve ayrı klasörleme yapılmalıdır.

Ticari sır ve dosyaya erişim: Tarafların savunma hakkı ile rakiplerin ticari sırlarının korunması dengelenir. “Gizli olmayan özet” tekniğiyle karşı tarafa bilgi verilir; sırlar maskeleme/yer yer anonimleştirme ile korunur.

7) Yazılı Savunmaların Akışı ve Sözlü Savunma Toplantısı

Soruşturma boyunca tipik akış:

Soruşturma bildirimi ve ilk yazılı savunma (uygulamada süre genellikle 30 gün olup tek defa uzatma imkânı tartışmasız bir pratik hâlidir).
Soruşturma Raporu (raportörlerin bulguları ve hukuki değerlendirmesi).
İkinci yazılı savunma (rapora cevap).
Ek Görüş (Kurumun ikinci savunmaya cevabı) ve üçüncü savunma.
Sözlü savunma toplantısı: Tarafların heyet huzurunda son görüşlerini aktardığı kritik oturumdur. Delil zinciri, pazar tanımı, etki analizi ve orantılılık vurgusu burada yoğunlaşır.

Sözlü savunma sonrası Kurul kısa süre içinde nihai kararını açıklar.

8) Uzlaşma Usulü: Hız, Belirlilik ve İndirim Mantığı

Uzlaşma, ihlalin ve idari para cezasının kabulü karşılığında sürecin erken aşamada, daha öngörülebilir ve hızlı biçimde sonlandırılmasını sağlar. Temel özellikler:

İhlal kapsamında olay örgüsü ve hukuki niteleme üzerinde mutabakat kurulur.
Para cezasında belirli oranlarda indirim uygulanır.
Uzlaşma kararı tebliğiyle birlikte dosya uzlaşma kapsamı yönünden kapanır; sonradan kapsam genişletilemez.
Özellikle kartel vakalarında, pişmanlıkla birlikte değerlendirildiğinde ceza maliyeti anlamlı şekilde düşebilir.

Stratejik ölçütler: Delil yoğunluğu, iç yazışmaların niteliği, pazar gücü, etkiler, süreç maliyeti, itibar ve yargısal belirsizlik.

9) Taahhüt Mekanizması: İhlal Şüphesini Gideren Çözümler

Taahhüt, teşebbüslerin rekabet endişesini ortadan kaldıracak davranışsal (ör. belirli sözleşme hükümlerinin kaldırılması, ayrımcı uygulamaların durdurulması) veya yapısal (ör. belirli varlıkların devri, ayrıştırma) önlemler önermesidir. Kabul edildiğinde ihlale girmeden ve para cezası uygulanmadan süreç sona erer. Kartel niteliğindeki ağır ihlallerde kural olarak taahhüt yolu kapalıdır. Taahhütler açık, ölçülebilir ve doğrulanabilir olmalıdır; uyumun denetlenmesi için raporlama ve gözetim şartları öngörülebilir.

10) Pişmanlık (Leniency) Rejimi: Kartellerde Bağışıklık/İndirim

Sadece kartel şüphelerinde uygulanır. İlk başvuran ve kartelin ortaya çıkarılmasına kesin katkı sağlayan teşebbüs (ve belirli şartlarla yöneticileri), cezadan bağışıklık veya yüksek oranlı indirim elde edebilir. Daha sonra başvuranlar için azalan oranlarda indirim söz konusudur. Pişmanlık ile:

Kurumun elindeki delil seti güçlenir,
Soruşturma süresi kısalır,
Teşebbüsler açıktaki toplu sorumluluğu daha yönetilebilir bir maliyete dönüştürür.

Şartların doğru yönetilmesi için başvuru sırası, bilgi derinliği, iç soruşturma hızı kritik önemdedir.

11) De Minimis Yaklaşımı: Önemsiz Etkili Anlaşmalarda Yol Ayrımı

De minimis yaklaşımı, pazarda rekabet üzerinde önemsiz etki doğuran belirli yatay/dikey anlaşmalar hakkında soruşturma açılmaması veya sürecin idari ekonomiye uygun biçimde yönetilmesi düşüncesine dayanır. Karteller bu yaklaşım kapsamı dışındadır. Pazar payı eşikleri ve uygulama koşulları, ikincil düzenlemeler ve Kurul pratikleriyle belirlenir. Amaç, kaynakları daha zararlı ihlallere yönlendirmek ve ticari belirliliği artırmaktır.

12) Nihai Karar, Para Cezaları, Davranışsal/Yapısal Tedbirler

Kurul, soruşturma sonunda:

İhlal yoktur kararı verebilir,
İhlal vardır kararıyla idari para cezası uygulayabilir,
Davranışsal (ayrımcılığın sonlandırılması, MFN hükümlerinin kaldırılması, erişim yükümlülükleri vb.) ve gerekli hâllerde yapısal tedbirler öngörebilir,
Günlük idari para cezası ve uyumsuzluk hâllerinde ek yaptırımlar uygulayabilir,
Yönetici/çalışanlar bakımından Kanun’un izin verdiği çerçevede ikincil düzeyde sorumluluk tesis edebilir.

Para cezası önceki mali yıl cirosu üzerinden üst sınır gözetilerek takdir edilir; ihlalin süresi, ağırlığı, pazar etkisi, işbirliği düzeyi ve tekrar gibi unsurlar artırım/indirim nedeni olabilir. Uzlaşma, pişmanlık ve etkin işbirliği cezayı düşüren ana kaldıraçlardır.

13) Karara Karşı Yargısal Denetim ve Yürütmenin Durdurulması

Nihai kararlara karşı Ankara idari yargısı nezdinde iptal davası açılabilir. İYUK süreleri ve usul kuralları geçerlidir. Yürütmenin durdurulması talebi mümkündür; telafisi güç zarar ve açık hukuka aykırılık koşullarının somutlaştırılması gerekir. Dava stratejisi:

Yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden tam yargısal inceleme,
Pazar tanımı, karşılaştırmalı etki analizi, ekonomik uzman raporları, orantılılık ve gerekçe denetimi,
Usul güvenceleri (savunma hakkı, dosya erişimi, ticari sır koruması) ihlalleri iddiaları.

14) Zaman Çizelgesi (Timeline) – Örnek Takvim

Gün 0–15: Soruşturma açma kararının tebliği ve iç kriz yönetimi, bilgi akışının dondurulması (legal hold), savunma ekibinin oluşturulması.
Gün 1–30: İlk yazılı savunma için veri toplama, iç soruşturmaya başlama, pazar analizleri, risk haritalama.
Ay 2–6: Bilgi isteme cevapları, yerinde inceleme sonrası ek talepler, uzman raporları. Uzlaşma/taahhüt/pişmanlık pencerelerinin değerlendirilmesi.
Ay 6+: Soruşturma Raporu tebliği → ikinci savunma; ek görüş → üçüncü savunma; sözlü savunma ve nihai karar.
Karar sonrası 60 gün (örnek): İptal davası ve yürütmenin durdurulması başvuruları.

Not: Somut dosyaya göre süreler değişebilir; bazı aşamalarda tek seferlik uzatma pratikte mümkündür.

15) Teşebbüsler İçin 72 Saatlik Kriz Planı (Yerinde İnceleme Dahil)

İlk 24 Saat

Hukuk ekibini toplayın; merkez-taşra koordinasyonu kurun.
İşyeri erişimini kolaylaştırın; denetimi engel olmayın.
Avukat-müvekkil imtiyazlı belgeleri işaretleyin; ayrı klasörleme uygulayın.
IT ekibiyle veri koruma ve log dondurma (legal hold) yapın.
Çalışan iletişimini tek kanala indirin; tek sözcü belirleyin.

24–48 Saat

İnceleme tutanaklarını kontrol edin; yanlış anlaşılmaları şerh edin.
İlk durum raporunu ve risk haritasını çıkarın: ihlal riski, pazar etkisi, iç yazışmalar.
Uzlaşma/taahhüt/pişmanlık seçeneklerinin erken uygunluk testini yapın.

48–72 Saat

Bilgi isteme yazılarını planlayın; eksiksiz ve doğru yanıt stratejisi.
Savunma çerçeve metnini oluşturun: pazar tanımı, rekabetçi gerekçeler, etkinlik savunması, karşılaştırmalı hukuk.
İç eğitim: çalışanlara iletişim ve belge yönetimi uyarıları.

16) Uyum Programı: Eğitim, İç Denetim ve Rekabet Risk Haritası

Yönetim taahhüdü: Üst yönetimin yazılı uyum politikası.
Eğitim ve simülasyon: Satış, satın alma, pazarlama, tedarik ve üst düzey yöneticilere hedefli eğitim; yerinde inceleme tatbikatı.
Sözleşme denetimi: Dikey kısıtlamalar (yeniden satış fiyatı, bölge/müşteri kısıtı), MFN, münhasırlık, bağlı satış, indirim programları.
İç hat ihbar mekanizması: Güvenli ve anonim kanallar; intikam yasağı.
Periyodik kontrol: E-posta/mesajlaşma protokolleri, toplantı ajandaları, dakikalar.
KVKK entegrasyonu: Veri minimizasyonu ve saklama imha politikaları.
Üçüncü taraflar: Bayi, distribütör, tedarikçi sözleşmelerinde rekabet uyumu hükümleri.

Haksız Rekabet, Hukuki Danışmanlık, İstanbul Avukat, rekabet hukuku, Rekabet Hukuku Avukatı, rekabet kurulu

Single Blog Title