Uyuşturucu Suçlarında Tekerrür , İştirak ve Ceza Arttırım Nedenleri

1. GİRİŞ

Uyuşturucu suçları, bireyin sağlığına doğrudan zarar vermesinin yanı sıra, kamu güvenliği, kamu sağlığı ve toplumsal barış üzerinde de tehdit oluşturduğundan, Türk Ceza Hukuku’nun en ağır şekilde yaptırıma bağladığı suç tiplerinden biridir. Özellikle uyuşturucu ticareti suçunun (TCK m.188) niteliği, ceza miktarları, suçun örgütlü veya iştirak halinde işlenmesi, failin daha önce benzer bir suça karışmış olması gibi durumlar, cezanın hem belirlenmesinde hem de artırılmasında önemli rol oynar.

Bu çalışmada, Türk Ceza Kanunu kapsamında uyuşturucu suçlarında tekerrür, iştirak ve ceza artırımı halleri ayrı başlıklar altında incelenecek; ilgili içtihatlar ışığında uygulamaya dönük değerlendirmeler sunulacaktır.

---

2. UYUŞTURUCU SUÇLARI VE TEMEL DÜZENLEME (TCK m.188)

5237 sayılı TCK m.188, uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu düzenlemektedir. Bu suçun temel yaptırımı:

“On yıldan az olmamak üzere hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası.”

Şeklindedir. Ancak bazı hallerde bu ceza artmakta ya da ağırlaştırılmış hükümler uygulanmaktadır.

---

3. TEKERRÜR (TCK m.58) VE UYUŞTURUCU SUÇLARI

3.1. Tekerrür Nedir?

TCK m.58’e göre, kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararından sonra tekrar suç işleyen fail hakkında, ceza artırımı ve koşullu salıverme süresinin uzatılması gibi hükümler uygulanır.

3.2. Uygulama Şartları:

• Önceki mahkûmiyetin infaz edilmiş olması (veya infazdan kurtulmuş sayılması),

• Yeni suçun kasıtlı olarak işlenmesi,

• İki suç arasında 5 yıllık süre geçmemesi.

3.3. Uyuşturucu Suçlarında Tekerrürün Sonuçları:

• Fail hakkında verilen hapis cezası ertelenemez (TCK m.51 uygulanmaz),

• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) uygulanamaz,

• Koşullu salıverme oranı %2/3’ten %3/4’e çıkar,

• Denetimli serbestlikten yararlanma süresi uzar.

Yargıtay 10. Ceza Dairesi, 2021/12456 E. – 2022/9804 K.:

“Uyuşturucu madde ticaretinden sabıkalı sanığın tekrar aynı suçu işlemiş olması nedeniyle, cezanın ertelenmesine ve HAGB’ye hükmolunması isabetsizdir.”

---

4. İŞTİRAK (TCK m.37-39) VE UYUŞTURUCU SUÇLARI

Uyuşturucu suçlarında birden fazla kişi sıklıkla birlikte hareket eder. Bu durum, faillik, yardım etme ve azmettirme hükümlerinin uygulanmasını gündeme getirir.

4.1. Faillik (TCK m.37)

Birlikte uyuşturucu ticareti yapan iki kişi, örneğin:

• Biri maddeyi temin eder, diğeri satar,

• Biri sevkiyat organizasyonunu yapar, diğeri taşır.

Bu durumda her ikisi de müşterek fail sayılır.

4.2. Yardım Etme (TCK m.39)

Failin suçun icrasında yer almamakla birlikte;

• Araç sağlayan,

• Taşıma güzergahı öneren,

• Paketleme ekipmanı tedarik eden kişi yardım eden sayılır.

Ceza, asıl faile oranla indirimli uygulanır.

4.3. Azmettirme (TCK m.38)

Uyuşturucu ticaretine doğrudan katılmayan ama bir başkasını suçu işlemeye teşvik eden kişi azmettirici sayılır ve fail gibi cezalandırılır.

4.4. Yargı Kararlarında İştirak Değerlendirmesi:

Yargıtay 10. Ceza Dairesi, 2019/2546 K.:

“Sanığın, suçun işlendiği sırada araç kullandığı, taşıma görevi üstlendiği ve maddeyi sakladığı tespit edilmiştir. Suç planına bilinçli katılım bulunduğundan müşterek faildir.”

---

5. CEZA ARTIRIM NEDENLERİ

Uyuşturucu suçlarında TCK m.188 içinde ve dışında çeşitli ceza artırımı nedenleri öngörülmüştür:

5.1. Suçun Örgüt Faaliyeti Kapsamında İşlenmesi (TCK m.188/5)

Eğer suç bir örgüt faaliyeti kapsamında işlenmişse, ceza artırılır.

Örnek: 10 yıl olan temel hapis cezası, örgüt kapsamında işlenmişse 15 yıla kadar çıkar.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2014/6-100 E., 2015/102 K.:

“Sanıkların hiyerarşik düzende hareket ettiği, sabit görev dağılımının bulunduğu sabittir. Suç örgütü faaliyeti çerçevesinde uyuşturucu ticareti suçu oluşmuştur.”

---

5.2. Suçun Kamu Görevlisi Tarafından İşlenmesi (TCK m.188/6)

Kolluk görevlileri veya devlet görevi sırasında suça iştirak edenler hakkında ceza artırımı uygulanır.

---

5.3. Suçun Çocuklara Karşı veya Eğitim Kurumlarına Yakın Alanlarda İşlenmesi (TCK m.188/4)

• Okul çevresinde satış yapılması,

• Çocuklara veya öğrenciler arasında ticaret yapılması cezanın artırılmasına sebep olur.

---

5.4. Uluslararası Sevkiyat (TCK m.188/7)

Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ülke sınırları dışına çıkarılması ya da dışarıdan getirilmesi durumunda ceza artırımlı olarak uygulanır.

---

6. DEĞERLENDİRME VE UYGULAMA ELEŞTİRİSİ

• İştirak konusunun somutlaştırılması gereklidir. Yargıtay birçok kararında sırf birlikte bulunmanın suç ortaklığına karine olamayacağını belirtmiştir.

• Tekerrür hükümlerinin ölçülü uygulanması gerekir. Özellikle geçmişte basit kullanım nedeniyle mahkûm olan kişilere, sonraki süreçte ticaret suçundan aynı ağırlıkta ceza verilmesi eleştirilmiştir.

• Ceza artırımı nedenlerinin uygulamasında farklılıklar söz konusudur. Özellikle “örgüt faaliyeti” kriterleri zaman zaman keyfi şekilde yorumlanabilmektedir.

---

7. SONUÇ

Uyuşturucu suçlarında cezanın tayininde sadece işlenen fiil değil, failin geçmişi, suça katılım şekli ve işleniş yöntemi de belirleyicidir. Tekerrür, iştirak ve ceza artırımı nedenleri, ceza hukukunun orantılılık ve adalet ilkelerine uygun olarak uygulanmalıdır. Suçla mücadelede sertlik kadar, hukuki güvencelerin korunması ve delil temelli yargılama pratiği de esastır.