Vize veya İkamet Süresini Aşan Yabancılar
1. Giriş: Vize Süresi Aşımı Neden Önemli?
Türkiye’ye turist olarak gelen, aile birleşimiyle ikamet izni alan, çalışma izni olan veya eğitim amaçlı bulunan yabancıların pek çoğu, vize veya ikamet süresine dikkat etmediği için farkında olmadan “overstay” konumuna düşebilmektedir.
-
Uçuş iptalleri,
-
Sağlık sorunları,
-
Resmî işlemlerin uzaması,
-
Noter, konsolosluk, e-ikamet süreçlerinin gecikmesi
gibi nedenler, yabancının yasal kalış süresini geçirmesi ile sonuçlanabilir. Ancak Türk Yabancılar Hukuku’nda bu durum “küçük bir ihmal” olarak görülmez; idari para cezaları, giriş yasağı, hatta sınır dışı (deport) gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.
Bu yazıda;
-
Vize veya ikamet süresinin aşılması hâlinde ne tür idari yaptırımlar uygulandığını,
-
Hangi hâllerde ve ne kadar süreyle giriş yasağı konulabildiğini,
-
Yabancının “durumu düzeltme” adına başvurabileceği hukuki yolları,
uygulama pratikleriyle birlikte ele alacağız.
2. Hukuki Çerçeve: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK)
Türkiye’de yabancıların ülkeye girişi, kalışı ve ülkeden çıkışı başta 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) olmak üzere, ikincil mevzuat ve idari genelgelerle düzenlenir.
Özellikle;
-
Yasal kalış süresini aşma,
-
Vize veya ikamet izni olmaksızın ülkede kalma,
-
Vizesi veya ikameti iptal edildiği hâlde ülkeden çıkmama,
gibi haller, idari yaptırım ve geri gönderme (sınır dışı) prosedürlerine yol açabilir.
YUKK, idareye hem para cezası uygulama hem de ülkeye giriş yasağı getirme yetkisi tanımaktadır. Bunun yanı sıra, çıkışta ödeme, konsolosluktan başvuru, noter üzerinden randevu gibi pratik yollarla yabancının durumunu düzeltmesi de mümkündür; ancak bu sürecin nasıl işleyeceği, yabancının ihlal süresi, ülkeye giriş amacı, dosya geçmişi ve idarenin takdirine göre değişir.
3. Vize Süresi Nedir, İkamet Süresi Nedir?
3.1. Vize Süresi
Vize, yabancının Türkiye’ye girişine izin verilen süreyi gösterir. Bu süre:
-
90 güne kadar kısa dönem vize (turist vizesi, ticari vize, aile ziyareti vb.)
-
Çok girişli (multiple) vize olup toplam kalış gün sayısı yine 90 günü aşamaz (genellikle 180 gün içinde 90 gün kuralı).
Vize üzerinde yazan “duration of stay / kalış süresi” ile “validity / geçerlilik süresi” farklıdır. Geçerlilik süresi, vizenin kullanılabileceği tarih aralığını; kalış süresi ise iki giriş arasında Türkiye’de fiilen kalınabilecek maksimum günü ifade eder.
Örnek:
-
Vizenin geçerliliği 1 yıl,
-
Kalış süresi her girişte 30 gün,
ise, yabancı her girişte en fazla 30 gün kalabilir, bu süreyi aşarsa vize ihlali (overstay) oluşur.
3.2. İkamet Süresi
İkamet izni, yabancının Türkiye’de vizesiz veya vize süresini aşacak şekilde hukuken kalmasına imkan tanıyan geniş kapsamlı izindir. Türleri arasında:
-
Kısa dönem ikamet izni (touristic, taşınmaz sahibi, iş kurma vb.),
-
Aile ikamet izni,
-
Öğrenci ikamet izni,
-
Uzun dönem ikamet izni,
-
İnsani ikamet izni,
-
İnsan ticareti mağduru ikameti
gibi alt türler yer alır.
İkamet kartında yazan başlangıç ve bitiş tarihleri, yabancının yasal kalış süresini oluşturur. Bu tarihten sonra Türkiye’de kalmaya devam eden kişi, ikamet süresi aşımı yapmış olur.
4. Vize veya İkamet Süresi Aşımı (Overstay) Nedir?
Overstay, en basit tanımıyla, yabancının kendisine tanınan vize veya ikamet süresinden daha uzun süre Türkiye’de kalması anlamına gelir.
4.1. Tipik Overstay Senaryoları
-
Turist vizesi 30 gün olan kişi, 45 gün Türkiye’de kalır.
-
1 yıllık kısa dönem ikamet izni bitmiş; ancak yabancı başvuru yapmadan ülkede kalmaya devam eder.
-
Çalışma izni iptal edilmiş, buna paralel olarak ikamet izni de düşmüş; fakat yabancı işten ayrıldıktan sonra aylarca Türkiye’de kalmayı sürdürür.
-
Vize muafiyetiyle 90 gün kalma hakkı olan kişi, 120 gün Türkiye’de kalır.
Bu gibi durumlarda, çıkış sırasında idari para cezası uygulanır ve ihlalin süresine göre giriş yasağı konulabilir. Bazı hallerde, yabancı ülkeye hiç çıkmadan da yakalanırsa geri gönderme merkezi ve deport süreci gündeme gelebilir.
5. İdari Para Cezaları: Vize/İkamet Süresi Aşımının Mali Sonuçları
5.1. İdari Para Cezasının Hukuki Niteliği
Vize veya ikamet süresinin aşılması hâlinde uygulanan yaptırım, adli ceza değil, idari para cezasıdır. Bu nedenle:
-
Sabıka kaydında görünmez,
-
Ceza yargılaması anlamına gelmez,
-
Yine de yabancının göç kaydına işlenir ve ilerideki başvurularında dikkate alınır.
İdari para cezası, süre aşımının:
-
Gün sayısına,
-
Yabancının milliyetine,
-
Bazen önceki ihlallerine ve idarenin takdirine
göre hesaplanır. Uygulamada, her gün için belirli bir tutar üzerinden hesap yapıldığı, kısa süreli “ufak ihlallerde” daha düşük, uzun süren ikamet ihlallerinde ise oldukça yüksek meblağların ortaya çıkabildiği görülmektedir.
5.2. Ceza Ne Zaman ve Nerede Ödenir?
Genellikle:
-
Çıkış esnasında havaalanı veya sınır kapısındaki göç/idare biriminde hesaplanır,
-
Yabancıya ceza makbuzu düzenlenir,
-
Ceza, sınır kapısındaki vergi tahsil birimine veya ilgili ödeme noktasına ödenir.
Bazı durumlarda ise:
-
Yabancı cezayı ödemeden ülkeyi terk eder (veya ödeyemeyecek durumdadır),
-
Bu durumda ceza ödenmeyen ihlal, ülkeye giriş yasağı süresiyle birlikte dosyaya işlenir ve yabancı ileride Türkiye’ye giriş yapmak istediğinde bu cezayı ödemek zorunda kalabilir.
5.3. Ceza Ödenmezse Ne Olur?
-
Ceza ödenmeden çıkış yapılmışsa,
-
Daha sonra Türkiye’ye giriş başvurusu (örneğin konsolosluktan vize başvurusu) sırasında sistemden ihlal görülebilir,
-
Vize başvurusu reddedilebilir veya vize verilse bile sınır kapısında giriş engellenebilir.
Bu nedenle, mümkünse çıkışta cezanın derhal ödenmesi, ödenemiyorsa da sonradan ödenerek giriş yasağının kaldırılması yönünde hukuki danışmanlık alınması önemlidir.
6. Giriş Yasağı (Entry Ban): Ne Zaman ve Nasıl Uygulanır?
Vize veya ikamet süresini aşan yabancılar için en ciddi sonuçlardan biri, Türkiye’ye belirli bir süreyle giriş yasağı konulmasıdır.
6.1. Giriş Yasağına Neden Olabilecek Durumlar
-
Vize süresinin ciddi oranda aşılması (örneğin birkaç ay ya da yıl),
-
İkamet izni bittikten sonra uzun süre ülkede kaçak kalınması,
-
Daha önce de benzer ihlallerin bulunması,
-
Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından riskli görülen kişiler,
-
Çalışma izni olmaksızın kaçak çalışmanın tespiti,
-
Deport kararıyla birlikte ülkeden çıkarma.
İdare, her olayda süre, ihlalin ağırlığı ve yabancının kişisel durumunu değerlendirerek 3 ay, 6 ay, 1 yıl, 5 yıl ve hatta daha uzun süreli giriş yasakları uygulayabilir.
6.2. Giriş Yasağının Yabancının Hayatına Etkisi
Giriş yasağı, yalnızca turistik geziyi engellemekle kalmaz:
-
Türkiye’de eşi veya çocuğu olan yabancılar için aile hayatının ciddi şekilde zedelenmesine,
-
Türkiye’de şirketi, yatırımı, gayrimenkulü bulunanlar için ekonomik kayıplara,
-
Eğitimine veya işine devam etmek isteyenler için kariyer planlarının bozulmasına
yol açabilir. Bu nedenle, ihlalin tespit edildiği anda, mümkün olan en hafif sonucu elde etmek için hukuki destek almak kritik önemdedir.
7. Deport (Sınır Dışı) Riski ve Geri Gönderme Merkezleri
Vize veya ikamet süresi aşımı her zaman otomatik olarak deport anlamına gelmez. Ancak:
-
Yabancı yakalanmışsa ve
-
Hakkında ciddi süreli bir ikamet ihlali, izinsiz çalışma, kamu güvenliğini tehdit eden başka unsurlar, sahte evrak kullanımı vs. söz konusuysa
Geri gönderme merkezi süreci başlayabilir.
Bu durumda:
-
Yabancı, yakalandığı ildeki geri gönderme merkezine sevk edilir,
-
Hakkında idari gözetim kararı alınabilir,
-
İtiraz süreleri içinde idare mahkemesi nezdinde başvuru yapılabilir,
-
Deport kararı kesinleşirse, ülkeye giriş yasağı süresi ile birlikte sınır dışı işlemi uygulanır.
Bu süreçte, özellikle aile bağı, sağlık durumu, eğitim, mağduriyet riski, uluslararası koruma ihtiyacı gibi unsurların dosyaya işlenmesi ve hukuki temsil son derece önemlidir.
8. “Durumu Düzeltme” Yolları: Overstay Sonrası Ne Yapılabilir?
Yabancılar açısından en önemli soru şudur:
“Vize veya ikamet süresini aştım, şimdi ne yapabilirim? Durumu nasıl düzeltebilirim?”
Aşağıda, uygulamada en çok karşılaşılan “durumu düzeltme” yöntemlerini özetliyoruz. Bunların her biri, somut olaya göre değişebilen, idarenin takdir yetkisiyle ilerleyen süreçlerdir; bu nedenle mutlaka profesyonel destekle yürütülmesi tavsiye edilir.
8.1. Ülkeden Çıkış ve Cezayı Ödeyerek Temiz Sayfa Açma
En klasik yöntem:
-
Yabancı, ülkeyi terk eder,
-
Çıkışta idari para cezasını öder,
-
Aşım süresinin ağırlığına göre giriş yasağı uygulanır veya uygulanmayabilir.
Kısa süreli aşım ve ödemeyle birlikte, bazı durumlarda:
-
Giriş yasağı hiç konulmayabilir,
-
Ya da daha kısa süreli bir yasakla yetinilebilir.
Daha sonra yabancı, konsolosluktan vize başvurusu, yeni ikamet izni başvurusu, aile birleşimi veya yatırım yoluyla tekrar Türkiye’ye dönüş planı yapabilir.
8.2. Konsolosluk Üzerinden Vize/İkamet Başvurusu
Giriş yasağı konmamışsa veya giriş yasağı süresi dolduktan sonra, yabancı:
-
Kendi ülkesinden veya yasal olarak bulunduğu başka bir ülkeden Türk konsolosluğuna başvurarak,
-
Vize (turistik, ticari, aile ziyareti vb.)
-
veya uzun dönemli kalışa imkân tanıyan izin türleri için başvuruda bulunabilir.
Bu başvurularda, önceki ihlalin:
-
Nedenlerini açıklayan,
-
Ceza ödendiğini gösteren,
-
Türkiye ile bağları (aile, yatırım, şirket, çalışma teklifi vb.) ortaya koyan
düzenli bir dosya hazırlanması önemlidir. Konsolosluklar, geçmiş ihlaller nedeniyle daha titiz davranmakta; kulaktan dolma “nasıl olsa verirler” mantığıyla yapılan başvuruların reddedildiği sıkça görülmektedir.
8.3. Giriş Yasağının Kaldırılması veya Kısaltılması İçin Başvuru
Bazı durumlarda, yabancıya uzun süreli giriş yasağı konmuş olabilir. Özellikle:
-
Çok uzun süreli kaçak kalma,
-
Hakkında deport kararı verilmesi,
-
Sahte evrak veya kimlik kullanımı,
-
Kamu güvenliğiyle ilgili kaygılar
gibi hallerde bu süre 5 yıl ve üzeri olabilmektedir.
Ancak, hukuken giriş yasağının tamamen dokunulmaz olduğu söylenemez. İlgili idari makamlara:
-
Dilekçe ile başvuru,
-
Gerekirse idari dava,
-
Somut olayda aile birliği, çocukların üstün yararı, sağlık durumu, yatırımlar, şirket faaliyetleri, mağduriyet riski gibi unsurların detaylı açıklanması
yoluyla, giriş yasağının kaldırılması veya kısaltılması talep edilebilir. İdare, her somut olayı ayrı ayrı değerlendirir.
8.4. Türkiye’deyken Statü Değişikliği Denemek (Riskli ve İstisnai)
Bazı yabancılar, henüz farkına varmadan ihlale düşmüş olsa da hâlen Türkiye’dedir ve:
-
Evlilik,
-
Doğan çocuk,
-
Yatırım,
-
İş kurma,
-
Çalışma izni teklifi
gibi sebeplerle “statü değişikliği” yapıp yapamayacağını merak eder.
Genel prensip şudur:
-
Vize/ikamet süresi uzun süredir aşılmışsa,
-
Türkiye içinden yeni bir ikamet başvurusu yapmak çoğu zaman mümkün olmaz,
-
Yapılsa bile idarenin reddetme ihtimali yüksektir.
Ancak istisnai hâller (aile bağı, mağduriyet, insani sebepler) söz konusu olduğunda, insani ikamet izni, gecikmiş başvuru, idarenin takdiriyle kabul gibi istisnaî yollar gündeme gelebilir. Bunların her biri ciddi hukuki gerekçe ve belgeler gerektirir.
9. Noter Üzerinden Başvuru, E-İkamet ve Konsolosluk Modelleri
Son yıllarda yabancılar için ikamet ve vize süreçlerinde:
-
E-İkamet sistemi,
-
Noter üzerinden başvuru,
-
Konsolosluk üzerinden uzun dönem vize/ikamet başvurusu
gibi farklı modeller kullanılmaktadır.
Vize veya ikamet süresini aşmış bir yabancı açısından, bu üç modelin farkı şudur:
9.1. E-İkamet Üzerinden Başvuru
-
Esas olarak, süresi içinde yapılan başvurular için ideal bir yoldur.
-
Süre aşımı çok hafif olan bazı durumlarda, sistem teknik olarak randevu alımına izin verse bile, dosyanın kabul edilip edilmeyeceği idarenin takdirindedir.
-
E-ikamet sistemi, geçmiş ihlalleri görebildiği için, başvuru esnasında sistemsel engellerle de karşılaşılabilir.
9.2. Noter Üzerinden Randevu ve İşlemler
-
Uygulamada, yabancıya vekâlet verilerek avukat/temsilci aracılığıyla süreçler yürütülebilir.
-
Ancak vekâletname, süre ihlalini silmez; sadece yabancının işlemlerini yetkili kişi üzerinden yürütmeye yarar.
-
Noter üzerinden yapılan işlemler, çoğu zaman resmî randevu ve başvuruların usulüne uygun yapılmasını sağlar; yine de, asıl takdir yetkisi Göç İdaresi’ndedir.
9.3. Konsolosluk Modeli
-
Vize/ikamet süresini aşan yabancılar için en güvenli “durumu düzeltme” yolu çoğu zaman ülkeden çıkıp, konsolosluktan yeni başvuru yapmaktır.
-
Konsolosluk başvurularında, geçmiş ihlali dürüstçe açıklayan ve neden tekrar ihlal etmeyeceğini anlatan belgeli bir dosya hazırlanması olumlu izlenim yaratır.
10. Vize/İkamet Süresi Aşımında Sık Yapılan Hatalar
Vize veya ikamet süresini aşan yabancılar, çoğu zaman şu hatalara düşmektedir:
-
“Nasıl olsa kimse fark etmez” mantığıyla aylarca/ yıllarca kaçak kalmaya devam etmek.
-
Sosyal medya veya çevreden duyduğu yanlış bilgilerle, hukuki danışmanlık almadan hareket etmek.
-
Çıkışta idari para cezasını ödemeden ülkeyi terk edip, gelecekte bu ihlalin karşısına çıkabileceğini hesaba katmamak.
-
Giriş yasağı konulduğunu bilmeden tekrar Türkiye’ye gelmeye çalışmak, vize başvurusunda samimiyetsiz beyanlarda bulunmak.
-
Deport veya geri gönderme merkezi sürecine girdiğinde süreleri kaçırmak, itiraz ve dava haklarını kullanmamak.
Bu hatalar, yabancının aile hayatını, ticari faaliyetlerini, eğitimini ve gelecekteki tüm Türkiye planlarını olumsuz etkileyebilir.
11. Avukat Desteğinin Önemi
Vize veya ikamet süresi aşımı, ilk bakışta “birkaç gün gecikme” gibi görünse de, hukuken:
-
Göç kaydına işlenen,
-
İleride yapılacak tüm vize/ikamet başvurularını etkileyebilen,
-
Giriş yasağı ve deport gibi ağır sonuçlara yol açabilen
bir hukuki durumdur.
Bu nedenle:
-
İhlal fark edildiği anda,
-
Ülkeden çıkmadan önce veya çıkış sonrasında,
-
Giriş yasağının kaldırılması/kısaltılması gibi daha ileri aşamalarda
Türk Yabancılar Hukuku’na hâkim bir avukattan profesyonel destek alınması, hem sürecin sağlıklı yürütülmesi hem de yabancının haklarının korunması açısından büyük önem taşır.
12. Sık Sorulan Sorular (FAQ) – SEO Uyumlu Soru-Cevaplar
Soru 1: Vize süremi birkaç gün aştım, hemen giriş yasağı konur mu?
İhlalin süresi ve niteliği önemlidir. Kısa süreli ihlallerde, çoğu zaman idari para cezası uygulanır; giriş yasağı konulması idarenin takdirindedir. Bazı durumlarda giriş yasağı uygulanmayabilir veya çok kısa süreli tutulabilir. Ancak kesin bir kural yoktur; her dosya ayrı değerlendirilir.
Soru 2: İkamet iznim bitti, başvuru yapmadan kaldım. Ne olur?
İkamet izni bittikten sonra Türkiye’de kalmaya devam ederseniz, ikamet süresi aşımı yapmış olursunuz. Çıkışta idari para cezası uygulanır ve süre ile ihlalin ağırlığına göre giriş yasağı riski söz konusu olabilir. Uzun süreli ihlallerde, sonrasında yeni ikamet izni almak ciddi ölçüde zorlaşır.
Soru 3: Cezayı ödersem giriş yasağı otomatik olarak kalkar mı?
Hayır. İdari para cezasının ödenmesi, mali yükümlülüğünüzü ortadan kaldırır; ancak daha önce tesis edilmiş bir giriş yasağını otomatik olarak kaldırmaz. Giriş yasağı süresi dolmamışsa, ayrıca giriş yasağının kaldırılması veya kısaltılması için hukuki başvuru yapılması gerekebilir.
Soru 4: Deport oldum, bir daha Türkiye’ye hiç giremeyecek miyim?
Deport, her zaman ömür boyu yasak anlamına gelmez. Çoğu dosyada belirli süreli giriş yasağı uygulanır (örneğin 1 yıl, 5 yıl vb.). Bu süre sonunda veya bazı özel hâllerde, giriş yasağının kaldırılması için idareye başvuru yapılabilir. Ancak dosyanın içeriği, ihlalin sebebi, kamu güvenliği boyutu gibi unsurlar sonucu etkiler.
Soru 5: Giriş yasağım varken Türkiye’de eşim ve çocuğum yaşıyor. Ne yapabilirim?
Bu tür dosyalarda, aile birliği ve çocukların üstün yararı önemli hukuki argümanlardır. Giriş yasağının kaldırılması veya kısaltılması için idareye ayrıntılı bir dilekçe ile başvurulabilir; gerekirse idari dava açılabilir. Başvuruda, aile bağları, birlikte yaşamın gerekliliği, çocukların durumu mutlaka belgelendirilmelidir.
Soru 6: Türkiye’deyken statümü değiştirebilir miyim? (Örneğin turistten aile ikamet iznine geçiş)
Teoride bazı statü değişiklikleri mümkün olsa da, vize/ikamet süresini aşmış bir yabancı için bu süreç çok daha karmaşık ve risklidir. Uzun süreli ihlallerde, çoğu zaman ülkeden çıkış ve konsolosluk üzerinden yeni başvuru önerilir. İstisnai hâller (evlilik, çocuk, mağduriyet vb.) söz konusuysa mutlaka bir avukattan dosya bazlı değerlendirme alınmalıdır.
13. Sonuç: Overstay Küçük Bir İhmal Değil, Yönetilmesi Gereken Bir Hukuki Süreçtir
Türkiye’de vize veya ikamet süresini aşmak, çoğu zaman ilk bakışta “birkaç günlük ihmal” gibi algılansa da hukuken:
-
İdari para cezasına,
-
Giriş yasağına,
-
Uzun vadede vize ve ikamet başvurularının reddine,
-
Hatta bazı durumlarda deport ve geri gönderme merkezi sürecine
yol açabilen ciddi bir yabancılar hukuku sorunudur.
Yabancının:
-
Türkiye’ye geliş amacı,
-
Aile ve ticari bağları,
-
İhlalin süresi ve niteliği,
-
Daha önceki ihlalleri,
-
Kamu güvenliğiyle ilişkisi
gibi pek çok unsur, idarenin vereceği kararı etkiler. Bu nedenle, her dosya kendi içinde ayrı değerlendirilmelidir.
Eğer siz veya müvekkiliniz vize veya ikamet süresini aşmış durumdaysanız:
-
Durumu hafife almadan,
-
Çıkış ve ceza ödeme sürecini planlayarak,
-
Giriş yasağı riskini minimize etmeye yönelik strateji belirleyerek,
-
Gerektiğinde giriş yasağının kaldırılması/kısaltılması için hukuki başvuru yollarını kullanarak
profesyonel bir göç hukuku avukatı eşliğinde hareket etmek, hak kayıplarını en aza indirecektir.
About Post Author
