Yapay Zeka Girişimlerinde Yatırım Sözleşmelerinde Risk Paylaşımı

Giriş

Yapay zeka (YZ) girişimleri, yüksek büyüme potansiyeli ve ölçeklenebilir iş modelleri nedeniyle yatırımcıların ilgisini çeken sektörlerin başında gelir. Ancak bu girişimler:

Teknolojik risk (ürünün teknik başarısızlığı),
Hukuki risk (fikri mülkiyet ihlalleri, regülasyonlar),
Ticari risk (pazarın beklendiği gibi büyümemesi),
Etik ve sosyal risk (algoritmik önyargı, veri ihlali)
gibi çok boyutlu riskler taşır.

Bu nedenle, YZ girişimlerine yönelik yatırım sözleşmeleri, klasik start-up sözleşmelerine göre daha detaylı risk paylaşım mekanizmaları içermelidir.

1. Yatırım Sözleşmelerinde Risk Türleri

1.1. Teknolojik Risk

Algoritmanın beklenen doğruluk seviyesine ulaşamaması.
Geliştirme maliyetlerinin tahminleri aşması.
Regülasyon kaynaklı teknik uyarlama zorunlulukları (ör. AB Yapay Zeka Yasası).

1.2. Hukuki Risk

Fikri mülkiyet haklarının ihlali (patent, veri tabanı hakları).
KVKK ve GDPR uyum eksiklikleri.
Üçüncü kişi veri lisanslarının geçersizliği.

1.3. Ticari Risk

Hedef pazara girişte başarısızlık.
İş modeli değişikliği ihtiyacı (pivot).
Rekabetçi teknolojilerin ortaya çıkması.

2. Risk Paylaşım Mekanizmaları

2.1. Kademeli Yatırım (Tranche Funding)

Yatırımın tamamı tek seferde değil, belirli performans hedeflerine ulaşıldıkça serbest bırakılır.
Örnek: “Model doğruluk oranı %90’a ulaştığında ikinci tranche yatırımı yapılır.”

2.2. Dönüştürülebilir Borç (Convertible Note)

İlk yatırım borç şeklinde yapılır; belirlenen şartlar gerçekleşirse paya dönüştürülür.
YZ girişimlerinde, teknoloji doğrulaması tamamlanmadan yatırımcı paya ortak olmak istemeyebilir.

2.3. İştirak Oranı Ayarlaması (Ratchet Clauses)

Gelir veya kârlılık hedefleri tutmazsa yatırımcı payı otomatik artar.
Full Ratchet: Sonraki düşük değerlemeli yatırım turunda yatırımcının hissesi düşmez.
Weighted Average Ratchet: Daha dengeli pay ayarlaması yapılır.

2.4. Garanti ve Tazmin Hükümleri (Warranties & Indemnities)

Kurucular, fikri mülkiyetin tamamen şirkete ait olduğunu garanti eder.
İhlal halinde tazminat ve/veya pay geri alım yükümlülüğü doğar.

📌 Yargıtay 11. HD, 2019/2321 E., 2021/3142 K.: Yatırım sözleşmesinde açıkça garanti altına alınan hususun ihlali, tazminat yükümlülüğünü doğurur.

3. Yapay Zeka Sektörüne Özgü Ek Risk Maddeleri

Veri Kaynağı Riski
- Kullanılan eğitim verilerinin telif veya veri koruma ihlali içermemesi.
Etik ve Regülasyon Riski
- Algoritmik ayrımcılık, hatalı tahminler sonucu zarar sorumluluğu.
Model Güncelleme ve Bakım Yükümlülüğü
- Ürün piyasaya çıktıktan sonra hata düzeltmeleri ve güncellemeler için kurucu ekibin sorumluluğu.
Açık Kaynak Kod Kullanımı Riski
- GPL, MIT, Apache lisanslarına uyum; aksi halde hukuki risk.

4. Çıkış Stratejilerinde Risk Yönetimi

Drag-along & Tag-along Hakları: Yatırımcıların çıkışta paylarının korunması.
IPO veya Şirket Satışı Öncesi FMH Temizliği: Tüm fikri mülkiyetin şirket adına tescilli olması.
Non-compete (Rekabet Yasağı): Kurucuların rakip YZ projelerinde yer almaması.

5. Uluslararası Uygulama Örnekleri

ABD (Silicon Valley): YZ girişimlerinde yatırımcılar “Technology Validation Milestones” şartı koyar.
AB: AI Act uyumu sağlanana kadar yatırımların bir kısmı escrow hesabında tutulur.
Türkiye: Özellikle teknopark girişimlerinde yatırımcılar TÜBİTAK ve KOSGEB projeleri ile uyum şartı arar.

6. Sonuç

Yapay zeka girişimleri, yüksek potansiyellerine rağmen yüksek risk içeren yatırımlardır. Bu nedenle yatırım sözleşmeleri:

Performansa dayalı yatırım,
Hisse oranı ayarlamaları,
Garanti ve tazminat hükümleri,
Veri ve fikri mülkiyet güvenceleri
gibi maddelerle donatılmalıdır.

Yatırımcı açısından bu hükümler sermayeyi koruma; girişimci açısından ise geliştirme özgürlüğünü sürdürme işlevi görür. Denge, hem yatırımın devamını hem de girişimin sürdürülebilirliğini sağlar.

Single Blog Title