Yardımcı Kişi (Şoför/Çalışan) Kusuru ve İşletenin Sorumluluğu

Bir işyeri aracı trafiğe çıkar ve aracı kullanan şoför hata yapıp kazaya sebep olursa, zararı sadece şoför değil; aracın işleteni (işveren/şirket) de öder. Neden? Çünkü hukuk, tehlikeyi yaratan veya ondan yararlananın, başkalarının gördüğü zararı da üstlenmesini ister.
Özetle: “Çalışanın kusuru, belirli şartlarda işverene yazılır.” Zarar ödendikten sonra işveren, kurallara uymayan çalışanına (ya da aracı kullanan üçüncü kişiye) rücu ederek ödediğinin bir kısmını geri isteyebilir.

2) Hukuki Dayanak;

Karayolları Trafik Kanunu (KTK) m.85 – İşletenin tehlike sorumluluğu: Motorlu aracın işleteni (ve bağlı olarak araç işleteniyle birlikte sorumlu tutulanlar), kusursuz olsalar bile aracın işletilmesinden doğan zararlardan sorumludur. Şoför kusurlu ise bu sorumluluk daha da netleşir.
KTK m.86–90 – Rücu ve birlikte sorumluluk: İşleten (ve ZMMS sigortacısı) zararı ödedikten sonra, kusuru oranında sürücüye/işçiye/ilgili üçüncü kişiye rücu edebilir.
Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.66 – Adam çalıştıranın sorumluluğu: Bir işi yardımcı kişiye gördüren (işveren), yardımcı kişinin iş görme sırasında verdiği zararı gözetim–özen borcunu ispat etse bile çoğu durumda sorumludur; zarar görene karşı önce işveren tazmin eder, sonra rücu mümkündür.
TBK m.49 ve devamı – Haksız fiil ve kusur: Kusur, illiyet bağı, zarar ve hukuka aykırılık genel çerçeveyi tamamlar.
Zorunlu Trafik Sigortası (ZMMS) – Sigortacının dış ilişki sorumluluğu: Zarar gören üçüncü kişiye ödeme önce ZMMS limiti dâhilinde sigortacı tarafından yapılır; sigortacı da hukuken mümkünse rücu haklarını kullanır.

Kısa formül: Sürücü kusurlu → İşleten (işveren) KTK m.85 gereği sorumlu → Zarar ZMMS + gerekirse işveren tarafından ödenir → Sonra kusurlu sürücüye rücu (KTK m.86, TBK m.66).

3) Kavramlar;

İşleten: Aracı fiilen işleten ve ondan yararlanan kişi/şirket (çoğu dosyada işveren veya filo sahibi).
Yardımcı kişi (şoför/çalışan): İşin görülmesi sırasında işveren nam ve hesabına hareket eden kişi.
Sigortacı (ZMMS): Üçüncü kişilerin maddi/bedeni zararlarını poliçe limiti dahilinde karşılayan muhatap.
Rücu: Ödeyen tarafın, kusurlu veya sorumlu diğer tarafa dönüp ödediğini geri istemesi.

4) Sorumluluk Nasıl Kurulur?

Zarar: Araçla birine/şeye zarar verildi (maddi hasar, değer kaybı, bedeni zarar).
İşletme/tehlike: Zarar, aracın işletilmesinden doğdu (trafikte hareket, manevra, park alanı, yükleme vb.).
Bağ: Sürücü işin görülmesi sırasında hareket etti (servis, teslimat, müşteri taşıma, talimatlı yolculuk).
İşleten/işveren: Araç işverenin/şirketin fiili hâkimiyetinde ve yarar alanında.
Sonuç: Zarar görene karşı işleten (ve sigortacı) sorumlu. Ödeme sonrası kusur oranında sürücüye (ve gerekirse üçüncü kişilere) rücu.

Not: Zarar gören, kural olarak şoförün maaşı veya iş sözleşmesi ile ilgilenmek zorunda değildir; muhatabı işleten ve sigortacıdır.

5) Rücu Mekaniği

Dış ilişki: Zarar görene ödeme sigortacı/işleten tarafından yapılır.
İç ilişki: Ödeyen, kusuru oranında şoför/çalışana döner.
Kusur ve illiyet: Şoför ağır kusurlu ise rücu payı artar; sadece hafif kusur veya kaçınılmazlık varsa rücu daralır ya da olmaz.
Sözleşme ve talimatlar: İşverenin açık talimat ihlali (alkol, hız, yetkisiz güzergâh, yükleme kurallarına aykırılık) rücuya zemin sağlar.
Sigorta boyutu: ZMMS dış ilişkiyi karşılar; şirketin IMM/kasko teminatları ise kalan kısmı azaltabilir. Yine de iç ilişkide rücu gündeme gelebilir.

6) Uygulamada En Çok Sorulanlar

A) Şirket, sürücüsünün her hatasından sınırsız mı sorumlu?

Hayır. Zarar görene karşı KTK m.85 gereği güçlü bir sorumluluk vardır; ancak bu, iç ilişkide şoförden sınırsız tahsil demek değildir. Rücu kusur ve illiyet ile sınırlıdır.

B) Değer kaybı ve kullanım mahrumiyeti de işverene yazılır mı?

Evet, maddi zarar kalemleri (onarım, çekici, değer kaybı, kullanım mahrumiyeti) aracın işletilmesinden doğmuşsa önce işleyen/ sigortacıdan istenir. Sonrasında kusurlu sürücüye rücu gündeme gelebilir.

C) Şoför “mesai dışında” aracı kullandıysa?

Aracın işveren talimatı dışında, kural dışı/mesai dışı kullanımında dahi zarar üçüncü kişi açısından işleten–sigortacı hattından gider; akabinde rücu ağırlaşır (yetkisiz kullanım–talimat ihlali).

D) Müterafik kusur (zarar görenin kusuru) olursa?

Zarar görenin kusuru tüm kalemlerde indirim sebebidir. Bu durum, işverenin ödeyeceği tutarı ve rücu dengesini doğrudan etkiler.

7) Pratik Kontrol Listesi (İşveren/Şirket İçin)

Araç politikası/taşıt zimmet formu: Kim, ne zaman, hangi amaçla kullanır; yasaklı haller (alkol, hız, telefon vb.) yazılı olsun.
Eğitim ve talimat: Periyodik eğitim, yazılı talimat metni, imza.
Telematik/kamera: Hız–fren–ani manevra/çarpışma verileri; delil ve önleyici araç.
Kaza seti: Tutanak–foto–kamera anı raporu, alkol ölçümü, tanık notu.
Sigorta planı: ZMMS limit kontrolü; IMM ve kasko ile üst sınırın yönetimi.
Rücu dosyası: Talimat ihlali, eğitim kayıtları, olay tutanakları; kusur oranına göre iç talep hazırlanır.

8) Örnek Senaryolar;

Senaryo 1 – Teslimat Aracı, Hız İhlali

Şirket şoförü, teslimata yetişmek için hız sınırını aşar ve arkadan çarpar.

Dış ilişki: Zarar görenin onarım, değer kaybı, kullanım mahrumiyeti kalemlerini ZMMS + işveren karşılar.
İç ilişki: Hız ihlali açık talimata aykırı → işveren, kusur oranında şoföre rücu eder.

Senaryo 2 – Mesai Dışı Kişisel Kullanım

Çalışan, aracı izinsiz alıp akşam gezmesine çıkar, küçük bir kazaya karışır.

Dış ilişki: Üçüncü kişi karşısında yine işleten–sigortacı öder.
İç ilişki: Yetkisiz kullanım → rücu yüksek; çalışanın sorumluluğu belirginleşir.

Senaryo 3 – Kaçınılmazlık / Don Olayı

Şoför tüm kurallara uyar; aniden oluşan gizli buzlanmada araç kayar.

Dış ilişki: KTK m.85 gereği tehlike sorumluluğu devam eder; üçüncü kişi zararını alır.
İç ilişki: Kusur yok → rücu yok; işveren çalışanına dönemez.

9) Dava–Tahkim–Arabuluculuk Rotası (Kısaca)

Zarar gören: Önce sigortaya yazılı başvuru (deliller ekli), sonuç alınmazsa Sigorta Tahkim veya mahkeme.
İşverenin rücu davası: Ödeme sonrası şoföre kusuru oranında alacak davası; iş sözleşmesindeki disiplin–tazmin hükümleriyle uyum.
Ticari taraflar arasında (ör. taşeron–alt işveren–lojistik ağları): Çoğu durumda zorunlu arabuluculuk → Asliye Ticaret.

10) Sonuç

Şoför/çalışan kusuru varsa, zarar görenin muhatabı işleten/işveren ve sigortacıdır; ödeme sonrasında rücu ile kusurlu kişiye dönülür. Sistem, üçüncü kişiyi korur; iç ilişkide ise kusur ve talimat ihlali dengeyi kurar. İşverenler; yazılı talimat, eğitim, telematik ve doğru sigorta planıyla riskini azaltır, rücu haklarını korur.

Yardımcı Kişi Kusuru, İşleten ve Rücu

Şoför sigortasızsa ne olur?
Zarar gören açısından fark etmez; ZMMS/işleten hattı çalışır. Sonra iç ilişkide rücu değerlendirilir.

Şirket aracı değil ama iş için kiralanmışsa?
Kiralayan işveren “işleten” sayılabilir; kullanım ve fiili hâkimiyete bakılır. Sorumluluk yine işveren–sigortacı hattından gider.

Değer kaybını kim ister?
Kural olarak araç maliki; ticari işletme zararları ise işleten/işletmeci tarafından ispatla talep edilir. Hepsi önce sigortaya başvuru ile ilerler.

Rücuda tavan var mı?
Genel kural kusur oranı; ama ağır kusur–kast rücu yükünü artırır. İş hukuku ve iç yönergelerle uyumlu hareket edin.

Single Blog Title