Uyuşturucu Ticareti Suçunun Üç veya Daha Fazla Kişi Tarafından İşlenmesi (TCK 188/5)

1. GİRİŞ

Uyuşturucu madde ticareti, hem ulusal hem de uluslararası ölçekte toplumun temel yapısını tehdit eden organize suçların başında gelir. Bu suç, sadece bireysel kazanç arayışıyla değil, profesyonel örgütlenmelerin ekonomik kaynak sağlaması amacıyla işlenmekte; bu yönüyle suçla mücadelede özel dikkat ve sert yaptırımlar gerektirmektedir.

Türk Ceza Hukuku, bu gerçekle uyumlu olarak uyuşturucu ticaretini düzenleyen TCK m.188 hükmüne, örgütlü suçlara ilişkin TCK m.220 ve gerektiğinde TMK m.5 hükümleri ile ağırlaştırılmış cezai sonuçlar öngörmüştür.

Bu makalede, uyuşturucu ticareti suçunun örgütlü olarak işlenmesi halinde ortaya çıkan hukuki sonuçlar, Yargıtay içtihatları ve uygulama sorunları bağlamında ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

---

2. YASAL DÜZENLEMELERİN GENEL ÇERÇEVESİ

2.1. TCK m.188 – Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Ticareti

Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesi, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu düzenler:

“Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti yapan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.”

Bu hüküm, bireysel suç işleyen failin temel sorumluluğunu belirler. Ancak suçun örgütlü olarak işlenmesi, cezayı ağırlaştıran bir unsur olarak düzenlenmiştir.

---

2.2. TCK m.220 – Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma

TCK m.220’ye göre;

“Suç işlemek amacıyla örgüt kuran kişi iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Örgüte üye olan kişi de bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Eğer kişi, örneğin uyuşturucu ticareti yapmak amacıyla kurulmuş bir suç örgütü içinde faaliyet yürütüyorsa, hem örgüt üyeliğinden hem de uyuşturucu ticaretinden ayrı ayrı cezalandırılır.

---

2.3. TMK m.5 – Terörle Bağlantılı Örgütlerde Ceza Artırımı

Uyuşturucu ticareti eğer bir terör örgütü tarafından veya lehine gerçekleştirilirse, TMK m.5 uyarınca verilen ceza yarı oranında artırılır.

Bu düzenleme, özellikle uluslararası organize suç örgütleri ve terör finansmanı kapsamında önem arz eder.

---

3. ÖRGÜTLÜ SUÇUN TANIMI VE UNSURLARI

Yargıtay içtihatlarında da şekillenen tanıma göre, bir eylemin “örgütlü suç” sayılabilmesi için aşağıdaki unsurların birlikte varlığı gerekir:

• En az üç kişi tarafından,

• Hiyerarşik yapı içinde,

• Süreklilik, çeşitlilik ve yoğunluk içeren bir faaliyetin yürütülmesi,

• Ortak bir suç amacı doğrultusunda hareket edilmesi.

Bu durumda, suç faaliyeti sadece bireysel bir girişim değil, örgütsel plan ve disiplin içinde yürütülen bir suç faaliyetidir.

Örgütlü suç olarak işlenen uyuşturucu ticareti fiilinde şu cezai sonuçlar doğar:

• TCK m.188 uyarınca: 10–20 yıl hapis + 20.000 güne kadar adli para cezası.

• TCK m.220/2’ye göre: Suç örgütüne üyelik nedeniyle ayrıca 1–3 yıl hapis cezası.

• Eğer fail örgüt yöneticisiyse TCK m.220/1’e göre 2–6 yıl hapis cezası.

• TMK m.5 kapsamında ise: Cezalar yarı oranında artırılabilir.

 

4. YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA DEĞERLENDİRME

TCK’nın 188/5. maddesinin uygulanması için müşterek faillerin “aynı yönde” hareket etmeleri ve bir olay üzerinde aynı amaç doğrultusunda üç veya daha fazla sanığın iradelerinin birleşmesi gerektiği; somut olayda, olay tarihinde İstanbul’da bulunup suça konu uyuşturucu maddeleri Erzurum’da bulunan diğer sanıklara otobüs aracılığıyla gönderen sanık …’in, suça konu uyuşturucu maddeleri satan kişi konumunda olduğu, haklarındaki hükümler onanan diğer sanıkların ise uyuşturucu maddeyi ticari amaçla satın alan kişi konumunda oldukları, sanık …’in iradesinin diğer sanıklarla aynı amaç doğrultusunda birleşmediği ve aynı yönde hareket etmedikleri anlaşıldığından, sanık … hakkında TCK’nın 188/5. maddesi uyarınca artırım yapılarak fazla cezaya hükmedilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 10CD – Esas : 2020/15745 Karar : 2022/397).

TCK’nın 188/5. maddesinin uygulanması için müşterek faillerin “aynı yönde” hareket etmeleri ve bir olay üzerinde aynı amaç doğrultusunda üç veya daha fazla sanığın iradelerinin birleşmesi gerektiği; somut olayda, sanık … ve diğer sanık …’nn suça konu uyuşturucu maddeyi satan kişi konumunda oldukları ve sanık …’nin ise uyuşturucu maddeyi ticari amaçla satın alan kişi konumunda olduğu, sanık …’nin iradesinin diğer sanıklarla aynı amaç doğrultusunda birleşmediği ve aynı yönde hareket etmedikleri anlaşıldığından, sanıklar hakkında TCK’nın 188/5. maddesi uyarınca artırım yapılarak fazla cezaya hükmedilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 10CD E.2020/20029 – K.2022/1138).

---

5. CEZA HUKUKU BAKIMINDAN SONUÇLAR

Örgütlü suç olarak işlenen uyuşturucu ticareti fiilinde şu cezai sonuçlar doğar:

• TCK m.188 uyarınca: 10–20 yıl hapis + 20.000 güne kadar adli para cezası.

• TCK m.220/2’ye göre: Suç örgütüne üyelik nedeniyle ayrıca 1–3 yıl hapis cezası.

• Eğer fail örgüt yöneticisiyse TCK m.220/1’e göre 2–6 yıl hapis cezası.

• TMK m.5 kapsamında ise: Cezalar yarı oranında artırılabilir.

---

6. SONUÇ

Uyuşturucu madde ticareti, bireylerin tek başına işleyebileceği sıradan bir suç olmaktan çıkıp, organize yapılar aracılığıyla ulusal ve uluslararası düzeyde yürütülen bir ekonomik faaliyet hâline gelmiştir. Bu durum, suçun sadece bireysel değil, örgütsel boyutunu da dikkate alarak düzenlenmesini ve ağırlaştırılmış yaptırımlara tabi tutulmasını zorunlu kılmıştır.

TCK m.188 ve m.220, örgütlü uyuşturucu ticaretine karşı güçlü bir hukuki zemin oluşturmakla birlikte, uygulamada örgüt niteliğinin ispatı titizlikle yapılmalıdır. Her birlikte hareket etme, otomatik olarak örgüt kapsamına alınmamalı; hiyerarşik yapı, süreklilik ve ortak suç amacının varlığı somut şekilde ortaya konulmalıdır.

Yargıtay içtihatları, bu dengeyi sağlayan örnekler sunmakta; suç ortaklığı ile örgütlü suç arasındaki çizgiyi ayırt etmeye özen göstermektedir. Bu yaklaşım, hem ceza adaletinin sağlanması hem de bireysel hakların korunması açısından önemlidir.