Yer Temin Etme ve Barındırma Suretiyle Göçmenlerin Ülkede Kalmasını Sağlama Suçu

Göçmen kaçakçılığı, yalnızca göçmenlerin ülkeye yasa dışı sokulmasıyla sınırlı değildir. Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesi, yabancıların ülkede kalmasına imkân sağlanmasını da suç olarak düzenlemiştir. Bu bağlamda, yer temin etme veya barındırma fiilleri de göçmen kaçakçılığı kapsamında değerlendirilir.

Türkiye’nin jeopolitik konumu, Avrupa’ya giden göç yolları üzerindeki stratejik durumu ve yoğun göç hareketleri, bu suç tipini pratikte sıkça gündeme getirmektedir. Özellikle sınır şehirlerinde ve büyükşehirlerde, göçmenlerin barındırılması, konut veya işyeri kiralanması, depo veya otel gibi yerlerin kullanıma açılması çokça rastlanan fiillerdir.

1. Hukuki Dayanak

1.1. Türk Ceza Kanunu m.79/1

“Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan bir yabancının ülkeye sokulması veya ülkede kalmasına imkân sağlanması…”

Görüldüğü üzere, ülkede kalmasına imkân sağlama, bağımsız bir suç unsurudur.

1.2. Unsurlar

Fail: Herkes olabilir.
Mağdur: Yabancı göçmen.
Fiil: Yer temin etmek, barındırmak, saklamak, konut sağlamak.
Amaç: Maddi menfaat elde etme.

2. Yer Temin Etme ve Barındırma Fiilleri

2.1. Yer Temin Etme

Göçmenin kalabileceği bir mekân sağlamak anlamına gelir.

Evin bir odasını kiralamak,
Depoyu göçmenlere tahsis etmek,
Otel veya pansiyonda sahte kayıt açmak.

2.2. Barındırma

Göçmenlerin barınmasına fiilen aracılık etmektir.

Evinde göçmenleri konuk etmek (menfaat karşılığı),
Onlara yiyecek-içecek ve yatak temin etmek,
Uzun süre gizlice konaklamalarını sağlamak.

3. Suçun Unsurları

3.1. Maddi Unsur

Göçmenin ülkede kalmasına imkân sağlanması. Bunun için:

Barınma mekânı sağlamak,
Gizleme, saklama,
Ulaşım ve iaşe desteği sağlamak yeterlidir.

3.2. Manevi Unsur

Failin kastı olmalıdır. Ayrıca TCK m.79’da maddi menfaat elde etme amacı aranır.

3.3. Hukuka Aykırılık

Göçmenin ülkede kalması yasal yollarla sağlanıyorsa suç oluşmaz. Örneğin, ikamet izni olan yabancıya ev kiralanması suç değildir.

4. Teşebbüs ve İştirak

Teşebbüs: Göçmenlere yer sağlamak için anlaşma yapılmış ancak yakalanmışsa, suç teşebbüs aşamasında kalır.
İştirak: Birden fazla kişi farklı rollerle (ev temini, yiyecek sağlama, güvenlik için saklama) hareket etmişse, hepsi sorumludur.

5. Yargıtay Kararları

5.1. Yargıtay 18. CD, 2015/3863 K.

Göçmenlerin bir evde barındırılması, suçun ülkede kalmaya imkân sağlama unsurunu oluşturur. Failin “yardım amacıyla yaptım” savunması kabul edilmemiştir çünkü maddi menfaat unsuru vardır.

5.2. Yargıtay 18. CD, 2018/3331 E., 2018/14230 K.

Göçmenlerin depo gibi kapalı ve sağlıksız bir ortamda barındırılması, hem suçun oluşmasına hem de hayat ve onur bakımından tehlikeli koşulların (TCK 79/2) gerçekleşmesine sebep olmuştur.

5.3. Yargıtay 18. CD, 2016/13955 E., 2018/7483 K.

Göçmenlerin küçük bir evde kalabalık şekilde tutulması, suçun unsurlarını oluşturmuş; ayrıca nitelikli hal nedeniyle ceza artırılmıştır.

6. Elkoyma ve Müsadere Açısından

Barındırma için kullanılan ev, depo veya işyeri doğrudan müsadere edilmez. Çünkü TCK m.54 uyarınca müsadere, suçta kullanılan eşyalar için uygulanır. Ancak:

Göçmenlerden elde edilen paraya,
Barındırma amacıyla kullanılan araçlara (ör. minibüs, kamyonet) el konulabilir.

7. Uluslararası Hukuk Perspektifi

7.1. Palermo Konvansiyonu

Türkiye’nin taraf olduğu Palermo Protokolü, göçmen kaçakçılığını yalnızca “sokma” değil, “ülkede barındırma” fiilini de kapsar.

7.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)

AİHM kararlarında, göçmenlerin insan onuruna aykırı koşullarda barındırılması, devletlerin pozitif yükümlülükleri arasında görülmektedir.

8. Somut Senaryo (Özgün Örnek)

Olay:

Mardin’de H.K. isimli kişi, Suriye’den yasa dışı yollardan gelen 15 göçmeni, şehir merkezindeki evinde barındırmıştır. Göçmenlerden kişi başı 500 dolar almıştır. Polis operasyonunda yakalanan göçmenler kötü koşullarda yaşamaktadır.

Hukuki Değerlendirme:

Yer temin etme: Evin açılması → suç unsuru.
Barındırma: Göçmenlerin fiilen evde kalması → suç unsuru.
Maddi menfaat: 500 dolar alınmış → suç unsuru.
Hayat ve onur açısından tehlikeli koşullar: Kalabalık ve sağlıksız ortam → nitelikli hal.

Sonuç: Sanık, TCK m.79/2 uyarınca cezalandırılır.

9. Sonuç

Yer temin etme ve barındırma suretiyle göçmenlerin ülkede kalmasını sağlama, göçmen kaçakçılığının önemli bir görünümüdür.

Fail, göçmenleri gizlemek veya barındırmak için yer temin ederse suç oluşur.
Maddi menfaat unsuru bulunması şarttır.
İnsan onuruna aykırı koşullarda barındırma halinde nitelikli hal uygulanır.
Yargıtay kararları bu konuda oldukça katıdır ve yardım amacı savunmasını kabul etmemektedir.

Yargıtay 18. Ceza Dairesi – Karar: 2015/49 İncelemesi

1. Kararın Konusu

Dosyada sanıkların, yabancı uyruklu göçmenleri yasa dışı yollarla Türkiye’den Yunanistan’a çıkarmak amacıyla araç ve tekne temin ettikleri, göçmenlerden kişi başı ücret aldıkları iddia edilmiştir. Göçmenler, denize açılmadan önce güvenlik güçlerince yakalanmıştır.

Yerel mahkeme, sanıkların TCK m.79 (göçmen kaçakçılığı) kapsamında cezalandırılmasına karar vermiştir. Karar temyiz edilince dosya Yargıtay 18. Ceza Dairesi’ne gelmiştir.

2. Yargıtay’ın Değerlendirmesi

2.1. Teşebbüs

Göçmenler, tekneye bindirilmiş ve yasa dışı geçiş için hazırlık yapılmıştır. Ancak güvenlik güçlerinin operasyonu nedeniyle sınır geçişi tamamlanmamıştır.

Yargıtay, bu durumda TCK m.35 (suça teşebbüs) hükümlerinin uygulanması gerektiğini belirtmiştir.
Sanıkların kastı açıktır ve icra hareketlerine başlanmıştır.

2.2. Menfaat Unsuru

Göçmenlerden kişi başı belirli miktarda para alındığı dosyada sabittir.

Yargıtay, göçmen kaçakçılığında maddi menfaat elde etme amacının zorunlu unsur olduğunu vurgulamıştır.
Yardım amacıyla yapılan fiiller suç teşkil etmez, ancak burada menfaat açıkça vardır.

2.3. Nitelikli Hal – Tehlikeli Koşullar

Göçmenlerin kapasitesinin üzerinde doldurulmuş tekneye bindirilmesi, hayat ve onur açısından tehlike doğurmuştur.

Yargıtay, bu durumda TCK m.79/2’deki nitelikli halin uygulanması gerektiğini ifade etmiştir.

2.4. Elkoyma ve Müsadere

Suçta kullanılan tekne ve nakit paralara el konulması,
Yargılama sonucunda müsadere edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

3. Kararın Sonucu

Yargıtay 18. Ceza Dairesi:

Yerel mahkemenin eksik değerlendirme yaptığını,
Hem teşebbüs indirimi hem de nitelikli hal artırımı uygulanması gerektiğini,
Elkoyma kararının da gerekçelendirilmesi gerektiğini belirterek hükmü bozmuştur.

4. Kararın Önemi

a) Teşebbüs Suçu Açısından

Göçmen kaçakçılığında icra hareketlerine başlanması yeterlidir; sınırın fiilen geçilmiş olması gerekmez.

b) Menfaat Unsuru Açısından

Sanığın göçmenlerden ücret alması, suçun kurucu unsurudur. Bu yönüyle karar, doktrindeki “yardım – menfaat ayrımı” tartışmalarına açıklık getirmiştir.

c) Nitelikli Hal Açısından

Göçmenlerin insan onuruna aykırı ve hayatı tehlikeye atan koşullarda taşınması, cezanın ağırlaştırılmasına sebep olur.

d) Elkoyma Açısından

Suçta kullanılan araçların ve elde edilen kazancın el konulup müsadere edilmesi gerektiği netleştirilmiştir.

5. Sonuç

Yargıtay 18. Ceza Dairesi’nin 2015/49 sayılı kararı, göçmen kaçakçılığına ilişkin şu ilkeleri ortaya koymuştur:

Teşebbüs halinde de suç oluşur, ceza indirilerek uygulanır.
Maddi menfaat elde etme unsuru suçun varlığı için şarttır.
Hayat ve onur açısından tehlikeli koşullar varsa, nitelikli hal uygulanır.
Elkoyma ve müsadere kararları, gerekçeli şekilde verilmelidir.

Bu karar, hem uygulama hem de doktrin bakımından teşebbüs – nitelikli hal – elkoyma üçlüsünün birlikte tartışıldığı önemli bir içtihat olarak değerlendirilmektedir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Ada Ceren KENDİGELEN

Single Blog Title