Zilyetliğin Geçici Kaybı

Zilyetliğin Geçici Kaybı: Tanım, Uyuşmazlık Türleri, Davalar, Deliller ve Pratik Stratejiler

1) Giriş: Neden “Geçici Kayıp” Kritik?

Zilyetlik, eşya üzerinde fiilî hâkimiyetin varlığını ifade eder ve Türk Medenî Kanunu’nun sistematiğinde, hem korunan bir olgu hem de pek çok sonuç doğuran bir hukuki statüdür. Gündelik hayatta arabayı park ettikten sonra başkasınca götürülmesi, çantanın çalınması, depodaki mallara haksız el atılması, kiralananın anahtarının haksız şekilde alınması, arsaya izinsiz konteyner yerleştirilmesi gibi örneklerin neredeyse tamamı zilyetliğin geçici kaybı tartışmasını doğurur. Bu kavram, bir yandan zilyetlik koruma davalarını, diğer yandan iyi niyet–kötü niyet ayrımı, ecrimisil, geri alma, tahliye, müdahalenin men’i, delillerin acil toplanması ve ihtiyati tedbir gibi güçlü araçları tetikler.

2) MK. m. 976- Geçici Olarak Kesilme

‘Fiili hakimiyetin geçici nitelikteki sebeplerle kullanılmaması veya kullanma olanağının ortadan kalkması zilyetliği ortadan kaldırmaz.’

2) Kavramın Çerçevesi: Geçici Kayıp Tam Olarak Nedir?

Zilyetliğin geçici kaybı, eşya üzerindeki fiilî hâkimiyetin irade dışı nedenlerle (çalınma, gasp, unutma, kaybetme, haksız el koyma, hukuka aykırı kilit değişimi vb.) kısa veya belirsiz bir süre için kesilmesidir. Burada üç unsur öne çıkar:

Zilyetliğin mevcut olması: Kayıp öncesinde zilyetlik (dolaysız veya dolaylı) bulunmalıdır.
İrade dışı kesinti: Hâkimiyet, zilyedin rızası ve hukuka uygun bir devri olmaksızın kesilmiştir.
Geçicilik–sürerlilik ayrımı: Zilyet, eşyayla bağını nihai olarak koparmak istememiştir (terk/temlik yoktur); bu yüzden “geçici kayıp” söz konusudur.

Şu durumlar geçici kayıp değildir:

Terk: Zilyet, eşyayı bırakıp artık zilyet olmak istemiyorsa; bu, iradi bir terk hâlidir.
Geçerli devir: Satış/bağış/kira teslimi gibi hukuka uygun devrin ardından zilyetliğin kaybı “geçici kayıp” sayılmaz.
Hukuka uygun zapt: Haciz, muhafaza gibi kamu gücü işlemleriyle geçici olarak elden çıkma söz konusu ise, uyuşmazlık türü farklı bir çerçevede değerlendirilir.

3) Zilyetliğin Geçici Kaybının Türleri ve Örnekler

3.1. Taşınırlar

Hırsızlık/kapkaç: Çalınan telefon, çalınan araç, çalınan iş makinesi.
Unutma/kaybetme: Metroda unutulan çanta, kargoda kaybolan paket.
Haksız el koyma: Depodaki malların kiracı tarafından izinsiz taşınması, ortaklardan birinin şirket demirbaşını izinsiz götürmesi.
Dolaylı zilyetlikte kesinti: Emanete verilen malın emanetçi tarafından geri verilmemesi.

3.2. Taşınmazlar

Haksız işgal: Arsaya izinsiz prefabrik yerleştirilmesi, bahçeye izinsiz araç çekilmesi.
Kilidin hukuka aykırı değiştirilmesi: Kiralananın malik veya üçüncü kişi tarafından hukuka aykırı kapatılması.
İnşaat sahasına haksız giriş: Müteahhidin sözleşme dışı alanı işgal etmesi, ortak alanın kapatılması.

3.3. Birlikte ve Dolaylı Zilyetlikte Geçici Kayıp

Birlikte zilyetlikte: Ortaklardan birinin eşyayı diğerinin rızası olmadan alıkoyması.
Dolaylı zilyetlikte: Kiraya verenin kiralanana hukuka aykırı el atması; malikin kiracıya verdiği taşınırın kiracının rızası olmaksızın üçüncüde kalması.

4) Hukuki Sonuçlar: Hangi Davalar, Hangi Talepler?

4.1. Zilyetliğin Korunması Davaları (Zilyetlik Statüsünden Doğan)

Zilyetlik, mülkiyetten bağımsız olarak korunur. Uygulamada iki ana talep öne çıkar:

Müdahalenin men’i (el atmanın önlenmesi): Devam eden haksız müdahalenin durdurulması.
Geri alma/istirdat (taşınırda iade; taşınmazda tahliye): Saldırı sona ermiş, eşya haksız zilyette ise iadesi/tahliyesi istenir.

Bu davalar mülkiyet ispatını şart koşmaz; zilyetlik olgusu korunur. Görev, genellikle Sulh Hukuk Mahkemesindedir (zilyetliğin korunmasına özgü davalar). Ancak ecrimisil ve mülkiyete dayalı eda talepleri çoğunlukla Asliye Hukuk Mahkemesi görev alanına girer. Kiralananla ilgili özel uyuşmazlıklarda Sulh–Asliye ayrımı kiraya ilişkin mevzuata göre ayrıca değerlendirilir.

Önemli pratik not: Zilyetlik davaları hızlı koruma sağlar; mülkiyet tartışmasını beklemez. Dosyanın aciliyeti varsa önceliklendirilmelidir.

4.2. Taşınırda “İyi Niyetli Üçüncü” Sorunu ve İade

Taşınır eşya, zilyetliğe güven ilkesiyle dolaşıma çıkar. Ancak zilyetliğin irade dışı kaybı (çalınma, kaybolma, gasp) söz konusuysa; iyi niyetli üçüncü kişiden iade rejimi özel kurallara tabidir. Pazar, müzayede, ikinci el galerisi gibi yerlerden iyi niyetle satın alma hâlinde dahi; belirli koşullarda malik eski eşyasını bedelini ödeyerek geri alabilir. Çalınan veya kaybolan eşyanın belirli bir süre içinde geri istenmesi kuraldır; bu süre geçince iyi niyetli iktisap kalıcı hale gelebilir.

Uygulamada:

Çalıntı–kayıp araçlarda, alıcının basit bir özen yükümlülüğü (plaka/şasi kontrolleri, resmi kayıt sorguları, makul fiyat araştırması) aranır. Olağan dışı fiyat, şüpheli satış, eksik evrak; iyi niyeti zedeleyebilir.
Elde edilen eşya pazar/mezat/galeri gibi kurumsal dolaşım yerlerinden alınmışsa, iade bedel karşılığı gündeme gelebilir.
Süre geçirilirse, iyi niyetli iktisap kesinleşebilir; malik “istihkak” yerine tazminat/haksız fiil kanalına yönelir.

4.3. Taşınmazda Tahliye, El Atmanın Önlenmesi ve Ecrimisil

Taşınmazlarda mülkiyet kural olarak tapu siciline bağlıdır; ancak zilyetlik koruması da ayrıca işler. Haksız işgal varsa:

El atmanın önlenmesi ve tahliye (haksız müdahale sonlandırılır, taşınmaz boşaltılır),
Ecrimisil (haksız işgal tazminatı): Haksız kullanım süresi boyunca kira benzeri kullanma bedeli istenir.

İyi niyetli zilyet uzun süre tartışma konusudur. Yerleşik yaklaşımda, ecrimisil için ille de kötü niyet aranmaz; haksız kullanım yeterlidir. Ne var ki uygulamada iyi niyet iddiası, dönem ve miktar hesabında etkili olabilir; malik tarafından ihtar/dava ile hukuka aykırılığın bildirildiği tarih, kötü niyetin başlangıcı kabul edilip tazminat hesabında esas alınabilir.

4.4. İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz

İhtiyati tedbir: Geri alma/tahliye davasında eşyanın devrinin/yerinin değiştirilmesinin önlenmesi, araç üzerinde tasarrufun kısıtlanması, işgal edilen alanın mühürlenmesi gibi geçici korumalar istenebilir.
İhtiyati haciz: Ecrimisil gibi para alacakları için, şartları varsa İİK’ye göre ihtiyati haciz başvurusu değerlendirilebilir.

5) İspat ve Delil Rejimi: Kim Neyi, Nasıl Kanıtlar?

5.1. Zilyetlik Karineleri

Zilyet olan kişi lehine karineler işler:

Taşınırda, zilyetliğe dayanarak mülkiyet karinesi doğar; üçüncü kişinin çalıntı/kayıp iddiası varsa bunu ispatlaması gerekir.
İyi niyet karinesi de pratikte önemlidir; karşı tarafın kötü niyeti somut olgularla gösterilmelidir.

5.2. Tipik Deliller

Teslim ve kullanım belgeleri: Fatura, sevk irsaliyesi, teslim tutanakları, kira sözleşmesi ekleri.
Elektronik izler: Kamera kayıtları, GPS/telemetri verisi, plaka tanıma kayıtları, giriş–çıkış logları.
Resmî kayıtlar: Tescil, ruhsat, UETS/KEP bildirimleri, kolluk tutanakları.
Tanık–bilirkişi: Haksız el atmanın şekli, süresi, kullanımın kapsamı; ecrimisil rayici.
Maddi bulgular: Kilidin değiştirilmesi, izinsiz konteyner, kaçak bağlantılar (elektrik/su).

5.3. Delil Stratejisi

Öncelikle zilyetlik olgusunu güçlü delillerle kurun (teslim, fiilî kullanım, muhafaza alanı, anahtar tasarrufu, çalışanların erişimi).
İrade dışı kopuşu somutlayın (çalınma/kaybolma tutanakları, ihtarname, kamera görüntüsü).
Taşınırda üçüncü kişinin iyi niyet iddiasını sarsacak işaretleri toplayın (uygunsuz bedel, şüpheli devir, iç tutarsız beyan, kilometre/şasi oynaması).
Taşınmazda kullanım süresi ve kapsamını netleştirin; ecrimisil için dönemsel kira emsallerini dosyaya erken alın.

6) Süreler, Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Etkiler

Taşınır iadesi (çalınan/kaybolan): Kural olarak sınırlı bir süre içinde iyi niyetli üçüncü kişiden geri istenir; tipik olarak beş yıl gündeme gelir. Süre, olayın niteliğine göre farklı tartışmalara açıktır; dosya özelinde hesaplanmalıdır.
Ecrimisil: Genel olarak beş yıllık zamanaşımı görüşü baskındır; her dönem için ayrı hesap yapılır.
Zilyetlik davaları: Zilyetliğin korunmasına ilişkin davalarda çabukluk esastır; gecikme hakkın kötüye kullanımı tartışmasını tetikleyebilir.
Haksız fiil tazminatı: Öğrenmeden itibaren iki yıl, her hâlükârda on yıl genel pozisyondur; ancak eşya hukukundaki özel süreler ile kesişimde dikkat gerektirir.

Pratik uyarı: Süre, çoğu dosyada davanın kaderini belirler. Olay tarihini, öğrenme tarihini ve kesintiye uğratan işlemleri (ihtar, ceza soruşturması, icra) kronolojik tabloya bağlayın.

7) Yargıtay Uygulamasından Yol Haritası (Özet Değiniler)

Zilyetlik, mülkiyetten bağımsız korunur. Dosyanızda mülkiyet tartışmalı olsa bile zilyetlik korumasını öne alın; hızlı sonuç verir.
Çalıntı–kayıp taşınır–galeri hattı: Galeri/pazar/mezat gibi dolaşım yerlerinden alımlarda, iyi niyetli alıcı lehine koruma güçlüdür; ancak bedel karşılığı iade mekanizması ve süre kritik role sahiptir.
Araç dosyaları: Makul araştırma yapılmadan, şüpheli bedelle alınan araçlarda iyi niyet kabulü zayıflar; tescilin tek başına kurtarıcı olduğu düşüncesi doğru değildir.
Ecrimisil: Haksız işgal varsa kural olarak talep edilebilir; miktar hesabında emsal kira–kullanım niteliği, dönemsellik ve çoğu zaman kötü niyetin başlangıcının ihtar/dava tarihiyle belirlenmesi tartışmaları öne çıkar.
İspat yükü dağılımı: Zilyet olanın lehine karine işler; buna dayanarak karşı tarafa vakıa yüklemesi yapılır.
İhtiyati tedbir: Özellikle taşınırın el değiştirme ihtimali yüksekse (araç, makine), derhal tedbir kararı kritik fark yaratır.

Not: Yukarıdaki başlıklar, içtihat eğilimlerinin genel özetidir. Her dosyada sözleşme metni, taraf ilişkisi, delil yoğunluğu ve yerel uygulama farklılıkları sonucu etkiler.

8) Taşınır–Taşınmaz Farkları: Uygulama Kutuları

8.1. Taşınır Eşya (Araç, Makine, Cihaz)

Hızlı hareket edin: İhtiyati tedbirle devri–tasarrufu sınırlayın; trafik/tescil birimleri nezdinde bildirimleri hazırlayın.
Teknik delil: Şasi–motor numarası, seri numarası, yazılım lisans anahtarı, telemetri.
Üçüncü kişide bulunma: İade talebi + bedel iadesi rejimi + süre hesabı birlikte kurgulanmalı.

8.2. Taşınmaz (Arsa, Bina, Ortak Alan)

El atmanın önlenmesi + tahliye + ecrimisil üçlemesi birlikte planlanır.
Harita/keşif: İşgal alanı, kullanım türü, emsal kira tespiti için bilirkişilik erken talep edilir.
İdari yol (taşınmaz zilyetliği tecavüzünün önlenmesi): Şartları oluşuyorsa mülkî amir nezdinde başvuru, yargısal yola paralel ve hızlı bir ara koruma sağlayabilir.

9) Dava Yolunun Seçimi: Hangi Hâlde Hangi Dava?

Uyuşmazlık	Tipik Davalar	Ek Talepler
Çalıntı/kayıp taşınır (araç/ekipman)	Geri alma (istirdat), zilyetliğin korunması	İhtiyati tedbir, bedel karşılığı iade, tazminat
Haksız işgal (taşınmaz)	El atmanın önlenmesi + tahliye	Ecrimisil, eski hâle getirme
Kiralananın haksız kilitlenmesi	Zilyetlik koruma (teslimin sağlanması)	İhtiyati tedbir, kullanım engelinin kaldırılması
Emanette malın geri verilmemesi	Zilyetlik koruma, alacağın temliki/istihkak	Tazminat, cezai süreçle eşgüdüm

Görev: Zilyetliğin korunmasına özgü davalarda genellikle Sulh Hukuk; ecrimisil ve mülkiyet dayanaklı geniş taleplerde Asliye Hukuk. Yetki ise çoğu kez taşınmazın bulunduğu yer veya haksız fiilin işlendiği yer gibi özel kurallara tabidir.

10) Ecrimisil Hesabına Kısa Bir Bakış

Dönemsellik: Her dönem için ayrı hesap; zamanaşımı sebebiyle geçmiş 5 yıl dışarıda kalabilir.
Emsal: Benzer nitelikte taşınmaz/alan/kullanım üzerinden rayiç tespit edilir.
Kullanım türü: Depolama, üretim, satış alanı, otopark, reklam panosu gibi alt türler bedeli değiştirir.
İyileştirmeler/masraflar: İşgalci tarafından yapılan bazı masraflar bedelde mahsup tartışması doğurabilir.
KDV/stopaj–vergi etkisi: Ticari taraflarda net–brüt ayrımı ve vergisel sonuçlar ayrıca planlanır.

11) İhtiyati Tedbir İçin Kontrol Listesi

Hukuki yarar ve aciliyet: Eşyanın devri, taşınması, değer kaybı riski somutlaştırılmalı.
Teminat: Hakim, karşı tarafa verilebilecek zararı dengelemek için teminat isteyebilir; tutar senaryoya göre planlanmalı.
Tedbir kapsamı: Taşınırda tescil–trafik işlemleri, taşınmazda kullanımı sınırlayıcı önlemler, elektronik sistemlerde erişim kısıtı.
Dilekçe ekleri: Tutanak, görsel, kayıt, sözleşme, ihtar, bilirkişi raporları–ön raporlar.
Tedbir sonrası icra: Tedbir kararının ilgili kurumlara derhal tebliği ve UETS/KEP ile iz sürme.

12) Dilekçe Mimarisi: İkna Edici Bir Çerçeve

Olay Örgüsü (Zaman Çizelgesi): Zilyetliğin varlığı → kopuşun şekli → mevcut durum.
Hukuki Nitelendirme: Zilyetliğin geçici kaybı; zilyetlik koruma normları; taşınır/taşınmaz ayrımı.
Delil Kurgusu: Zilyetlik karineleri + somut deliller; üçüncü kişinin iyi niyetine karşı emareler.
Talepler: Müdahalenin men’i, iade/tahliye, tedbir, ecrimisil (dönem–miktar), tazminat.
Süre–Zamanaşımı: İade–ecrimisil–haksız fiil kanallarında ayrı ayrı gösterim.
Sonuç: Hızlı ve ölçülü koruma, hak kaybının önlenmesi.

13) Sık Karşılaşılan Hatalar ve Nasıl Kaçınılır?

Yanlış dava kombinasyonu: Zilyetlik koruması gerektiren dosyada doğrudan istihkaka yüklenmek; süre ve ispat kaybı yaratır.
Süreyi kaçırmak: Çalıntı/kayıpta iyi niyetli üçüncüye karşı özel süreler esastır.
Delil gevşekliği: Kamera/GPS/tescil kayıtları gibi “sert deliller” toplanmadan dava açmak.
Tedbir talebini ertelemek: Taşınır hızla el değiştirir; geç kalınan her gün zarar büyür.
Ecrimisilde yanlış emsal: Kullanım türünü karşılamayan emsal; fazla/eksik hesap ve ret riski doğurur.

14) Uygulamada Örnek Senaryolar

Senaryo A: Çalıntı Araç, Galeride Bulundu

Hedef: Aracın iadesi, tedbirle devrin engellenmesi.
Adımlar:
1. Tedbir talebi + trafik–tescil bildirimleri,
2. Zilyetliğin varlığı ve irade dışı elden çıkışı delillerle ispat,
3. Galerinin iyi niyet iddiasını zayıflatacak emareler,
4. Gerekirse bedel karşılığı iade rejiminin uygulanması,
5. Zarar–mahrum kalınan kullanımın tazmini.

Senaryo B: Arsaya Konteynerle Haksız İşgal

Hedef: Müdahalenin men’i + tahliye + ecrimisil.
Adımlar:
1. Keşif–bilirkişi ile işgal alanı,
2. Emsal kira–kullanım bedeli tespiti,
3. Tedbirle yeni kullanımın genişlemesinin önlenmesi,
4. Tahliye ve eski hâle getirme,
5. Dönemsel ecrimisil.

Senaryo C: Kiralananın Anahtarı Hukuka Aykırı Alındı

Hedef: Zilyetlik koruması ile derhal teslimin sağlanması.
Adımlar:
1. Zilyetlik olgusu (kira–teslim protokolü),
2. Haksız el atma (kilit değişimi, tutanak),
3. Tedbirle kullanımın iadesi,
4. Uygun ise zarar talepleri.

15) Sıkça Sorulan Sorular: SSS

Zilyetliğin geçici kaybı ile mülkiyet kaybı aynı şey midir?
Hayır. Zilyetlik fiilî hâkimiyet, mülkiyet ise aynî haktır. Geçici kayıp zilyetliğin kesilmesidir; mülkiyeti otomatik değiştirmez. Taşınırda iyi niyetli üçüncü kişiye karşı özel süre–bedel kuralları vardır.

İyi niyetli üçüncü kişiden çalıntı/kayıp eşyayı nasıl geri alırım?
Öncelikle zilyetlik ve irade dışı elden çıkma ispatlanır. Alımın dolaşım yerlerinden yapılması ve alıcının iyi niyeti ihtimalinde, iade bedel karşılığı gündeme gelebilir; ayrıca süre’yi geçirmemek gerekir. Tedbir, eşyanın yeniden el değiştirmesini engeller.

Taşınmazda ecrimisil için kötü niyet şart mı?
Haksız kullanım esastır. Kötü niyet tartışması çoğu dosyada dönem ve miktar hesabına etki eder. İhtar/dava tarihi kötü niyetin başlangıcında belirleyici olabilir.

Zilyetlik davası mı, mülkiyet davası mı?
Acil koruma istiyorsanız önce zilyetlik koruması; mülkiyet tartışması (istihkak vb.) ayrı kulvardır. Birbirini dışlamaz; stratejik sıralama önemlidir.

Hangi mahkeme görevlidir?
Zilyetliğin korunmasına özgü davalarda çoğunlukla Sulh Hukuk; ecrimisil ve mülkiyet temelli geniş taleplerde Asliye Hukuk. Somut olaya göre değişir.

16) Avukatlar İçin Hızlı Eylem Planı

Olayı zaman çizelgesine dökün: Zilyetlik → kopuş → mevcut durum.
Delilleri güvenceye alın: Kamera/GPS/tescil, tutanak, ihtar, tanık.
Tedbir taslağını hazırlayın: Taşınırda tasarruf kısıtı, taşınmazda kullanım sınırlaması.
Doğru dava kombinasyonunu seçin: Müdahalenin men’i + iade/tahliye + ecrimisil.
Süreleri hesaplayın: Özellikle çalıntı/kayıp taşınırda özel süre.
Üçüncü kişinin iyi niyetini test edin: Fiyat, evrak, devir zinciri, kayıt sorguları.
Zarar ve dönemsel hesap: Ecrimisil–mahrum kalınan kullanım, faiz türü ve başlangıcı.
Ceza–hukuk koordinasyonu: Çalıntı/gasp dosyasıyla paralel ilerleyin; delil akışını kullanın.
İletişim ve ihtar: Kötü niyetin başlangıcı ve delil bırakma açısından erken yazışma.
İcra–uygulama planı: Tedbir–hüküm sonrası infaz kanalları ve kurum bildirimleri.

17) Sonuç: Hız, Delil ve Doğru Kombinasyon Kazandırır

Zilyetliğin geçici kaybı, hızlı tepki ve doğru dava kombinasyonu gerektiren bir kriz alanıdır. Taşınırda süre ve tedbir, taşınmazda tahliye–ecrimisil–emsal üçlüsü dosyanın kaderini belirler. Zilyetlik koruması, mülkiyet tartışmasından bağımsız ve öncel işleyen bir güvenlik katmanıdır; gecikmeden işletildiğinde hak kaybı ve zararı minimize eder.

Uygulamada, delilin gür sesi davanın yönünü çizer: kamera, kayıt, tescil, bilirkişi… Bunları erken toplayan taraf, iyi niyet iddialarını daha baştan denetleyerek ispat yükünü stratejik olarak karşıya yükler.

Profesyonel bir dosya yönetimi; uygun mahkemede doğru talepleri bir araya getiren, ihtiyati tedbir ile eşyayı güvenceye alan ve dönemsellik–emsal ekseninde tazmin hesabını netleştiren bir mimariyle mümkündür.

18) Örnek Dilekçe İskeleti (Kısa)

Talep Türü: Zilyetliğin korunması – müdahalenin men’i ve iade/tahliye; ihtiyati tedbir; ecrimisil (varsa)
Olay: Zilyetliğin varlığı → irade dışı kopuşun zamanı/şekli → mevcut haksız zilyet
Hukuki Sebepler: Zilyetlik koruması, taşınırda iyi niyet–bedel karşılığı iade kuralları; taşınmazda el atmanın önlenmesi, tahliye ve ecrimisil
Deliller: Tutanak, kamera/GPS, tescil/ruhsat, sözleşme, ihtar, bilirkişi/keşif, tanık
Sonuç ve İstem:

Müdahalenin men’i,

Eşyanın iadesi / taşınmazın tahliyesi,

İhtiyati tedbir,

Ecrimisil ve fer’ileri,

Yargılama gideri–vekalet ücreti.

#Zilyetlik, geçici kayıp, mk976

Single Blog Title