Zorunlu Geçit Hakkı Nedir
1. Zorunlu Geçit Hakkının Tanımı ve Önemi
Zorunlu geçit hakkı, başka yola bağlantısı olmayan veya mevcut yolu taşınmazın ekonomik kullanımını ciddi şekilde engelleyen bir taşınmaz lehine, komşu taşınmaz üzerinden geçiş sağlanmasıdır.
Bu hak, mülkiyet hakkının kullanılması için zorunluluk arz ettiğinden, Türk Medeni Kanunu’nda özel olarak düzenlenmiştir.
Zorunlu geçit hakkı:
-
İrtifak hakkı niteliğindedir (TMK m. 747).
-
Bedel karşılığında kurulur.
-
En az zarara yol açacak şekilde belirlenir.
-
Tapuya tescil edilerek üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.
Amaç: Taşınmaz malikinin mülkiyet hakkını tam olarak kullanabilmesi için fiili erişim sağlamak.
2. Hukuki Dayanak
📜 TMK m. 747:
“Yolu bulunmayan taşınmaz maliki, komşu taşınmazdan, uygun bir bedel karşılığında geçit hakkı isteyebilir. Geçit, mümkünse kendi arazisi üzerinden veya en az zarar verecek taşınmaz üzerinden geçirilir.”
📌 Bu hükme göre mahkeme, geçit güzergâhını zarar, mesafe, kullanım amacı ve topografya gibi kriterleri dikkate alarak belirler.
3. Zorunlu Geçit Hakkının Türleri
3.1. Yaya Geçit Hakkı
-
Sadece yaya geçişine izin verir.
-
Genellikle dar alanlı, araç girişine gerek olmayan taşınmazlar için kullanılır.
3.2. Araç Geçit Hakkı
-
Motorlu araçların geçebilmesi için genişlik sağlanır.
-
Tarım arazileri, inşaat sahaları veya ticari tesisler için zorunludur.
3.3. Tarımsal Geçit Hakkı
-
Tarım araçları (traktör, biçerdöver) ve malzeme taşımak için geniş tutulur.
-
Ürün hasadı dönemlerinde yoğun kullanılır.
3.4. Geçici Geçit Hakkı
-
Belirli bir proje veya inşaat tamamlanana kadar geçerlidir.
-
Süre sonunda kendiliğinden sona erer.
3.5. Sürekli Geçit Hakkı
-
Hak, sürekli olarak kullanılır; genellikle taşınmazın başka bir yola çıkışı olmadığı durumlarda verilir.
4. Zorunlu Geçit Hakkı Nasıl Dava Açılır?
4.1. Öncelikli Uzlaşma
-
Kanun, dava açmadan önce komşu taşınmaz sahibiyle anlaşma yapılmasını teşvik eder.
-
Anlaşma sağlanamazsa dava yolu tercih edilir.
4.2. Görevli ve Yetkili Mahkeme
-
Görevli: Asliye Hukuk Mahkemesi
-
Yetkili: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi
4.3. Dava Dilekçesinde Olması Gerekenler
-
Taraf bilgileri
-
Taşınmazın tapu kaydı
-
Yolu olmadığını veya yetersiz olduğunu gösterir belgeler
-
Kadastro krokisi
-
Talep edilen güzergâhın açıklaması
-
Bedel teklifine ilişkin beyan
4.4. Mahkeme Süreci
-
Bilirkişi İncelemesi – En uygun güzergâh belirlenir.
-
Keşif – Yerinde inceleme yapılır.
-
Bedel Tespiti – Hak sahibinin ödeyeceği geçit bedeli hesaplanır.
-
Karar – Geçit güzergâhı ve bedel kesinleşir.
-
Tapuya Tescil – İrtifak hakkı tapuya işlenir.
5. Hak ve Yükümlülükler
Haklar
-
Mahkeme kararında belirlenen güzergâhı kullanmak
-
Güzergâhın korunmasını istemek
-
Tapu tescili ile üçüncü kişilere karşı koruma
Yükümlülükler
-
Belirlenen bedeli ödemek
-
Geçit yolunu amacına uygun kullanmak
-
Güzergâhta zarar vermemek
-
Bakım masraflarına katılmak
6. Zorunlu Geçit Hakkının Sona Ermesi
-
Taşınmazın doğrudan kamu yoluna bağlantısının sağlanması
-
Geçit hakkının amacının ortadan kalkması
-
Tarafların anlaşması
-
Mahkeme kararı
-
Süreli geçitlerde sürenin dolması
📌 Örnek: Yeni bir imar düzenlemesi ile taşınmaz doğrudan caddeye açıldığında geçit hakkı kendiliğinden düşer.
7. Yargıtay Kararları ile Zorunlu Geçit Hakkı
1. Yargıtay 14. HD, 2017/1865 E., 2019/2459 K., 28.03.2019
Olay: Yolu olmayan taşınmaz için komşu parselden araç geçidi talep edilmiştir.
Gerekçe: Geçit güzergâhı en az zarara yol açacak şekilde belirlenmeli, tarımsal faaliyetler dikkate alınmalıdır.
Sonuç: Bilirkişi raporuna uygun olarak geçit hakkı tanınmıştır.
2. Yargıtay 14. HD, 2015/9983 E., 2016/4543 K., 07.04.2016
Olay: Davacı, mevcut yaya geçidinin araç geçidine dönüştürülmesini talep etmiştir.
Gerekçe: Geçit ihtiyacı karşılanıyorsa, keyfi genişletme talebi kabul edilemez.
Sonuç: Talep reddedilmiştir.
3. Yargıtay 14. HD, 2014/7311 E., 2014/10432 K., 15.12.2014
Olay: Geçit hakkı tanınmasına rağmen bedel ödenmemiştir.
Gerekçe: Bedel ödenmeden hak kullanılamaz.
Sonuç: Bedel ödenene kadar geçit kullanımına izin verilmemiştir.
4. Yargıtay 14. HD, 2012/8651 E., 2013/1123 K.
Olay: Davacı, komşu taşınmaz yerine uzak parselden geçit talep etmiştir.
Gerekçe: Geçit, öncelikle kendi arazisinden veya en yakın güzergâhtan geçirilmelidir.
Sonuç: Uzak parsel talebi reddedilmiştir.
8. Uygulama Örnekleri
-
Kırsal Alanlar: Köyde evi olup kamu yoluna çıkışı olmayan kişiler.
-
Tarım İşletmeleri: Tarlaya traktörle ulaşım için komşu arazi üzerinden geçiş.
-
İnşaat Firmaları: Şantiye araçlarının ulaşımı için geçici geçit hakkı.
-
Orman Köyleri: Orman yollarının kapalı olması nedeniyle komşu parselden geçiş.
9. Sonuç
Zorunlu geçit hakkı, mülkiyet hakkının fiilen kullanılabilmesi için hayati önem taşır.
Mahkemeler, bu hakkı en az zarar verecek şekilde kurar ve bedel karşılığında tescil eder.
Yargıtay kararları, hem hakkın kurulmasında hem de sona ermesinde objektif kriterleri vurgulamaktadır.
Bu nedenle dava sürecinde hukuki danışmanlık almak, geçit güzergâhının doğru belirlenmesi açısından büyük avantaj sağlar.
About Post Author
