YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) Nedir?
GİRİŞ
Enerji sektöründe sürdürülebilirlik ve çevre dostu üretim anlayışının güçlenmesiyle birlikte, Türkiye’de YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) büyük önem kazanmıştır. YEKDEM, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesislerini finansal olarak destekleyen, yatırımcılara alım garantisi ve sabit fiyat tarifeleri sunan bir mekanizmadır.
5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu (YEK Kanunu) çerçevesinde düzenlenen bu sistem, hem çevre dostu enerji yatırımlarını teşvik eder hem de Türkiye’nin enerji arz güvenliğini destekler. Bu makalede YEKDEM’in kapsamı, hukuki altyapısı, sağladığı teşvikler, başvuru süreci ve yatırımcılar açısından önemi detaylı şekilde incelenecektir.
1. YEKDEM’in Hukuki Dayanağı
YEKDEM’in temeli, 2005 yılında yürürlüğe giren 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ile atılmıştır.
-
Bu kanun, yenilenebilir kaynakların elektrik üretiminde kullanımını teşvik eder.
-
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) yönetmelikleri ile uygulama detayları belirlenmiştir.
-
Ayrıca, YEKDEM Yönetmeliği her yıl güncellenerek teşvik fiyatları ve yerli ekipman destekleri düzenlenmektedir.
2. YEKDEM’in Temel Amacı
YEKDEM’in başlıca hedefleri şunlardır:
-
Yenilenebilir enerji kapasitesini artırmak: Güneş, rüzgar, hidroelektrik, biyokütle ve jeotermal kaynaklara dayalı yatırımları cazip hale getirmek.
-
Yatırımcıyı korumak: Elektrik fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı üreticiye sabit fiyat garantisi sağlamak.
-
Çevresel sürdürülebilirlik: Karbon emisyonlarını azaltmak, fosil yakıt bağımlılığını düşürmek.
-
Yerli sanayiye katkı: Yerli ekipman kullanımını teşvik ederek teknoloji transferini desteklemek.
3. YEKDEM Kapsamındaki Enerji Kaynakları
YEKDEM, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesislerini kapsar. Bunlar:
-
Güneş enerjisi: Fotovoltaik ve yoğunlaştırılmış güneş enerjisi (CSP) sistemleri.
-
Rüzgar enerjisi: Kara ve deniz üstü rüzgar santralleri.
-
Hidroelektrik: Nehir tipi, barajlı ve küçük HES projeleri.
-
Biyokütle: Tarım atıkları, orman kalıntıları, hayvansal atıklar ve çöp gazı.
-
Jeotermal enerji: Yer altı sıcak su ve buhar kaynakları.
4. YEKDEM Tarife ve Teşvik Mekanizması
YEKDEM kapsamında üretilen elektrik, belirlenen sabit fiyatlarla 10 yıl süreyle devlet güvencesi ile satın alınır. 2024 yılı itibarıyla tarifeler örnek olarak:
-
Güneş: 13,3 USD cent/kWh,
-
Rüzgar: 7,3 USD cent/kWh,
-
Jeotermal: 10,5 USD cent/kWh,
-
Biyokütle: 13,3 USD cent/kWh,
-
Hidroelektrik: 7,3 USD cent/kWh.
Yerli ekipman kullanılması halinde 1-2 USD cent/kWh arasında ek destek verilir. Bu durum özellikle yerli panel, inverter, türbin ve jeneratör kullanan yatırımlar için cazip bir gelir artırımı sağlar.
5. YEKDEM Başvuru Süreci
YEKDEM’den yararlanmak isteyen yatırımcılar, aşağıdaki adımları izlemelidir:
5.1. Lisanslama
-
1 MW üzerindeki üretim tesisleri için EPDK üretim lisansı alınması zorunludur.
-
1 MW altındaki tesisler ise lisanssız üretim yönetmeliği kapsamında faaliyet gösterir, ancak belirli şartlarla YEKDEM’e dahil olabilir.
5.2. Başvuru Takvimi
-
Başvurular, her yılın Ekim-Kasım aylarında EPDK’ya yapılır.
-
Başvurusu kabul edilen tesisler, bir sonraki yıl boyunca YEKDEM fiyat garantisinden faydalanır.
5.3. Gerekli Belgeler
-
EPDK üretim lisansı veya lisanssız üretim kaydı.
-
Şebeke bağlantı anlaşması.
-
ÇED olumlu belgesi veya muafiyet yazısı.
-
Yerli ekipman kullanımı için ilgili sertifikalar.
6. YEKDEM’in Yatırımcıya Sağladığı Avantajlar
YEKDEM, yatırımcılar açısından pek çok avantaj sağlar:
-
Gelir güvencesi: Sabit fiyat garantisi sayesinde piyasa dalgalanmaları yatırımcıyı etkilemez.
-
Bankacılık ve finansman kolaylığı: YEKDEM kapsamında yapılan yatırımların geri dönüş süresi öngörülebilir olduğundan bankalar bu projelere kredi vermekte daha istekli davranır.
-
Yerli üretim desteği: Ek teşviklerle yatırım maliyetlerinin daha hızlı amorti edilmesi sağlanır.
-
Uzun vadeli planlama imkanı: 10 yıllık alım garantisi, yatırımcıya güven verir.
7. YEKDEM ve Yerli Ekipman Teşviki
Yerli ekipman kullanan tesislere verilen ek teşvik, YEKDEM’in en önemli avantajlarından biridir. Örneğin:
-
Güneş panelleri ve inverterleri yerli üretim ise ek 1,3 USD cent/kWh,
-
Rüzgar türbinlerinde yerli kule veya kanat kullanıldığında ek 1 USD cent/kWh teşvik sağlanabilir.
Bu teşvik, yerli sanayinin büyümesini desteklerken yabancı bağımlılığını azaltır.
8. Hukuki Riskler ve Uyuşmazlıklar
YEKDEM projelerinde karşılaşılabilecek hukuki sorunlar:
-
Tarife revizyonları: EPDK veya bakanlık tarafından yapılan değişiklikler geçmişte hak kayıplarına yol açabilir.
-
Şebeke bağlantı sorunları: TEİAŞ veya dağıtım şirketlerinin kapasite yetersizlikleri gecikmelere sebep olabilir.
-
Yerli ekipman teşviklerinde belge uyuşmazlığı: Sertifikaların doğru hazırlanmadığı durumlarda ek teşvik iptal edilebilir.
Bu tür uyuşmazlıklar genellikle idare mahkemelerinde veya tahkim yoluyla çözülür.
9. YEKDEM’in Geleceği ve YEKA Modelleri
Türkiye, 2025 ve sonrasında YEKDEM’in yanında YEKA (Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları) ihalelerine daha fazla odaklanmayı planlamaktadır.
-
YEKA ihalelerinde yatırımcılar, en düşük fiyatı teklif ederek kapasite tahsisi alır.
-
Ancak, mevcut tesisler YEKDEM haklarını 10 yıl boyunca kullanmaya devam eder.
10. Hukuki Danışmanlığın Önemi
YEKDEM süreçleri, teknik ve hukuki açıdan karmaşıktır. Bu nedenle:
-
EPDK başvurularının doğru yapılması,
-
Tarife ve teşvik haklarının korunması,
-
Şebeke bağlantısı ve lisans sözleşmelerinin hazırlanması konularında deneyimli bir enerji hukuku avukatından destek almak kritik önem taşır.
11. Sonuç
YEKDEM, Türkiye’nin yenilenebilir enerji yatırımlarında bir lokomotif teşvik mekanizmasıdır.
-
10 yıl sabit fiyat garantisi,
-
Yerli ekipman teşviki,
-
Çevre dostu üretim anlayışı ile hem yatırımcıya hem de ülke ekonomisine katkı sağlar.
Özetle: YEKDEM, hem sürdürülebilir enerji yatırımlarının gelişmesine hem de Türkiye’nin enerji bağımsızlığına katkı sunan stratejik bir sistemdir. Yatırımcılar, hukuki ve teknik adımları eksiksiz tamamlayarak bu avantajlardan maksimum fayda sağlayabilir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
