Yazılım Lisansları ve Teknoloji Altyapısı Hukuka Uygun mu? Lisanssız Yazılımlar Yatırım Sürecinde Nasıl Risk Doğurur?

GİRİŞ

Günümüzde şirketlerin faaliyetlerini sürdürebilmesi için güçlü bir dijital altyapıya sahip olması kaçınılmazdır. Ancak bu dijitalleşme süreci beraberinde fikri mülkiyet, lisans sözleşmeleri ve teknolojik uyum gibi birçok hukuki ve teknik sorumluluğu da getirir. Özellikle lisanssız yazılım kullanımı, sadece teknik bir eksiklik değil; yatırım süreçlerinde hukuki yaptırımlar, maddi tazminatlar ve şirket değerinin düşmesi gibi ciddi sonuçlara yol açabilecek bir risk faktörüdür.

Bu makalede, yazılım lisanslarının hukuki niteliği, due diligence sürecinde yazılım altyapısının nasıl denetlendiği, lisanssız yazılım kullanımının yatırımcı açısından doğurabileceği riskler, örnek olaylar ve şirketlerin alması gereken önlemler detaylı biçimde ele alınacaktır.

---

1. Yazılım Lisansı Nedir? Lisanssız Kullanımın Hukuki Niteliği

1.1. Tanım ve Hukuki Dayanak

Yazılım lisansı, bir yazılımın belirli şartlarla kullanılmasına izin veren sözleşme niteliğindeki belgedir. Türkiye’de yazılım ürünleri 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında bilgisayar programı olarak “eser” sayılmakta olup; bu eserler üzerindeki kullanım yetkisi yalnızca eser sahibi veya onun yetki verdiği kişi/kurumlar tarafından belirlenebilir.

1.2. Lisans Türleri

• Ticari (proprietary) lisanslar: Microsoft Office, Adobe, AutoCAD vb. ücretli yazılımlar

• Açık kaynak (open source): Kullanımı serbest ancak lisans koşullarına bağlı

• Karma lisanslar: Hem açık hem kapalı kaynak unsurlar içeren yazılımlar

1.3. Lisanssız Yazılım Kullanımının Hukuki Sonuçları

• FSEK m.71 uyarınca 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası

• Eser sahibi tarafından açılabilecek maddi/manevi tazminat davası

• Arama ve el koyma işlemlerine dayanak teşkil edebilir

• Telif hakkı kuruluşları ve yazılım firmaları tarafından sıkı takip yapılmaktadır (örneğin: BSA – The Software Alliance)

---

2. Due Diligence Sürecinde Yazılım ve Altyapı İncelemesi

2.1. Neden Önemlidir?

Lisanssız yazılım kullanan bir şirketin:

• Hukuka aykırı faaliyetleri nedeniyle ceza alması,

• Kullanılan yazılımların güvenlik zafiyetleri oluşturması,

• Yatırımcılar nezdinde güven kaybı yaşaması,

gibi ciddi risklerle karşı karşıya kalması muhtemeldir. Bu nedenle yazılım lisansları, due diligence sürecinde dijital varlıkların incelenmesi kapsamında detaylı olarak değerlendirilmelidir.

2.2. İncelenmesi Gereken Belgeler ve Sistemler

---

3. Yatırım Sürecinde Lisanssız Yazılımın Doğuracağı Riskler

3.1. Ceza ve Tazminat Riski

Bir yatırım sonrası ortaya çıkabilecek lisans ihlali, yatırımcıyı da doğrudan zarara uğratabilir. Yazılım firmaları tarafından açılacak davalarda, lisans başına tazminat ödemek zorunda kalınabilir.

3.2. Faaliyet Durması ve Güvenlik Riski

Yazılım sağlayıcılarının yaptığı denetimlerde tespit edilen ihlaller, programların kullanım dışı bırakılmasıyla sonuçlanabilir. Ayrıca lisanssız yazılımlar genellikle güncellenemez, bu da siber saldırılara açık hale getirir.

3.3. Marka ve İtibar Kaybı

Yazılım korsanlığı nedeniyle hakkında dava açılan veya haberlere konu olan bir şirketin itibarı ciddi zarar görebilir. Uluslararası yatırım fonları için bu durum etik dışı faaliyet olarak kabul edilir.

---

4. Örnek Olaylar

4.1. Örnek Olay 1: Lisanssız CAD Yazılımı Tespiti

Olay: Bir mimarlık firması, yatırım almak üzere bir gayrimenkul grubuyla görüşmelere başladı. Due diligence sırasında teknik ekipler tarafından bilgisayarlarda kurulu AutoCAD sürümlerinin lisanssız olduğu tespit edildi.

Sonuç: Yazılım firmasına yapılan ihbar üzerine telif ihlali davası açıldı. Firma, yatırım sürecini durdurdu ve 250.000 TL tazminat ödemek zorunda kaldı.

---

4.2. Örnek Olay 2: Açık Kaynak İhlali ve Sözleşme Feshi

Olay: E-ticaret yazılımı geliştiren bir start-up, açık kaynak lisanslı kodları kendi mülkiyetinde göstermeye çalıştı. Bu durum, yazılımın denetimi sırasında ortaya çıktı.

Sonuç: Mevcut iş ortakları ile yapılan sözleşmelerde “üçüncü kişiye ait fikri mülkiyet haklarının ihlal edilmemesi” hükmü bulunduğundan, iş ilişkileri sona erdirildi. Yatırım anlaşması iptal edildi.

---

5. Yatırımcı Ne Yapmalı?

5.1. Detaylı IT Due Diligence Talep Edilmeli

• Yazılım envanteri ve lisans belgeleri incelenmeli

• Kullanıcı-sistem eşlemesi yapılmalı

• Lisanssız programların kaldırılması talep edilmeli

• Fikri mülkiyet hakları net olarak tanımlanmalı

5.2. Sözleşmelere Koruyucu Hükümler Eklenmeli

• “Lisans ihlali kaynaklı tüm hukuki ve cezai sorumluluklar satıcıya aittir” hükmü

• “Yatırım sonrası tespit edilecek ihlaller için cayma ve tazminat hakkı”

• “Lisans güncellemesi ve denetim yükümlülüğü yatırım öncesi tamamlanacaktır” hükmü

---

6. Şirketler Ne Yapmalı?

6.1. Lisans Envanteri Oluşturulmalı

• Kullanılan tüm yazılımlar, sürümleri, lisans türleri ve kullanım koşulları kayıt altına alınmalı

• Bu envanter periyodik olarak güncellenmeli

6.2. Açık Kaynak Kod Kullanımında Dikkat Edilmeli

• GPL, MIT, Apache gibi lisans türlerinin gerektirdiği yükümlülükler anlaşılmalı

• Açık kaynak kullanılan projelerde kaynak kod paylaşımı gerekebilir

6.3. Eğitim ve İç Denetim Uygulamaları

• Çalışanlara lisans politikaları hakkında düzenli eğitim verilmeli

• Her yeni program kurulmadan önce IT ve hukuk onayı alınmalı

---

7. Uluslararası Uyum ve ESG Bağlantısı

Özellikle Avrupa ve ABD merkezli yatırım fonları, etik ve yasal uyum (compliance) kriterlerini titizlikle değerlendirir. Lisanssız yazılım kullanımı;

• ESG uyum skoru üzerinde olumsuz etki yaratır,

• Uluslararası sözleşmelerin feshine sebep olabilir,

• Şirketin “etik olmayan davranışlar” listesine alınmasına neden olur.

---

SONUÇ

Yazılım lisansları ve teknoloji altyapısı, bir şirketin görünmeyen ama en kritik varlıkları arasında yer alır. Lisanssız yazılımların kullanımı, yalnızca telif hakkı ihlali değil; yatırım sürecinde değer kaybı, hukuki sorumluluk ve marka itibarının zedelenmesi gibi çok yönlü zararlara yol açabilir.

Yatırımcıların, yazılım altyapısını sadece teknik değil hukuki bir inceleme konusu olarak değerlendirmesi, bu alanda eksiklik tespit edilmesi hâlinde sözleşmeye koruyucu hükümler eklemesi, yatırımın güvenliğini artıracaktır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut