Yemen’de Mülteci Statüsü ile Geçici Koruma Arasındaki Hukuki Farklar Nelerdir?
Giriş
Dünya genelinde yaşanan savaşlar, siyasi krizler ve ekonomik istikrarsızlıklar, milyonlarca insanı yaşadıkları ülkeyi terk etmeye zorlamaktadır. Yemen, hem mülteci kabul eden hem de kendi vatandaşlarının mülteci konumuna düştüğü bir ülkedir. Ancak Yemen’de yabancıların hukuki statüleri, “mülteci statüsü” ile “geçici koruma” arasında farklılıklar göstermektedir.
Bu yazıda, Yemen’de mülteci statüsü ile geçici koruma arasındaki hukuki farklar incelenecek, örnek kurgusal olay üzerinden sürecin işleyişi açıklanacak ve hukuki sonuçlar değerlendirilecektir.
Kurgusal Olay
-
A, Somali vatandaşı, 28 yaşında bir gençtir. Ülkesindeki iç savaş nedeniyle 2023 yılında Yemen’e kaçar.
-
B, Yemen İçişleri Bakanlığı Göç ve İltica Dairesi’nde görevli yetkilidir.
-
C, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) Yemen Temsilciliği’nde görev yapan bir hukuk danışmanıdır.
A, Yemen’e ulaştığında mülteci statüsü talep eder. Ancak Yemen’de mülteci başvurularının büyük bölümü BM gözetiminde yürütülmektedir. Bu nedenle A’nın talebi hem Yemen makamlarınca hem de UNHCR tarafından değerlendirilir. Süreçte mülteci statüsü ile geçici koruma arasında ayrımın ne kadar önemli olduğu ortaya çıkar.
Yemen’de Mülteci Statüsü
1. Hukuki Tanım
Mülteci, 1951 Cenevre Sözleşmesi’ne göre; ırkı, dini, milliyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşleri nedeniyle zulüm görme korkusuyla ülkesini terk eden ve başka bir ülkede korunma arayan kişidir. Yemen, sözleşmeye taraf olmakla birlikte uygulamada BM’nin gözetiminde süreci yürütmektedir.
2. Mülteci Statüsünün Sağladığı Haklar
-
Yasal ikamet hakkı,
-
Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim,
-
Çalışma izni başvurusunda bulunabilme,
-
BM ve uluslararası kuruluşlardan insani yardım alma,
-
Sınır dışı edilmeme güvencesi (non-refoulement ilkesi).
3. Başvuru ve Değerlendirme
A gibi bir yabancı, Yemen’de mülteci statüsü başvurusu yaptığında UNHCR ile iş birliği içinde süreç yürütülür. Detaylı mülakatlar, kimlik doğrulama ve zulüm korkusunun gerçekliği araştırılır. Kabul edilirse A, “mülteci” statüsünü kazanır.
Yemen’de Geçici Koruma
1. Hukuki Tanım
Geçici koruma, kitlesel göç veya olağanüstü kriz durumlarında ülkeye gelen yabancılara toplu olarak verilen koruma statüsüdür. Bireysel inceleme yapılmadan, insani gerekçelerle sağlanır.
2. Geçici Korumanın Sağladığı Haklar
-
Sınırlı süreli ikamet hakkı,
-
Acil sağlık hizmetlerinden faydalanma,
-
Kısıtlı eğitim olanakları,
-
Çalışma hakkı genellikle sınırlıdır, ayrı izin gerekebilir,
-
Statü geçici olduğu için sürekli ikamet veya vatandaşlığa geçiş hakkı doğurmaz.
3. Uygulama Örneği
Somali, Etiyopya veya Eritre’den gelen binlerce insan, Yemen’e tekneyle ulaşmaktadır. Yemen bu kişilerin bireysel başvurularını tek tek inceleyemediği için, çoğu zaman geçici koruma statüsü tanımaktadır.
Mülteci Statüsü ile Geçici Koruma Arasındaki Hukuki Farklar
| Unsur | Mülteci Statüsü | Geçici Koruma |
|---|---|---|
| Hukuki Dayanak | 1951 Cenevre Sözleşmesi ve Yemen iç hukuku | İdari karar, insani gerekçeler |
| Başvuru Şekli | Bireysel başvuru, mülakat ve inceleme | Kitlesel ve toplu kabul |
| Haklar | Eğitim, sağlık, çalışma, sınır dışı edilmeme | Sınırlı eğitim, acil sağlık, geçici ikamet |
| Süre | Belirsiz, uluslararası koruma devam ettiği sürece | Geçici, siyasi koşullara göre sona erebilir |
| Vatandaşlığa Geçiş | Uzun vadede ikamet hakkı ve vatandaşlığa başvuru imkânı | Doğrudan vatandaşlığa yol açmaz |
| Güvence | Non-refoulement ilkesi kesin olarak uygulanır | Daha zayıf, siyasi şartlara göre değişebilir |
Kurgusal Olayın Gelişimi
-
A, Yemen’e ulaştığında mülteci statüsü için başvuruda bulunur.
-
UNHCR, A’nın ülkesinde ciddi tehdit altında olduğunu tespit eder.
-
Ancak Yemen makamları, Somali’den çok sayıda göçmen geldiğini ve bireysel incelemenin zor olduğunu belirterek A’ya geçici koruma statüsü tanır.
-
Bu durumda A, Yemen’de kalabilir ancak uzun vadeli ikamet hakkı elde edemez.
-
Daha sonra UNHCR’nin desteğiyle, A’nın mülteci statüsüne geçişi sağlanır ve kalıcı korumaya kavuşur.
Hukuki Sorunlar
-
Statü Belirsizliği: Yemen’de mülteci statüsü tanınsa bile, uygulamada geçici koruma tercih edilebilmektedir.
-
Hakların Sınırlandırılması: Geçici koruma kapsamındakiler eğitim, sağlık ve çalışma alanlarında ciddi kısıtlamalar yaşamaktadır.
-
Siyasi Riskler: İç savaş ve güvenlik sorunları nedeniyle her iki statü de zaman zaman uygulanabilirliğini yitirmektedir.
Sonuç
Yemen’de mülteci statüsü ile geçici koruma arasında belirgin farklar vardır. Mülteci statüsü bireysel, kalıcı ve uluslararası hukuka dayalı iken; geçici koruma kitlesel, sınırlı ve geçici bir çözümdür. Kurgusal olayda görüldüğü gibi, A’nın geleceği için mülteci statüsü uzun vadeli güvence sağlamış, geçici koruma ise sadece kısa süreli barınma imkânı tanımıştır.
Dolayısıyla Yemen’de uluslararası koruma arayan yabancıların, mülteci statüsü talebinde bulunması uzun vadede daha güvenli ve hukuki güvencelere sahip bir yol olacaktır.
About Post Author
