Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçunun Yer Bakımından Uygulanması

Giriş

Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, yalnızca bireylerin sağlığını değil, toplum düzenini, kamu güvenliğini ve uluslararası barışı tehdit eden en ağır suç tiplerinden biridir. Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) m. 188 hükmü ile düzenlenen bu suç, hem üretim hem dağıtım hem de ticaret boyutuyla çok yönlüdür. Özellikle Türkiye’nin jeopolitik konumu nedeniyle, bu suçun işlenme oranı yüksek olup uluslararası uyuşturucu trafiğinde transit ülke olarak önemli bir rol üstlenmektedir.

Bu bağlamda, uyuşturucu suçlarının yalnızca maddi unsurları değil, aynı zamanda yer bakımından uygulanması da önem arz eder. Çünkü suçun işlendiği yer, hangi ülke hukukunun uygulanacağını, hangi mahkemelerin yetkili olacağını ve faillerin nasıl yargılanacağını doğrudan belirler. Bu makalede, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunun yer bakımından uygulanması, Türk Ceza Hukuku, Yargıtay kararları, uluslararası sözleşmeler ve uygulamadaki sorunlar çerçevesinde incelenecektir.

1. Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçu

1.1. TCK Düzenlemesi

TCK m. 188:
“Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti yapan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve adli para cezası ile cezalandırılır.”

Suçun unsurları şunlardır:

İmal: Uyuşturucu maddenin üretilmesi veya işlenmesi,
Ticaret: Satışa sunulması, satılması veya başkalarına verilmesi,
Nakletme ve depolama: Uyuşturucu maddenin taşınması veya saklanması.

Bu suç, tehlike suçu niteliğindedir; yani fiilin sonuç doğurması gerekmez, imal veya ticaretin gerçekleştirilmesi yeterlidir.

2. Yer Bakımından Uygulama Kavramı

Ceza hukukunda “yer bakımından uygulama”, hangi ülkenin hukukunun uygulanacağını belirleyen önemli bir kriterdir. Genel ilke:
TCK m. 8:
“Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır.”

Buna göre, uyuşturucu suçlarında suçun işlendiği yer, yargılama yetkisini belirler.

3. Uyuşturucu Suçlarında Suç Yeri

Uyuşturucu suçlarının özellikleri nedeniyle, suç yeri yalnızca fiilin işlendiği yerle sınırlı değildir.

3.1. Fiilin İşlendiği Yer

Uyuşturucu madde Türkiye’de imal edilmiş, satılmış veya nakledilmişse, suçun işlendiği yer Türkiye’dir.

3.2. Neticenin Doğduğu Yer

Fiil yurtdışında başlamış olsa bile sonuç Türkiye’de doğuyorsa suç Türkiye’de işlenmiş sayılır.

Örnek: İran’da üretilen uyuşturucu Türkiye’ye sokulmuşsa, fiil Türkiye’de sonuç doğurmuştur.

3.3. Transit Geçişler

Türkiye yalnızca transit ülke olarak kullanılsa bile, suçun işlendiği yer Türkiye kabul edilir.

Örnek: Afganistan’dan gelen uyuşturucunun Türkiye üzerinden Avrupa’ya sevki.

3.4. Uluslararası Suç Niteliği

Uyuşturucu kaçakçılığı, sınır aşan suç niteliği taşıdığı için birden fazla ülkede suç sayılır. Bu durumda hem çıkış ülkesi, hem transit ülkeler, hem de hedef ülke yetkilidir.

4. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay 10. Ceza Dairesi, 2016/2143 E., 2017/4521 K.: “Uyuşturucu maddenin yurtdışından Türkiye’ye sokulması, fiilin Türkiye’de işlendiğini gösterir.”
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2018/15-82 E., 2019/201 K.: “Türkiye’nin yalnızca transit ülke olarak kullanılması halinde dahi suç Türkiye’de işlenmiş kabul edilir.”
Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2020/3826 E., 2021/1425 K.: “Uyuşturucu ticareti suçunun tamamlanması için maddenin alıcıya ulaşması gerekmez, satma iradesi yeterlidir.”

Bu içtihatlar, yer bakımından yetkinin geniş yorumlandığını ortaya koymaktadır.

5. Uluslararası Hukuk Perspektifi

5.1. BM Uyuşturucu Sözleşmeleri

1961 Tek Sözleşme, 1971 Psikotrop Maddeler Sözleşmesi, 1988 Uyuşturucu Kaçakçılığına Karşı Sözleşme, devletlere uyuşturucu suçlarında yargılama yükümlülüğü getirmiştir.

5.2. Avrupa Konseyi Sözleşmeleri

Türkiye’nin taraf olduğu bu sözleşmeler, suçun işlendiği veya sonuç doğurduğu ülkelerin yargı yetkisini kabul etmektedir.

5.3. Evrensellik İlkesi

Uyuşturucu kaçakçılığı uluslararası suç kabul edildiğinden, devletler evrensellik ilkesine dayanarak yargılama yapabilir.

6. İnsan Hakları Boyutu

Uyuşturucu ticaretiyle mücadelede insan haklarının korunması önemlidir:

Adil yargılanma hakkı,
İşkence yasağı (iade süreçlerinde),
Özel hayatın gizliliği (telefon dinlemeleri, arama tedbirleri).

AİHM kararlarında, uyuşturucu suçlarında delil toplama yöntemleri ve orantılılık ilkesi sıkça denetlenmektedir.

7. Günlük Hayata Yansımalar

İstanbul Havalimanı’nda uyuşturucu ile yakalanan yabancı yolcu, fiili Türkiye’de gerçekleştirdiği için Türk mahkemelerinde yargılanır.
İran’dan Türkiye’ye sokulan ve Edirne’den Avrupa’ya götürülmek istenen uyuşturucu, Türkiye’nin transit ülke olması nedeniyle Türk yargısının yetkisine tabidir.
Antalya’da depolanan uyuşturucu, satılmasa bile TCK m. 188 kapsamında cezalandırılır.

8. Eleştiriler

Çifte yargılama riski: Aynı fiilden hem çıkış ülkesinde hem Türkiye’de hem de hedef ülkede dava açılabilir.
Yetki karmaşası: Suç yeri birden fazla ülke olabileceği için uluslararası koordinasyon gerekir.
Cezaların caydırıcılığı: Uyuşturucu ticareti büyük kazanç sağladığından mevcut cezaların yeterince caydırıcı olup olmadığı tartışılmaktadır.
İnsan hakları sorunu: Soruşturmalarda yapılan gizli dinleme ve takip tedbirlerinin hak ihlallerine yol açabileceği eleştirilmektedir.

Sonuç

Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunun yer bakımından uygulanması, Türk Ceza Hukuku’nda geniş yorumlanan bir konudur. TCK m. 8 uyarınca, fiilin Türkiye’de işlenmesi veya sonuç doğurması halinde Türk mahkemeleri yetkilidir. Yargıtay içtihatları, transit geçişlerde dahi Türkiye’nin yetkili olduğunu ortaya koymaktadır.

Uluslararası sözleşmeler, devletlere uyuşturucu suçlarını yargılama yükümlülüğü yüklemekte, böylece hem ulusal hem uluslararası düzeyde etkin mücadele sağlanmaktadır. Ancak uygulamada çifte yargılama, yetki karmaşası ve insan hakları sorunları dikkatle ele alınmalıdır.

Sonuç olarak; uyuşturucu suçlarıyla mücadelede yer bakımından yetki, yalnızca ceza yargılaması için teknik bir mesele değil, aynı zamanda uluslararası işbirliği, insan haklarının korunması ve toplum güvenliği açısından hayati bir öneme sahiptir.

Single Blog Title