Yatırım Kararında Başarılı Bir Due Diligence İçin Hangi Hukuki Sorular Sorulmalıdır?

Giriş

Şirket satın alma, birleşme veya ortaklık gibi stratejik kararlar öncesinde gerçekleştirilen due diligence süreci, yatırımın başarısı için hayati önemdedir. Bu süreç yalnızca belgelerin toplanıp incelenmesiyle sınırlı değildir; asıl kritik aşama, doğru hukuki soruların sorulması ve alınan yanıtların sözleşmeye dönüştürülebilir bilgiler haline getirilmesidir.

Hatalı ya da eksik sorular, hukuki risklerin gözden kaçmasına, yatırımın beklenmeyen yükümlülüklere dönüşmesine ve uzun vadede zararla sonuçlanmasına neden olabilir. Bu makalede, yatırım kararlarında başarılı bir due diligence için sorulması gereken temel hukuki sorular; şirketin yapısı, borçları, sözleşmeleri, dava geçmişi, fikri mülkiyet hakları, veri koruma durumu ve çevresel sorumlulukları çerçevesinde detaylı ve pratik biçimde ele alınacaktır.

1. Hukuki Due Diligence Nedir? Neden Önemlidir?

Hukuki due diligence, yatırım yapılacak şirketin yasal statüsünün, faaliyet izinlerinin, ortaklık yapısının, sözleşmelerinin, dava ve borçlarının detaylı biçimde incelendiği süreçtir.

Bu süreçte:

Geçmişten gelen risklerin devralınması engellenir,
Sözleşmeye yansıtılacak garanti ve tazminat hükümleri belirlenir,
Yatırımcı lehine müzakere zemini oluşturulur.

!Unutulmamalıdır ki, “doğru sorulmayan” her detay, potansiyel bir hukuki tehdittir.

2. Ortaklık Yapısı ve Şirket Yapısına İlişkin Sorular

Şirketin hukuki statüsü ve yönetim yapısı nedir?

Anonim mi, limited mi? Holding mi?
Yönetim kurulu üyeleri kimlerdir, yetkileri sınırlı mı?

Şirketin güncel ortaklık yapısı nedir?

Ticaret sicili kayıtları ve pay defteri güncel mi?
Ortaklar arasında hisse devri ihtilafı var mı?

Pay devri işlemleri usule uygun mu?

Limited şirkette noter onayı ve genel kurul kararı alınmış mı?
Anonim şirkette pay senedi devri yapılmış mı?

Hisseler üzerinde rehin, haciz, tedbir var mı?

Devralınacak paylar üzerinde üçüncü kişilerin hak iddiası bulunuyor mu?

3. Sözleşmelere İlişkin Hukuki Sorular

Şirketin taraf olduğu önemli sözleşmeler nelerdir?

Satış, tedarik, kira, lisans, distribütörlük, franchising, hizmet sözleşmeleri.

Sözleşmelerde devri engelleyen “change of control” hükümleri var mı?

Satın alma sonrasında sözleşmenin feshi mümkün mü?

Cezai şart, tazminat yükümlülüğü içeren hükümler var mı?

Haksız fesihte ya da geç teslimde uygulanacak yaptırımlar.

Sözleşmelerde karşılıklı borç ve yükümlülükler dengeli mi?

Tek taraflı fesih yetkileri veya ödeme sürelerinde dengesizlik.

4. Dava, Uyuşmazlık ve İcra Takiplerine İlişkin Sorular

Şirketin taraf olduğu devam eden dava ve icra takipleri var mı?

Dava türleri (alacak, iş davası, fikri haklar, rekabet vb.)

Devralınacak riskler nelerdir?

İhtiyatî haciz, ihtiyatî tedbir, icra takibi gibi işlemler mevcut mu?

Şirketin taraf olduğu geçmiş davaların sonucu nedir?

Tazminat ödenmiş mi? Karşı taraf temyize gitmiş mi?

Tahkim veya arabuluculuk şartı bulunan sözleşmeler var mı?

Uyuşmazlık çözüm yolları detaylı incelenmeli.

5. Fikri Mülkiyet Haklarına İlişkin Sorular

Şirketin sahip olduğu marka, patent, tasarım hakları nelerdir?

Tescil belgeleri tam mı? Süresi dolmuş haklar var mı?

Hakların sahibi şirket mi yoksa üçüncü kişiler mi?

Yazılım geliştiricileriyle telif hakkı devir sözleşmesi var mı?

Tescilli haklara ilişkin açılmış davalar mevcut mu?

Hükümsüzlük davaları, taklit ürün davaları gibi.

6. Kişisel Veri ve KVKK Uyumuna Yönelik Sorular

Şirket VERBİS kaydını yaptırmış mı?

Veri sorumlusu tanımı net mi?

Aydınlatma metinleri, açık rıza formları ve veri saklama politikaları mevcut mu?

Veri silme ve imha süreçleri nasıl yürütülüyor?

KVKK kurul kararlarına muhatap olunmuş mu?

Geçmişte alınmış idari para cezası var mı?

Kişisel veri sızıntısı yaşanmış mı?

Bildirim yapılmış mı? Müdahale süreçleri belgelenmiş mi?

7. Çevresel Yükümlülüklere İlişkin Sorular

ÇED raporu mevcut mu?

“ÇED Olumlu” veya “Gerekli Değildir” kararı alınmış mı?

Çevre izin ve lisans belgeleri güncel mi?

Atık yönetimi, emisyon ölçümleri ve izin belgeleri geçerli mi?

Geçmişte çevresel ihlal nedeniyle ceza alınmış mı?

Faaliyet durdurma, para cezası, şikâyet ve davalar var mı?

8. Çalışanlar ve İş Hukukuna İlişkin Sorular

Çalışan sayısı, sözleşme türleri ve SGK kayıtları nelerdir?

Alt işveren/taşeron var mı?

Devam eden işçi davaları mevcut mu?

Kıdem, ihbar, mobbing, fazla mesai alacaklarına dair davalar.

Toplu iş sözleşmesi var mı? Sendikal faaliyet söz konusu mu?

Bu durumun devralma sonrası iş ilişkilerine etkisi nedir?

9. Vergi ve Mali Yükümlülüklere Yönelik Sorular

Geçmiş 5 yıla ait vergi beyannameleri düzenli mi?

KDV, kurumlar, stopaj beyannameleri.

Vergi incelemesi veya ihtilafı mevcut mu?

Vergi ziyaı cezası, usulsüzlük, uzlaşma tutanakları.

Kamuya olan borçlar ve yapılandırmalar var mı?

SGK, vergi dairesi, belediye borçları.

10. Sözleşmeye Yansıtılacak Hususlara Yönelik Sorular

Hangi riskler garanti altına alınmalı?

Dava, vergi, KVKK, çevre cezalarına karşı tazminat hükümleri.

Devir kapanış koşulları nelerdir?

Tescil, belge teslimi, çalışan geçişi, ödemelerin zamanlaması.

Hangi belgeler şirketle birlikte teslim alınmalı?

Ana sözleşme, pay defteri, tescil belgeleri, ruhsatlar, lisanslar, vergi evrakları.

Sonuç ve Değerlendirme

Bir yatırımın başarıya ulaşmasında en kritik faktörlerden biri, doğru soruları sormaktır. Due diligence sürecinde yalnızca belge toplamak yeterli değildir; yatırımcı lehine bilgiye ulaşmayı sağlayacak, uygulamaya yönelik, hukuki temeli olan sorular sürecin yönünü belirler.

Bu soruların ışığında hazırlanan due diligence raporu, yatırım kararının güvenli, şeffaf ve öngörülebilir temellere dayanmasını sağlar. Ayrıca, sözleşme maddelerine yansıtılan garanti ve tazminat hükümleri de bu soruların doğru ve eksiksiz sorulmasına bağlıdır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title