Zorunlu Trafik Sigortası Kapsamında Araç Değer Kaybı Talepleri: Hukuki Dayanaklar, Yargı Kararları ve Uygulamadaki Sorunlar
Zorunlu Trafik Sigortası Kapsamında Araç Değer Kaybı Talepleri: Hukuki Dayanaklar, Yargı Kararları ve Uygulamadaki Sorunlar
Zorunlu Trafik Sigortası Kapsamında Araç Değer Kaybı Talepleri
Giriş
Trafik kazaları, yalnızca can kaybı ve bedensel zararlar doğurmaz; aynı zamanda araçlarda ciddi ekonomik kayıplara da neden olur. Bu ekonomik kayıpların başında araç değer kaybı gelmektedir. Araç değer kaybı, bir trafik kazası sonrası araç tamir edilse bile ikinci el piyasasında yaşanan değer düşüklüğünü ifade eder.
Araç değer kaybı talepleri, Türk hukuk sisteminde Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Zorunlu Trafik Sigortası) kapsamında gündeme gelmektedir. Bu sigorta, sürücülerin üçüncü kişilere verdikleri zararı karşılamayı amaçlar. Ancak son yıllarda araç değer kaybının sigorta kapsamında olup olmadığı, hangi şartlarda talep edilebileceği, kusur oranının etkisi ve hesaplama yöntemleri oldukça tartışmalı hale gelmiştir.
1. Araç Değer Kaybı Kavramı
1.1. Tanım
Araç değer kaybı, kazadan sonra onarılmış olsa bile aracın ikinci el piyasa değerinde meydana gelen azalmadır.
1.2. Özellikleri
-
Aracın teknik olarak tamir edilmesi zararı ortadan kaldırmaz.
-
Hasar kaydı, aracın değerinde kalıcı bir düşüş yaratır.
-
Bu zarar kalemi, maddi tazminat kapsamında değerlendirilir.
1.3. Maddi Tazminattaki Yeri
-
TBK m. 49: Haksız fiil sorumluluğu.
-
KTK m. 85: İşletenin sorumluluğu.
-
Araç değer kaybı, doğrudan malvarlığında meydana gelen eksilme niteliğindedir.
2. Zorunlu Trafik Sigortasının Amacı ve Kapsamı
2.1. Amacı
Zorunlu trafik sigortası, üçüncü kişilerin zararlarının güvence altına alınmasını amaçlar.
2.2. Kapsamı
-
Bedensel zararlar,
-
Maddi zararlar (araç hasarı, araç değer kaybı),
-
Ölümlü kazalarda destekten yoksun kalma tazminatı.
2.3. Hukuki Dayanak
-
KTK m. 91–92: Zorunlu sigortanın genel çerçevesini belirler.
-
Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) genel şartları: Sigortanın kapsam ve sınırlarını ortaya koyar.
3. Araç Değer Kaybının Sigorta Kapsamına Dahil Olması
3.1. Doktrinsel Tartışmalar
Bir dönem sigorta şirketleri, araç değer kaybını kapsam dışı tutmaya çalışmış; ancak Yargıtay içtihatları bu zararın sigorta kapsamında olduğunu netleştirmiştir.
3.2. SEDDK Genel Şartları
2015 tarihli genel şartlarla birlikte araç değer kaybı, açıkça sigorta kapsamında tanımlanmıştır.
4. Araç Değer Kaybı Talebinin Şartları
-
Trafik kazasının gerçekleşmiş olması,
-
Kusurlu bir tarafın bulunması,
-
Araçta onarım sonrası değer düşüklüğünün meydana gelmesi,
-
Zarar ile kaza arasında uygun illiyet bağı bulunması.
5. Sigorta Şirketlerinin Sorumluluğu
5.1. Poliçe Limiti
-
Sigortacı, sadece poliçe limitleri ölçüsünde sorumludur.
-
Limitin aşılması halinde, kusurlu sürücü ve işleten doğrudan sorumlu olur.
5.2. Kusur Oranının Etkisi
-
Araç değer kaybı tazminatı, kusur oranına göre belirlenir.
-
%100 kusurlu olan tarafın sigortacısı zararın tamamını öder.
-
%50 kusurlu olan taraf, yalnızca yarısını karşılar.
5.3. Müteselsil Sorumluluk
-
Sigortacı, işleten ve sürücü zarar görene karşı müteselsilen sorumludur.
-
Zarar gören, tazminatı dilediği taraftan talep edebilir.
6. Araç Değer Kaybının Hesaplanması
6.1. Hesaplama Kriterleri
Araç değer kaybının belirlenmesinde şu unsurlar dikkate alınır:
-
Aracın yaşı,
-
Kilometresi,
-
Marka ve modeli,
-
Hasarın niteliği,
-
Onarım şekli,
-
Daha önceki kaza kayıtları.
6.2. Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) Formülü
SBM, sigorta şirketleri tarafından kullanılan bir hesaplama formülü geliştirmiştir. Formülde:
-
Aracın rayiç değeri,
-
Hasar gören parçaların durumu,
-
Onarım yöntemi,
-
Araç yaşı ve kilometresi,
esas alınır.
6.3. Bilirkişi Raporları
Mahkemelerde, hesaplama genellikle bilirkişiler tarafından yapılır. Ancak bilirkişi raporları ile SBM hesaplamaları arasında farklılıklar çıkabilmektedir.
7. Uygulamadaki Sorunlar
7.1. Eksik Ödeme
Sigorta şirketleri çoğunlukla değer kaybını düşük hesaplamakta, bu da mağdurların dava açmasına neden olmaktadır.
7.2. Hesaplama Çelişkileri
-
SBM formülü ile bilirkişi raporları arasında ciddi farklar olabilmektedir.
-
Bu durum, yargılamaların uzamasına yol açmaktadır.
7.3. Zamanaşımı Sorunları
-
KTK’daki 2 yıllık zamanaşımı süresi mağdurlar açısından oldukça kısadır.
-
Ceza davasına bağlı hallerde ise zamanaşımı ceza süresine bağlanır.
7.4. Sigorta Şirketlerinin Red Politikaları
-
Kusur oranı belirlenmeden ödeme yapılmamakta, bu da mağdurların zararını artırmaktadır.
7.5. Tahkim Başvurularında Artış
-
Sigorta Tahkim Komisyonu’na yapılan başvuruların büyük bölümü araç değer kaybına ilişkindir.
-
Bu durum, uygulamada önemli bir ihtilaf alanı olduğunu göstermektedir.
8. Araç Değer Kaybı Taleplerinde Dava Süreci
8.1. Sigorta Şirketine Başvuru
-
İlk aşamada zarar gören, kusurlu tarafın sigorta şirketine başvuru yapar.
-
Eksper raporu ve hasar belgeleri sunulur.
8.2. Sigorta Şirketinin Cevabı
-
Sigortacı, genellikle SBM formülü üzerinden hesaplama yapar.
-
Çoğu kez eksik ödeme teklif eder veya kusur oranı netleşmemişse reddeder.
8.3. Tahkim ve Arabuluculuk
-
Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yapılabilir.
-
Arabuluculuk zorunlu olmamakla birlikte, çözüm süresini kısaltabilir.
8.4. Mahkeme Süreci
-
Asliye Ticaret Mahkemeleri görevli ve yetkilidir.
-
Bilirkişi raporu alınarak değer kaybı yeniden hesaplanır.
-
Faiz, kaza tarihinden itibaren işletilir.
9. Avukatların Stratejileri
9.1. Davacı Avukatı Açısından
-
Araç değer kaybını ve tamir masraflarını birlikte talep etmek,
-
Eksik ödemeye karşı bilirkişi incelemesi istemek,
-
Faiz, yargılama gideri ve vekalet ücretini de talebe dahil etmek,
-
Zamanaşımı süresini göz önünde bulundurmak.
9.2. Davalı Avukatı Açısından
-
Müvekkilin kusur oranını düşürmeye çalışmak,
-
Önceki hasarların yeni kazaya yüklenmesini engellemek,
-
Sigorta poliçesi limitini savunma olarak ileri sürmek,
-
Zamanaşımı def’isini kullanmak.
10. Reform ve Çözüm Önerileri
10.1. Hesaplama Standartlarının Belirlenmesi
-
SBM formülü ile bilirkişi raporlarının uyumlu hale getirilmesi gerekir.
10.2. Zamanaşımı Süresinin Uzatılması
-
KTK’daki 2 yıllık süre mağdurlar için yetersizdir, 5 yıla çıkarılmalıdır.
10.3. Sigorta Şirketlerinin Denetlenmesi
-
Eksik ödeme politikalarına karşı bağımsız denetim mekanizmaları kurulmalıdır.
10.4. Tahkim ve Arabuluculuk Mekanizmalarının Güçlendirilmesi
-
Sigorta Tahkim Komisyonu daha geniş yetkilere sahip olmalı,
-
Arabuluculuk mekanizması etkinleştirilmelidir.
10.5. Yargıtay İçtihatlarının Kodifikasyonu
-
Araç değer kaybına ilişkin yerleşik içtihatlar, kanun düzeyinde düzenlenmelidir.
11. Sonuç
Araç değer kaybı, trafik kazalarının mağdurlar açısından en önemli mali sonuçlarından biridir. Türk hukuk sisteminde zorunlu trafik sigortası kapsamında tazmin edilebilecek zararlar arasında yer almaktadır.
Ancak uygulamada sigorta şirketlerinin eksik ödeme politikaları, hesaplama yöntemlerindeki farklılıklar ve kısa zamanaşımı süreleri mağdurların zararlarının tam olarak karşılanmasına engel olmaktadır.
Sonuç olarak, hukuki düzenlemelerin güçlendirilmesi, hesaplama yöntemlerinin standartlaştırılması, sigorta şirketlerinin daha etkin denetlenmesi ve tahkim/arabuluculuk mekanizmalarının geliştirilmesi gerekmektedir.
About Post Author
