Yazılım Telif Hakkı Tescili Zorunlu mu, Tescil Olmadan da Koruma Mümkün mü?
Giriş
Günümüzde yazılım sektörü, teknolojik gelişmelerin ve dijital dönüşümün en hızlı ilerleyen alanlarından biridir. Her gün milyonlarca satır kod yazılırken, bu kodların korunması Fikri ve Sınai Haklar Hukuku kapsamında önemli bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bu noktada yazılım geliştiricilerin aklındaki en önemli sorulardan biri şudur: “Yazılım telif hakkı tescili zorunlu mu, yoksa tescil olmadan da koruma sağlanabilir mi?” Türk hukuku ve uluslararası fikri mülkiyet düzenlemeleri bu konuda geliştiricilere çeşitli haklar tanımaktadır. Ancak bu hakların kapsamı, nasıl kullanılacağı ve tescilin avantajları konusunun net anlaşılması gerekir.
1. Yazılım Telif Hakkının Hukuki Dayanağı
Türk hukukunda yazılımlar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında “eser” olarak değerlendirilir. Kanunun 2. maddesine göre bilgisayar programları, ilim ve edebiyat eserleri kategorisine dahildir.
Bu bağlamda:
-
Eser sahibi, yazılımın ilk kodunu oluşturan kişidir.
-
Yazılımın kaynak kodu ve nesne kodu da koruma kapsamındadır.
-
Eserin korunması için “orijinal” olması ve “eser niteliği” taşıması gerekir.
2. Tescil Zorunlu mu?
Türkiye’de yazılım telif hakkı koruması tescile bağlı değildir.
Yani bir yazılım, oluşturulduğu andan itibaren kendiliğinden korunur. Bu durum Bern Konvansiyonu gereği uluslararası alanda da geçerlidir.
Ancak tescil, hak sahipliğinin ispatında büyük kolaylık sağlar. Özellikle bir ihtilaf durumunda “yazılımı ilk kimin ürettiği” konusu tartışmaya açıldığında, tescil belgesi önemli bir delil niteliği taşır.
3. Tescilsiz Koruma Nasıl Sağlanır?
Tescil olmadan da koruma mümkündür, ancak bu durumda ispat yükü yazılım sahibindedir.
Bunun için:
-
Kodun oluşturulduğu tarih ile sahibini kanıtlayan kayıtlar (e-posta, GitHub commit kayıtları, blockchain zaman damgaları vb.) saklanmalıdır.
-
Yazılım geliştirme sürecine ait ekran görüntüleri, proje belgeleri ve test raporları arşivlenmelidir.
-
Eser, Noter Onayı veya Türkiye Noterler Birliği e-Tespit Sistemi üzerinden kayıt altına alınabilir.
4. Tescilin Avantajları
Yazılım telif hakkı tescili zorunlu olmasa da aşağıdaki avantajları sağlar:
-
İspat Kolaylığı: Tescil belgesi, yazılımın sahibini ve oluşturulma tarihini resmi olarak kanıtlar.
-
Lisanslama Kolaylığı: Ticari anlaşmalarda lisans haklarını devretmek veya satmak daha kolay olur.
-
Yatırımcı Güveni: Startup veya proje satışlarında yatırımcıya güven verir.
-
Dava Sürecinde Üstünlük: Mahkemede güçlü delil niteliği taşır.
5. Örnek Olay
Anonim bir örnek üzerinden konuyu somutlaştıralım:
Yazılım geliştirici A.K., e-ticaret sistemleri için özel bir “dinamik fiyatlandırma algoritması” geliştirdi. Projeyi GitHub üzerinden özel (private) bir repo olarak sakladı. Bir yıl sonra rakip firma B.L., benzer bir sistem geliştirdi ve piyasaya sundu.
A.K., B.L.’nin yazılımının kendi algoritmasının birebir kopyası olduğunu iddia etti. Ancak A.K., yazılımını tescil ettirmemişti. Buna rağmen:
-
GitHub commit tarihleri,
-
Proje dosyalarının meta verileri,
-
Noter onaylı proje dökümanları
mahkemede delil olarak sunuldu ve A.K.’nin eser sahipliği ispatlandı.
Bu olay, tescilin zorunlu olmadığını ancak güçlü ispat araçlarına sahip olmanın ne kadar önemli olduğunu gösterdi.
6. Tescil ve Patent Karışıklığı
Yazılım telif hakkı ile patent kavramı sıkça karıştırılır.
-
Telif hakkı: Kodun kendisini korur.
-
Patent: Yazılımın teknik bir buluş niteliği taşıması halinde, işleyiş mantığını korur (Türkiye’de yazılımın patentlenmesi sadece teknik katkı içerdiğinde mümkündür).
7. Yazılım Telif Hakkı İhlalinde Hukuki Yollar
Tescilli veya tescilsiz yazılım fark etmeksizin, ihlal durumunda başvurulabilecek yollar:
-
İhtarname Gönderme: İhlali yapan tarafa yazılı bildirim.
-
Sulh Ceza Hakimliği’ne Başvuru: Erişim engelleme, toplatma gibi tedbirler için.
-
Asliye Hukuk Mahkemesi: Maddi ve manevi tazminat davası.
-
Ceza Davası: FSEK kapsamında hapis ve adli para cezaları.
8. Sonuç
Yazılım telif hakkı, eser ortaya çıktığı anda kendiliğinden doğar ve tescil zorunlu değildir. Ancak tescil, ispat kolaylığı ve ticari değer açısından önemli avantajlar sağlar. Yazılımcılar, kodlarını tescilsiz dahi olsa güvenli şekilde korumak için noter onayı, zaman damgası, proje arşivleme gibi yöntemleri mutlaka kullanmalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
