Zincirleme Trafik Kazalarında Değer Kaybı: Paylaştırma, Müteselsil Sorumluluk ve Rücu

Giriş: Zincirleme Kazada “Kimin Değer Kaybını Kim Öder?”

Zincirleme trafik kazaları, klasik “A–B çarpıştı” hikâyesinden farklıdır: birden fazla sürücü, birden fazla darbe ve birden fazla sigorta bilgisi devrededir. Değer kaybı ise onarım sonrası araçların ikinci el piyasasında oluşan fiyat düşüşüdür. Zincirleme bir kazada, bu değer kaybının kim tarafından, hangi oranda ve hangi limitler içinde karşılanacağı; kusur dağılımı, müteselsil sorumluluk ve rücu kurallarıyla belirlenir.

---

Hukuki Çerçeve: Paylaştırma, Müteselsil Sorumluluk ve Rücu

• Paylaştırma (Kusura Göre Oranlama): Zincirleme kazada her sürücünün kusur oranı belirlenir; zarar kalemleri (değer kaybı + diğer) bu oranlara göre dağıtılır.

• Müteselsil Sorumluluk: Birden çok kişinin aynı zarardan birlikte sorumlu olmasıdır. Zarar gören, dilediği sorumludan zararın tamamını limitler dâhilinde talep edebilir; ödeyen sorumlu rücu ile diğerlerine döner.

• Rücu (Halefiyet): Sigortacı veya ödeyen sorumlu, kusur oranları ölçüsünde diğer kusurlulara/diğer sigortacılara dönerek nihai yükü dengeleyebilir.

• Nedensellik: Hangi darbenin hangi araca hangi zararı doğurduğu (özellikle arka–arka çarpmalar ve ön–arka zincirleme kombinasyonlarında) belirleyicidir.

---

Değer Kaybının Tespiti: Formül Değil, Pazar + Kanıt Hibriti

Değer Kaybı = Hasarsız Rayiç (medyan) – Onarımlı Pazar Değeri (medyan).
Zincirleme kazalarda da ispat mantığı değişmez; sadece olay örgüsü ve kusur akışı karmaşıklaşır.

Kanıt seti:

• Ekspertiz raporu: Boyalı/değişen parçalar, yapısal hasar (şasi/podye/direk), airbag, elektronik sistemler.

• Servis belgeleri/faturalar: Parça türü (orijinal/sertifikalı eşdeğer), montaj, boya reçetesi, ADAS/ far kalibrasyon çıktıları.

• TRAMER ve tutanak: Hasar/ödeme kalemleri, darbe yönleri, olay dizilimi.

• Emsal ilan seti: Hasarsız ve onarımlı emsaller ayrı kümeler, aynı model/yıl/donanım, benzer km, medyan yaklaşımı, tarih-saat damgalı ekran görüntüleri.

---

Kusur ve Nedensellik Zinciri: “Ön–Arka Darbe” Dinamikleri

Zincirleme kazalarda tipik senaryolar:

1. Arkadan itme etkisi: En arkadaki araç X, Y’ye; Y de itme ile Z’ye çarpar. Z’nin arka hasarı X–Y zincirinin sonucu; Z’nin ön hasarı varsa farklı nedensellik tartışılır.

2. Çoklu giriş: Hem arka hem yan/ön darbe aynı anda veya sıralı oluşur. Her darbenin kime atfedileceği ve değer kaybına etkisi ayrı ayrı incelenir.

3. Hız–mesafe ihlalleri: Takip mesafesi, dikkat ve hız; kusur dağılımını belirler. Bir sürücünün ön/beklenmedik manevrası zinciri tetikleyebilir, fakat arkadan gelenin takip mesafesi eksikliği kusuru artırabilir.

Kural: Kusur ve nedensellik birlikte okunur. “Kim çarptı?” kadar, “hangi zarar bu çarpmanın sonucu?” sorusunun cevabı önemlidir.

---

Sigorta Boyutu: ZMMS, IMM ve Limit Aşımı

• ZMMS (Zorunlu Trafik Sigortası): Kusurlu tarafın işleteni/sürücüsü adına karşı taraftaki maddi zararları (değer kaybı dâhil) poliçe limiti içinde karşılar.

• IMM (İhtiyari Mali Mesuliyet): ZMMS limitini aşan kısım için (poliçe özel şartlarına bağlı) kusurlu tarafta tamamlayıcı rol üstlenebilir.

• Limit aşımlarında yol: Zarar gören, ZMMS’den sonra kusurlu tarafa ve/veya kusurlunun IMM’ine yönelebilir.

• Rücu akışı: Ödeyen sigortacı, kusur oranları ve sözleşme hükümlerine göre diğer sigortacılara/kusurlulara döner; çifte tahsil olmaz.

---

Örnek Olay : Üç Araçlı Zincirleme Kaza – Sayısal Paylaştırma

Olay: Üç araçlı zincirleme kaza. En arkadaki A, ortadaki B’ye; B de öndeki C’ye çarpıyor (itme etkisi).
Kusur Dağılımı (varsayım): A %70, B %20, C %10 (C’nin ani fren–şerit hatası nedeniyle az kusur verildi).
Değer Kaybı Tespitleri (medyanlara dayalı):

• C aracının değer kaybı: 120.000 TL

• B aracının değer kaybı: 80.000 TL

• A aracının değer kaybı: 60.000 TL (A kusurlu olduğundan kendi kaybını karşı taraftan isteyemez; fakat olay örgüsünü anlamak için yazıldı.)

Paylaştırma Mantığı:

• C’nin kaybı; esasen A’nın arkadan itmesi + B’nin çarpması ile oluştu. C’ye kusur %10 verilmişse, C’nin talebinde müterafik kusur indirimi uygulanır: 120.000 × (1 − 0,10) = 108.000 TL.

• Müteselsil sorumluluk gereği C, bu 108.000 TL’nin tamamını A ve/veya B’den limitler dâhilinde talep edebilir. Ödeyen, kusur oranlarına göre diğerine rücu eder.

 Paylaştırma ve Müteselsil/Rücu Görünümü

Uygulama notu: C, 108.000 TL için önce A’nın ZMMS’sine başvurabilir; limit yetmezse A’nın IMM’ine ve/veya B’nin ZMMS/IMM’ine yönelir. Ödeyen sigortacı, tabloda gösterildiği gibi rücu eder.

---

Dava/Tahkim Süreci: Adım Adım Yol Haritası

1. Olay Dizilimini Netleştir: Tutanağı, kamera/EDS kayıtlarını, fotoğrafları sıraya koy. Hangi darbe hangi aracı ne zaman etkiledi?

2. Kusur Analizi Yap: Takip mesafesi, hız, şerit/radar verileri, ani fren–manzara; nedensellik üzerinden kusuru oranla.

3. Değer Kaybını Hesapla:

   • Hasarsız medyan ve onarılmış medyan emsalleri ayrı küme topla.

   • Uç değerleri ele, filtre setini (model/yıl/donanım/km) not et.

   • Ekspertiz + servis + kalibrasyon belgelerini ekle.

4. Müterafik Kusuru Uygula: Her zarar gören için kendi kusurunu indirerek talep tutarını netleştir.

5. Müteselsil Adresleme: Talebi ana kusurlulara yönelt; ZMMS → IMM/işleten/sürücü sıralamasını kur.

6. Faiz/Temerrüt–Zamanaşımı: Sigortaya yazılı başvuru yap; makul inceleme süresinden sonra faiz talep et; süreleri (kısa/uzun, varsa ceza bağlantısı) takip et.

7. Tahkim veya Mahkeme: Tutar–hız–itiraz imkânlarına göre seç; belge düzenini tahkim/mahkeme standardına uygun hazırla.

8. Rücu Kurgusu: Ödemeyi yapanın diğerlerine nasıl döneceğini dilekçede akış şeması gibi anlat; hâkim/bilirkişi için dosyayı okunur kıl.

---

Sık Yapılan Hatalar

• Zincirleme olayda tek darbe gibi anlatmak; nedensellik halkalarını ayırt etmemek.

• Emsal ilanları karma toplayıp hasarsız/onarılmış kümeleri ayırmamak.

• Müterafik kusur (zarar gören kusuru) indirimi uygulamamak.

• Müteselsil sorumluluğu yanlış adreslemek; “tek sigortacı”ya yüklenmek.

• Limit aşımlarında IMM’i ve işleten/sürücü sorumluluğunu gözden kaçırmak.

• Ekspertiz/servis/kalibrasyon ve TRAMER belgelerini eksik sunmak.

• Faiz/temerrüt başlangıcını net yazmamak, zamanaşımı planını tutmamak.

---

 Zincirleme Trafik Kazasında Değer Kaybı

1) Zincirleme kazada değer kaybı nasıl hesaplanır?
Hasarsız medyan – onarımlı medyan. Emsal ilan kümeleri ayrı toplanır; ekspertiz/servis/kalibrasyon belgeleriyle nitelik farkı açıklanır.

2) Müteselsil sorumluluk ne sağlar?
Zarar gören, kusurluların herhangi birinden tamamını (limit dâhilinde) talep edebilir; ödeyen, diğer kusurlulara rücu eder.

3) ZMMS limiti yetmezse ne olur?
Aşan kısım için kusurlu sürücü/işleten ve varsa IMM (kasko içi) tamamlayıcı olabilir (poliçe şartlarına bağlı).

4) Müterafik kusur (birlikte kusur) uygulanır mı?
Evet. Zarar görenin kendi kusuru oranında tazminattan indirim yapılır.

5) Dört–beş araçlı kazalarda talepler karışmaz mı?
Karışır; bu yüzden olay dizilimi, kusur oranları, müteselsil/rücu ve limit planı tablo ile anlatılmalıdır.

6) Kasko, kendi aracımın değer kaybını öder mi?
Standart kasko genelde kendi değer kaybını kapsamaz; mesele karşı taraf ve ZMMS/IMM eksenindedir.