Yabancı Şirketlerle Ticaret Sözleşmelerinde Risk Yönetimi

    Küreselleşen ticaret dünyasında, Türk şirketleri giderek daha fazla sayıda yabancı şirketle mal ve hizmet tedariki, ortaklıklar, distribütörlük anlaşmaları ve lisans sözleşmeleri gibi çeşitli ticari ilişkilere girmektedir. Ancak farklı hukuk sistemlerinin, ticaret teamüllerinin ve yargı anlayışlarının bir araya geldiği bu ilişkilerde, ticaret sözleşmelerinin dikkatli şekilde hazırlanması ve risklerin öngörülerek yönetilmesi, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların önlenmesi açısından hayati öneme sahiptir.

1. Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme

Uluslararası ticari sözleşmelerde en temel risklerden biri, hangi ülke hukukunun uygulanacağı ve hukuki uyuşmazlıkların nerede çözüleceği konularıdır. Taraflar arasında açıkça kararlaştırılmadığı takdirde, bu hususlar uyuşmazlık anında ciddi sorunlara yol açabilir.

• Tavsiye: Sözleşmede açıkça “İşbu sözleşmeye [ülke] hukuku uygulanacaktır.” ibaresine yer verilmelidir.

• Ayrıca, “İşbu sözleşmeden doğabilecek ihtilaflarda [yer] mahkemeleri veya [tahkim kurumu] yetkilidir.” şeklinde bir yetki hükmü oluşturulmalıdır.

2. Tahkim ve Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları

   Yabancı şirketlerle yapılan sözleşmelerde devlet yargısı yerine tahkim veya alternatif uyuşmazlık çözüm yolları (ADR)tercih edilebilir. Tahkim süreci genellikle daha hızlı, gizli ve ticari hassasiyetlere uygun yürütülür.

• Uluslararası Tahkim Kurumları: ICC (Paris), LCIA (Londra), SIAC (Singapur), ISTAC (İstanbul) gibi kurumlar tercih edilebilir.

• Dikkat Edilmesi Gerekenler: Tahkim yeri, dili, sayısı ve hakemlerin belirlenme usulü açıkça tanımlanmalıdır.

3. Sözleşmenin Dili ve Yorumlama Sorunları

  Sözleşme metni birden fazla dilde hazırlanmışsa ve bu metinler arasında çelişki çıkarsa, yorumlama konusunda ciddi sorunlar yaşanabilir.

• Tavsiye: “İşbu sözleşmenin yorumunda esas alınacak dil İngilizce/Türkçe olacaktır.” şeklinde bir hüküm eklenmelidir.

4. Mücbir Sebep Hükümleri

   Uluslararası ticarette, doğal afetler, savaş, salgın hastalıklar veya devlet müdahaleleri gibi mücbir sebepler sözleşmenin ifasını imkânsız hale getirebilir.

• Tavsiye: Sözleşmeye detaylı bir mücbir sebep maddesi eklenmeli ve bu durumlarda tarafların yükümlülükleri açıkça tanımlanmalıdır.

5. Ödeme Koşulları ve Döviz Riski

   Kur dalgalanmaları, ödeme gecikmeleri ve uluslararası bankacılık işlemlerindeki riskler, ticaret sözleşmelerinde karşılaşılabilecek finansal riskler arasındadır.

• Tavsiye: Ödeme şekli (akreditif, havale, çek), ödeme süresi ve gecikme faizi detaylı şekilde belirlenmeli; mümkünse hedging gibi kur riskinden korunma yöntemleri sözleşmede öngörülmelidir.

6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Teslimat Gecikmeleri ve Kalite İhtilafları

• İthalat/İhracat Kısıtlamaları

• Gümrük Sorunları

• İcra Takiplerinin Yabancı Mahkemelerde Zorluğu

    Bu tür sorunların yaşanmaması için sözleşme öncesinde mutlaka karşı tarafın ticari itibarı araştırılmalı ve hukuki durum tespiti (legal due diligence) yapılmalıdır.

Sonuç

    Yabancı şirketlerle yapılan ticaret sözleşmeleri, potansiyel getirisi yüksek ancak riskleri de barındıran hukuki ilişkilerdir. Sözleşmenin açık, ayrıntılı ve ihtilaflara karşı güçlü bir yapıda hazırlanması, tarafların haklarını koruyarak ticari güvenliği sağlar. Bu nedenle, uluslararası ticaret sözleşmeleri hazırlanırken uzman hukukçulardan danışmanlık alınması, sözleşme sürecinin en kritik adımıdır.