Göçmen Kaçakçılığında Onur Kırıcı Muameleye Maruz Kalma

1. Giriş

Göçmen kaçakçılığı suçu, yalnızca sınırların yasa dışı geçişini sağlamakla sınırlı olmayıp, göçmenlerin yolculuk sırasında onur kırıcı muamelelere maruz bırakılması halinde çok daha ağır cezalar doğurur. Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesi 3. fıkrasında, göçmenlerin insanlık dışı şartlara tabi tutulması cezanın artırılmasını gerektiren bir nitelikli hal olarak düzenlenmiştir.

Bu yazıda, konunun hukuki dayanakları, Yargıtay kararları, tipik olay senaryoları ve uluslararası hukuk boyutu detaylı biçimde ele alınacaktır.

---

2. Hukuki Çerçeve

• TCK m.79/3: Göçmenlerin onur kırıcı muameleye maruz bırakılması halinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

• Anayasa m.17: İnsan onuru dokunulmazdır, kimseye işkence veya eziyet yapılamaz.

• AİHS m.3: İşkence ve insanlık dışı muamele yasağı.

• BM Palermo Protokolü: Taraf devletlere, göçmenlerin haklarını koruma yükümlülüğü yükler.

---

3. Onur Kırıcı Muamelenin Kapsamı

Onur kırıcı muamele, göçmenlerin insanlık dışı koşullarda taşınması, barındırılması veya zorlanmasıdır. Bu kapsamda:

• Kamyon kasasında havasız ve susuz yolculuk ettirilmesi,

• Balıkçı teknelerine kapasitesinin çok üzerinde insan bindirilmesi,

• Göçmenlerin şiddet, tehdit, hakaret veya cinsel tacize maruz kalması,

• Yiyecek, su ve sağlık hizmetlerinden mahrum bırakılmaları,

mahkemelerce onur kırıcı muamele olarak değerlendirilmiştir.

---

4. Yargıtay İçtihatları

• Yargıtay 18. CD, 2019/4352 E., 2020/2465 K.
  20 göçmenin kapalı kamyon kasasında havasız ve susuz bir şekilde sınıra götürülmesi nitelikli hal kabul edilmiştir.

• Yargıtay 11. CD, 2017/6543 E., 2018/3214 K.
  Göçmenlerin insan onuruna aykırı biçimde kapasitesinin üzerinde yolcu alınmış bir tekneye bindirilmesi, cezanın artırılmasına gerekçe yapılmıştır.

• Yargıtay 9. CD, 2016/9124 E., 2017/6542 K.
  Göçmenlerin günlerce yiyeceksiz ve ilaçsız bırakılması, yalnızca TCK 79 kapsamında değil, ayrıca “eziyet suçu” kapsamında da değerlendirilmiştir.

---

5. Uygulamadaki Tipik Olay Senaryoları

Senaryo 1: Kamyon Kasasında Yakalanan Göçmenler

Sanıklar, göçmenleri Türkiye’den Yunanistan sınırına götürmek amacıyla kapalı kasa kamyon içerisine 30 kişi bindirmiştir. Yolculuk sırasında göçmenler havasızlıktan fenalık geçirmiş, bazıları bayılmıştır. Bu olayda, Yargıtay açıkça “onur kırıcı muamele” hükmü uygulanarak cezanın artırılması gerektiğine karar vermiştir.

Senaryo 2: Kapasitesinden Fazla Yolcu ile Denize Açılan Tekne

Kaçakçıların, Ege Denizi üzerinden Avrupa’ya geçiş için küçük bir balıkçı teknesine 70 göçmeni bindirmesi sonucu tekne batma tehlikesi geçirmiştir. Mahkemeler, onur kırıcı muamele yanında yaşam hakkının da ihlali nedeniyle cezayı artırmıştır.

Senaryo 3: Barınma Yerinde İnsanlık Dışı Koşullar

Göçmenler, şehir merkezinde bir depoda günlerce tutulmuş, yiyecek ve su verilmemiş, üzerlerine kilit vurulmuştur. Bu durumda failin, göçmen kaçakçılığının yanı sıra kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan da sorumlu tutulması gerektiği belirtilmiştir.

---

6. Savunma Boyutu

Sanık lehine ileri sürülebilecek argümanlar:

• Onur kırıcı muamele kastının bulunmaması,

• Göçmenlerin kendi rızalarıyla bu koşulları kabul etmiş olmaları,

• Failin imkanlarının sınırlı olması.

Ancak Yargıtay uygulamalarına göre, göçmenlerin rızası failin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.

---

7. Uluslararası Hukuk Boyutu

• AİHM, göçmenlerin kapalı araçlarda havasız taşınmasını “insanlık dışı muamele” saymıştır.

• AB Yönergeleri, onur kırıcı muamele halinde cezaların artırılmasını şart koşar.

• Türkiye, Palermo Protokolü ile bu uluslararası yükümlülükleri iç hukukuna aktarmıştır.

---

8. Onur Kırıcı Muamele ve İnsan Ticareti Ayrımı

• Göçmen kaçakçılığında amaç sınır geçişidir.

• İnsan ticaretinde amaç sömürüdür (fuhuş, zorla çalıştırma, organ ticareti).

• Ancak göçmenlerin onur kırıcı muameleye maruz kalması, bu iki suç tipini birbirine yaklaştıran bir durumdur.

---

9. Sonuç

Göçmen kaçakçılığı suçu, yalnızca sınır ihlali değil, aynı zamanda insan onuruna aykırı muamelelerin de gündeme geldiği çok boyutlu bir suç tipidir. TCK m.79/3 kapsamında onur kırıcı muamele:

• Cezanın yarı oranında artırılmasına,

• Failin ayrıca işkence, eziyet veya hürriyeti tahdit suçlarından sorumluluğuna,

• Uluslararası yükümlülüklerin ihlaline,

neden olur.

Dolayısıyla, hem savunma stratejilerinde hem de mahkeme uygulamalarında onur kırıcı muamele unsurunun varlığı kritik önem taşımaktadır.