Kamulaştırma Davası Nedir?

1. Giriş

Kamulaştırma, devletin veya kamu tüzel kişilerinin kamu yararı amacıyla özel mülkiyetteki taşınmazları bedelini peşin ödemek koşuluyla mülkiyetine geçirmesi işlemidir.
Anayasa’nın 46. maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu bu işlemin hukuki temelini oluşturur.

Amaç: Kamu yararı.
Örnek: Yol, köprü, baraj, okul, hastane, enerji santrali, park ve altyapı projeleri.

---

2. Hukuki Dayanaklar

Kamulaştırma davalarının temel dayanakları şunlardır:

• Anayasa m. 46: Kamu yararı amacıyla, peşin ve nakit bedel ödenerek kamulaştırma yapılabilir.

• 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu: Usul ve esaslar, tazminat hesaplama yöntemi, dava açma süreçleri.

• TMK m. 683: Malik, mülkiyet hakkına yönelik hukuka aykırı müdahalelere karşı korunur.

• İYUK m. 10-12: İdari yargıda iptal ve tam yargı davaları.

• AİHS Ek 1 No’lu Protokol m. 1: Mülkiyet hakkı uluslararası düzeyde korunur.

---

3. Kamulaştırma Süreci ve Dava Aşamaları

3.1 Kamu Yararı Kararı

• İlgili kurum (belediye, DSİ, Karayolları vb.) kamu yararı kararı alır.

• Karar alınmadan kamulaştırma yapılamaz.

3.2 Bedel Tespiti ve Anlaşma Girişimi

• İdare, taşınmazın rayiç değerini tespit ettirir.

• Malik ile uzlaşma sağlanırsa dava açılmaz.

3.3 Bedel Tespiti ve Tescil Davası

• Uzlaşma olmazsa idare, Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açar.

• Mahkeme bilirkişi incelemesi yapar, bedel belirlenir.

3.4 Bedel Artırma Davası

• Malik, bedelin düşük olduğunu düşünürse dava açabilir.

3.5 Kamulaştırmanın İptali Davası

• Kamu yararı kararındaki usulsüzlük, yetki veya sebep yönünden hukuka aykırılık varsa idari yargıda iptal davası açılır.

---

4. Kamulaştırma Davası Türleri

1. Bedel Tespiti ve Tescil Davası – İdarenin açtığı, bedel belirleme ve mülkiyet devri.

2. Kamulaştırma Bedeli Artırma Davası – Malikin açtığı, bedelin yükseltilmesi talebi.

3. Kamulaştırmanın İptali Davası – Kamu yararı kararına karşı idari yargıda.

4. Kısmi Kamulaştırma Davası – Taşınmazın bir kısmının alınması.

5. Trampa (Takas) Yöntemi ile Kamulaştırma – Bedel yerine taşınmaz verilmesi.

---

5. Tazminatın Hesaplanması

2942 sayılı Kanun m. 11 uyarınca;

• Emsal satış bedelleri

• İmar durumu

• Konum ve altyapı durumu

• Taşınmaz üzerindeki yapı, ağaç ve tesisat değeri

• Tarım arazilerinde gelir yöntemi

hesaplama kriterleri arasında yer alır.

---

6. Avantaj ve Dezavantajlar

---

7. Yargıtay, Danıştay ve AYM Kararlarıyla Kamulaştırma

---

1. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2014/5-1693 E., 2016/278 K., 17.02.2016

Olay: Malik, bedelin düşük tespit edildiğini iddia etmiştir.
Hukuki Tartışma: Bedel tespitinde emsal satışlar, imar durumu, altyapı dikkate alınmalıdır. Eksik inceleme bozma sebebidir.
Sonuç: Bozma kararı verilmiş, yeniden bilirkişi raporu alınması gerektiğine hükmedilmiştir.

---

2. Yargıtay 5. HD, 2017/3145 E., 2018/6213 K., 05.07.2018

Olay: Tarım arazisinin kamulaştırılması.
Hukuki Tartışma: Tarım arazilerinde gelir yöntemi esas alınmalıdır.
Sonuç: Eksik inceleme ile karar verilmesi bozma sebebi olmuştur.

---

3. Yargıtay 5. HD, 2019/5482 E., 2020/3219 K.

Olay: Kısmi kamulaştırma sonrası kalan kısmın değer kaybı.
Hukuki Tartışma: Kalan kısımda değer kaybı tazminata eklenmelidir.
Sonuç: Yeniden hesaplama yapılması kararı.

---

4. Danıştay 6. Daire, 2015/4532 E., 2017/2674 K.

Olay: Kamu yararı kararına karşı iptal davası.
Hukuki Tartışma: Usulüne uygun alınmayan kamu yararı kararı iptal sebebidir.
Sonuç: Kamu yararı kararı iptal edilmiştir.

---

5. Anayasa Mahkemesi, B. No: 2013/2187, 07.05.2015

Olay: Kamulaştırma bedelinin geç ödenmesi.
Hukuki Tartışma: Geç ödeme mülkiyet hakkının ihlalidir.
Sonuç: Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ve tazminata hükmedilmiştir.

---

8. Uygulama Örnekleri

1. Karayolu genişletme projesi – Kısmi kamulaştırma.

2. Baraj yapımı – Tam kamulaştırma.

3. Okul alanı tahsisi – Kamu yararı kararı ile kamulaştırma.

---

9. Sonuç

Kamulaştırma davaları, mülkiyet hakkı ile kamu yararı arasında hassas bir denge gerektirir.
Yargıtay ve diğer yüksek mahkeme kararları;

• Bedel tespitinde bilimsel yöntemlerin kullanılmasını,

• Kamu yararı kararının usule uygun alınmasını,

• Hak sahibinin mülkiyet hakkının korunmasını
  zorunlu kılmaktadır.

Profesyonel hukuki destek, sürecin hem idare hem malik açısından doğru yönetilmesi için kritik öneme sahiptir.