Yazılım Kodunun İzinsiz Kopyalanması Durumunda Hangi Hukuki Haklar Kullanılabilir?
1. Giriş
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte yazılımlar, hayatımızın her alanına nüfuz etti. Bankacılıktan e-ticarete, eğitimden sağlık sektörüne kadar pek çok alanda yazılımlar, iş süreçlerinin temelini oluşturuyor. Ancak bu değerli varlıklar, kod hırsızlığı veya izinsiz kopyalama gibi ihlallerle sık sık karşı karşıya kalıyor. Yazılım geliştiricileri, eserlerini korumak için Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) başta olmak üzere çeşitli ulusal ve uluslararası düzenlemelere dayanabilir. Bu yazıda, hem teknik hem hukuki perspektiften yazılım kodunun izinsiz kopyalanmasının ne anlama geldiğini, nasıl tespit edileceğini ve hangi hukuki yolların kullanılabileceğini ele alacağız.
2. Yazılım Kodunun Hukuki Koruma Çerçevesi
2.1 Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)
Türkiye’de bilgisayar programları, FSEK m.2 uyarınca “eser” sayılır. Bu nedenle yazılım geliştiricileri, eser sahibine tanınan tüm haklardan yararlanır. Bu haklar ikiye ayrılır:
-
Mali haklar: Çoğaltma, yayma, temsil, işleme gibi ekonomik getirisi olan haklar.
-
Manevi haklar: Eser sahibinin adının belirtilmesi, eserde değişiklik yapılmaması gibi kişisel haklar.
2.2 Uluslararası Koruma
Türkiye’nin taraf olduğu Bern Sözleşmesi ve TRIPS Anlaşması, yazılımın uluslararası düzeyde korunmasını sağlar. Bu sayede, yurtdışında meydana gelen ihlaller için de hukuki zemin oluşur.
3. Örnek Olay Senaryosu – Kod Hırsızlığı
Olay:
“Z. Teknoloji A.Ş.” isimli bir şirket, 2 yıl boyunca üzerinde çalıştığı özel bir yapay zekâ tabanlı stok yönetim yazılımını piyasaya sürmek üzereyken, şirketin eski çalışanı T.K., yazılımın ana algoritma kodlarını kopyalayarak rakip firmaya iletir. Rakip firma bu kodları ufak değişikliklerle kendi ürününe entegre eder ve piyasaya sürer.
Durumun Tespiti:
Z. Teknoloji, piyasadaki yeni ürünün kendi yazılımlarıyla çok benzer çalıştığını fark eder. Teknik ekibin yaptığı kod karşılaştırma analizinde, algoritmanın çekirdek kısmının %60 oranında birebir kopyalandığı ortaya çıkar.
4. İhlalin Tespit Yöntemleri
-
Kod Karşılaştırma Analizi (Code Diff):
-
Kaynak kodun satır satır karşılaştırılması.
-
Yorum satırları ve değişken adlarının bile benzerliği ihlalin kanıtı olabilir.
-
-
Hash ve Checksum Analizi:
-
Dosya bütünlüğü algoritmaları ile kodun birebir kopyalandığının tespiti.
-
-
Commit ve Versiyon Kontrol Geçmişi:
-
GitHub, GitLab, Bitbucket kayıtlarından kodun kopyalandığı tarihin saptanması.
-
-
Sunucu Log’ları:
-
Yetkisiz erişim ve indirme işlemlerinin tarihsel kaydı.
-
-
Bilirkişi Raporu:
-
Mahkeme sürecinde teknik tespitin hukuki geçerlilik kazanması için zorunlu.
-
5. Hukuki Başvuru Yolları
5.1 Ceza Yolları
FSEK m.71’e göre izinsiz yazılım kopyalama, 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve adli para cezası ile cezalandırılır.
-
Başvuru: Savcılığa suç duyurusu yapılır.
-
Deliller: Kod karşılaştırma raporu, sunucu logları, lisans sözleşmeleri.
-
Sonuç: Hem fail hem de kodu kullanan şirket yetkilileri cezalandırılabilir.
5.2 Hukuk Yolları (Tazminat)
FSEK m.70 kapsamında eser sahibi şu taleplerde bulunabilir:
-
Maddi tazminat: Satış kaybı, lisans gelirinden mahrum kalma.
-
Manevi tazminat: İtibar kaybı, emeğin izinsiz kullanılması.
5.3 İhtiyati Tedbir
Mahkemeden şu tedbirler talep edilebilir:
-
Yazılımın satışının durdurulması.
-
Kopya ürünlerin toplatılması.
-
Kopya kodun sunuculardan silinmesi.
5.4 Gümrükte Önleme
Eğer ihlal ürünleri ithal/ihraç ediliyorsa, gümrükte el koyma talep edilebilir.
6. Örnek Olayın Dava Süreci
Z. Teknoloji A.Ş., T.K. ve rakip firmaya karşı:
-
İstanbul Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi’nde ceza davası açar.
-
İstanbul Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde tazminat davası açar.
-
İhtiyati tedbir kararı ile rakip firmanın yazılım satışları durdurulur.
-
Bilirkişi raporu ile kodun birebir kopyalandığı kanıtlanır.
-
Sonuç olarak, T.K. hapis cezası alır, rakip firma tazminata mahkûm edilir.
7. Yazılım Geliştiricilerin Önleyici Hukuki Önlemleri
7.1 Telif Tescili
Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne başvurularak yazılımın kayıt altına alınması, ileride ispat kolaylığı sağlar.
7.2 Lisans Sözleşmeleri
Yazılımın hangi şartlarda kullanılabileceğini net şekilde belirleyen EULA veya ticari lisans sözleşmeleri hazırlanmalıdır.
7.3 Çalışan Sözleşmeleri
İş sözleşmelerine gizlilik, rekabet yasağı ve fikri mülkiyet devri maddeleri eklenmelidir.
7.4 Versiyon Kontrol Sistemleri
Git gibi sistemlerle her kod değişikliği kayıt altına alınmalı, zaman damgası ile belgelendirilmelidir.
8. Uluslararası Boyut – Yurt Dışında İhlal Olursa
-
Bern Sözleşmesi sayesinde üye ülkelerde otomatik koruma sağlanır.
-
TRIPS Anlaşması ile Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülkelerde hak iddiası mümkündür.
-
Yurt dışında dava açmak için çoğu zaman yerel bir avukat ve noter onaylı belgeler gerekir.
9. Örnek Olaydan Çıkarılacak Dersler
-
Yazılım geliştiriciler, kodlarını teknik olarak korumalı (şifreleme, lisans anahtarları, erişim kısıtlaması).
-
Hukuki belgeler önceden hazırlanmalı.
-
İhlal tespiti yapılır yapılmaz, zaman kaybetmeden ihtiyati tedbir başvurusu yapılmalı.
10. Sonuç
Yazılım kodunun izinsiz kopyalanması, teknik bir ihlal olmanın ötesinde, ciddi bir fikri mülkiyet suçu ve ekonomik kayıp sebebidir. Türkiye’de FSEK kapsamında geliştiricilere tanınan geniş haklar, doğru şekilde kullanıldığında, ihlalin önüne geçebilir ve zararların telafisini sağlayabilir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
