Yurt Dışından Getirilen Coğrafi İşaretli Ürünlerin Satışı Türkiye’de Hukuken Mümkün mü?

1. Giriş

Coğrafi işaretler, bir ürünün belirli bir coğrafi bölgeye ait olduğunu ve o bölgeye özgü kalite veya ünü taşıdığını gösterir. Türkiye’de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile korunan coğrafi işaretler, üretim, kullanım ve satış açısından hukuki güvence sağlar. Ancak son yıllarda, yurt dışından getirilen coğrafi işaretli ürünlerin Türkiye’de satışı tartışma konusu olmuştur. Bu makalede, hukuki çerçeve, uygulamadaki sorunlar, pratik örnekler ve önlemler detaylı şekilde incelenecektir.

---

2. Coğrafi İşaretin Tanımı ve Kapsamı

2.1. Tanım

SMK m.68 ve m.71’e göre coğrafi işaret:

• Belirli bir ürünün belirli bir yöreye ait olduğunu gösterir

• Ürün kalitesinin veya ününün o bölgeye bağlı olduğunu belgeleyen işarettir

2.2. Korunan Unsurlar

• Ürün adı (ör. Antep baklavası, Ezine peyniri)

• Üretim metodu ve geleneksel teknikler

• Ambalaj ve etiketleme kuralları

2.3. Coğrafi İşaretin Amaçları

• Yerel üreticiyi korumak

• Tüketiciyi yanıltıcı uygulamalardan korumak

• Ürün kalitesini ve ününü güvence altına almak

---

3. Yurt Dışından Getirilen Ürünlerin Durumu

3.1. Türkiye’de Satışın Hukuki Çerçevesi

Türkiye’de tescilli bir coğrafi işaretin yabancı ülkeden ithal edilen ürünleri için şu durumlar geçerlidir:

1. Tescilli coğrafi işaret ile ürünün birebir aynı olması

   • Eğer ürün Türkiye’de tescilli coğrafi işarete uygun değilse veya üretim süreci farklıysa, satışı hukuken sınırlı veya yasaktır.

2. Türkiye’de tescil edilmemiş yabancı coğrafi işaretler

   • Yabancı ülkede korunan ürünler, Türkiye’de SMK kapsamında tescil edilmişse veya Türkiye’de tescil edilmemişse, kullanımı ve satışı izin alınmadan ticari faaliyetlerde sınırlıdır.

3. Etiketleme ve ambalaj zorunlulukları

   • Yurt dışından gelen ürünlerin ambalajında, Türkiye’de tescilli coğrafi işaretle karışıklık yaratacak ifadeler bulunamaz.

---

4. Hukuki Dayanaklar

• SMK m.68-81: Coğrafi işaretin tanımı, tescili ve koruma kapsamı

• Gümrük Mevzuatı: İthal edilen ürünlerin Türkiye’de satışı için gümrük kontrolü ve sertifikalandırma zorunluluğu

• Ticaret Kanunu ve Tüketiciyi Koruma Kanunu: Tüketiciyi yanıltıcı satış uygulamalarının önlenmesi

---

5. Yurt Dışından Getirilen Coğrafi İşaretli Ürünlerin Satışı

5.1. İzin ve Sertifikasyon Gerekliliği

• Ürün ithalat öncesi analiz ve denetimden geçirilmelidir

• Türkiye’de tescilli coğrafi işaret kapsamında, üretim ve kalite belgeleri ithalatçı tarafından sunulmalıdır

• Yanıltıcı etiketleme ve reklamın önlenmesi için ambalaj ve marka uyumu sağlanmalıdır

5.2. Ticari Sorumluluklar

• İthalatçı firma, ürünün coğrafi işaretini yalancı veya yanıltıcı şekilde kullanmaktan sorumludur

• Etiket ve tanıtımda orijinal coğrafi işaret ile uyumsuz ifadeler kullanılamaz

---

6. Örnek Olaylar

Olay 1 – Yabancı Peynir İthalatı

A.K., Fransa’dan Roquefort peyniri getirir. Türkiye’de Roquefort coğrafi işareti tescilli değildir, ancak yerli tüketiciye Antep peyniri gibi sunma girişimi vardır. Bu durumda, A.K. haksız rekabet ve tüketici aldatması nedeniyle hukuki sorumluluk altındadır.

Olay 2 – Şarap İthalatı

B.L., İtalya’dan Chianti şarabı getirir ve Türkiye’de “Chianti – Geleneksel İtalyan Şarabı” olarak pazarlamak ister. Chianti Türkiye’de tescilli coğrafi işaret değildir, ancak etiketleme kuralları ve tüketici bilgilendirme zorunluluğu mevcuttur.

Olay 3 – Zeytinyağı İthalatı

C.M., Yunanistan’dan Kalamata zeytinyağı ithal eder. Türkiye’de bu ürünün coğrafi işareti tescilli değildir, ancak ambalajında yanlışlıkla Türk menşeli ifade kullanır. Bu durumda haksız rekabet ve ticari itibar ihlali söz konusudur.

---

7. Önleyici ve Uygulamalı Tedbirler

1. Coğrafi işaret tescil sorgulaması: Ürün ithalatı öncesi Türkiye’de tescilli olup olmadığı kontrol edilmeli

2. Gümrük belgeleri ve sertifikalar: Orijinal üretim belgesi ve kalite sertifikası sağlanmalı

3. Ambalaj ve etiket kontrolü: Türkiye’deki coğrafi işaretlerle karışıklık yaratmamalı

4. Sözleşmeler: Tedarikçi ile ithalat sözleşmesinde fikri mülkiyet ve coğrafi işaret kullanım hakları netleştirilmeli

5. Hukuki danışmanlık: Tescil ve ithalat süreçlerinde fikri mülkiyet hukukundan uzman görüş alınmalı

---

8. Sonuç

Yurt dışından getirilen coğrafi işaretli ürünlerin Türkiye’de satışı, hukuki prosedürlerin eksiksiz uygulanması koşuluyla mümkündür. Ancak;

• Türkiye’de tescilli coğrafi işaretle karışıklık yaratılmamalı

• Etiketleme ve tanıtım kurallarına uyulmalı

• İthalat ve satış sürecinde kalite ve sertifikasyon belgeleri sağlanmalı

Aksi durumlarda, haksız rekabet, ticari sorumluluk ve tüketici aldatması gibi hukuki yaptırımlar gündeme gelir. Firmalar, hem hukuki riskleri azaltmak hem de ticari itibarı korumak için önleyici tedbirleri eksiksiz uygulamalıdır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut